poftea tamen & hoc cafu requifita una denun ciatio, & mora biennii. L. 4. C. de ping. diftr. L. ult. §. 1. C. de jur. dom.imp. Reliquis cafibus trina requirebatur denunciatio, ut debitor vel pignus lueret, vel fciret, illud diftra&tum iri. Paull. Recept. Sent. 11, 5. 1. Juftinianus vero veteres ambages novis, ifque multo longioribus commutavit, & trinam quidem denunciationem plerifque cafibus fuftulit, unicamque fufficere voluit: addidit tamen, ut facta denunciatione, elapfoque poft eam triennio, pignus creditori adjudicaretur dato infuper debitori biennio, intra quod rem fuam poffet recuperare. L. ult.C. dejure domin. impetr.

XI. Pupillos pupillafve alienare haud pof- XI. De a fe, nifi actoribus tutoribus, vel jus naturæ lienatione fuadet. Et quid Rome hac in re ufitatum rerum pu fuerit, jam fupra ad titulum de auctoritate pillarium tutorum dicere occupavimus.

T IT. IX.

Per quas perfonas cuique adquiritur.

Vicunque erant alieni juris, ii non fibi adquirebant, fed iis, quorum in poteftate erant. Quia enim & fervi omnino, & liberi ratione patris in claffe rerum effe cenfebantur; nihil magis videbatur rationi confentaneum , quam unumquemque per rem fuam adquirere. Vid. Elem. noftra jure civ. Lib. II. §. 470. Ea de re hoc demum titula ́ agit Tribonianus.

remiffivei

ros

I. Ad I. Et liberi quidem, quum ex Romuli inftiquaftus tuto non multo melioris effent conditionis per libequam fervi; inftat horum quoque non fibi adquirebant, fed patri, qui liberam habebat rerum omnium, quas liberi quocumque titulo adquifiverant, difpofitionem, adeo ut eas alteri ex liberis, immo & extraneis, donare poffet. Vid. Sext. Empir. Pyrrhon, hypot. III, 24. Adde Senec. de Benef. VII, 4. Dionyf. Hal. Ant. Rem. VIII. ubi hic auctor ITINÉTATOS: Romanis, inquit, filiis nihil proprii eft vivis patribus, fed & pecunias corpora liberorum patribus ad eorum arbitrium tradidit lex Romuli. Et Arrian. Diff. Epilter. H, 10. Ti cá ἐπαγγελία πάντα αὐτὸ ἡγεῖς τὸ πατρὸς : Filii officium eft, ut, qua habet, omnia patris effe ducat. Add. Sueton. Tiber. XV..

II. Muta

II. Poftea tamen filiis conceffum tanquam tio hujus peculium, quidquid militiæ labore erant lucrajuris. ti. Et id quidem eodem tempore factum videtur, quo ipfa libera teftamenti factio conceffa eft militibus, quod primo fub Julio Cafare fa&tum ad tempus, poftea id jus auctum a Tito, Domitiano, Nerva & Trajano Imperatoribus: uti teftatur Ulpian, L. 1. pr. D. de teft. mil. Sane fub Claudio & Nerone non ignotum fuiffe peculium militare, docet Juvenal. Sat. ult. v. 42.

Nam, qua funt parta labore

Militia, placuit non effe in corpore cenfus,
Omne tenet cujus regimen pater.

Quem locum fruftra follicitavit P. Pithoeus.
Additum poftea & quafi caftrenfe pecu-

fium, (*) permiffumve iifdem, quidquid
artibus liberalibus adquifiverint, feparatum
habere rationibus parentum S.ult.Inft.de mi-
lit. teft. excepit etiam Conftantinus M. (b)
bona materna, quorum ufumfructum tantum
patribus conceffit. L. 2. C. de bon. mat. Unde
multo magis rationi videbatur confentaneum,
bona materni generis, ad liberos pertinere
& ita ftatuerunt Gratianus, Valentinianus &
Theodofius. L. 6. C. Theod. eod. Porro idem
ad lucra nuptialia & fponfalia porrectum eft
a Theodofio & Valentiniano, Leone & An-
thimio L. 1. L. 4. & L. 5. C. de bon. liber. Deni-
que Juftinianus hæc generatim ad omnia bona
Libe-

(a) Occurrit illius mentio etiam in Digeftis L. 1 §. 15. de collat. L.3. §.5. de bon. poffeff.L.7.§.ult. de donat. L. 16. §. 12. ad SC. Trebell. que loca omnia la Triboniano interpolata putat Fr. Balduin.Juftinian. III. Sed Jac. Gothofr. ad L. 3. C. Theod. de poftul. Tom. I. p. 143. feq. de omnibus id adfirmare non audet, quia quamvis advocatis primis hoc privilegium tribuerint Theodofius junior & Valentinianus III. tamen antea ea tempora peculium quafi caftrenfe habuerunt præcineti, vel adminiftratores provinciarum. Hieronym, ad Nepotian. f. 17. Abfolvit etiam Tribonianum V.C. Ant. Schulting. ab Paull. Rec. Sent. V, 9.4. p. 470. ob L. 8. D. pro foc. ubi locum habere haud pocuit interpolatio.

"

(b) Jam ante Conftantinum M. notabilem quamdam exceptionem introduxit Hadrianus, quæ exftat L. 50. D. ad Senatufc. Trebell. Alteramque Divus Pius, quæ eft in L. 3. D. de acquir.

vel amitt. hered. Vid. Ger. Nood. de ufufructs SemiAp

11, 4. pag. 608.

III. Ad

liberorum adventitia produxit, quorum dominium penes liberos, ufumfructum penes parentes effe juffit. L. 6. C. de bon. liber. Reliqua, quæ vel a patre vel ejus contemplatione ad fi lium perveniebant, patri adquirebantur. Quo etiam pertinuiffe, quæ filius accipiebat, congiaria, oftendit Cujac. obf. XXI, 7.

III. Simile quid in fervo obfervatur, qui niqueftus hil habere poterat proprii, nifi quod dominus per fer habere permitteret, idque itidem vocabatur peculium. Solebant illud de demenfo fuo unciatim colligere fervi, ac eo deinde ita negotia ri, ut lucrum inde qualecumque ad fe rediret. Demenfi loco fingulis menfibus accipiebant fervi quinque modios & quinque denarios; idque vocabatur menftruum. Sen. Epift. LXXXI. Lipf. Elect. 1,8.p.m.5o. Talia etiam erant annua, que dabantur fervis publicis. Plin. Epift. X, 40. Lipf. Elett. 1, 22. p. 125. Quidquid ergo de hifce menftruis annuifque ftipendiis deparferant, peculii loco erat. Apud Terent. Phorm. 1, 1. v. 5. fervus confervi fortunam dolens.

Quod ille unciatim vix de demenso fuo,
Suum defraudans genium comparfit mifer,
Id illa univerfum accipiet, haud exiftimans,
Quanto labore partum.

Eam deinde pecuniam, concedente domino
vel fœenore locabant, vel inde fibi emebant
fervulum, cujus opera lucrarentur. Et ta-
lis fervus fervi vocabatur vicarius, & per-
tinebat ad peculium. Immo fi his quoque
fervis vicariis aliquid peculii effet, & hi fer-
vulos haberent; erant hi vicariorum vicarii,
quorum mentio fit in L. 25. D. de pecul. leg. Hæc

erant

erant fervorum peculia, in quæ quid juris fuerit domino, Jureconfulti docere folent.

IV. Ada quæftus

IV. Addi perfonis, per quas adquiritur, veteri jure oportebat etiam matres familias, quæ per matte & ipfæ olim in manu maritorum erant, adeo- familias que omnia adquirebant maritis. Sed de his harumque peculio dictum eft fupra L. I. Tit. X." n. VI. jam addo, inde natam effe præfumtionem, quod quidquid habet uxor, id mariti effe intelligatur. L. 51. D. de donat. inter vir. & ux. cujus legis fenfum plane exprimere videntur illa Plauti Cafin. II, 2. v. 27. ubi Murrina:

-

Que habet partum, ei haud commodi eft,

Quin viro aut fubtrahat, aut stupro invenerit.
Hoc viri effe cenfeo omne, quidquid tuum eft.

V. Solebant nonnunquam & liberæ perfo- v. Ade næ in fervitute effe, quamvis non effent fer- quæftus vilis conditionis. Et hæ quoque adquirebant has libedominis, ex operis fuis, quamdiu hi bona fide ras. eas in fervitute tenebant. Alias per extraneam perfonam nihil adquiri poterat, fi difcefferis a procuratoribus, quos ipfe excipit Imperator S.5. Inft. h. t. qui tamen fi in judicio aliorum cauffas agerent, domini litis fingebantur, de quo dominio litis vid. Boehmeri Diff.fing. & Chrift. Gothofr. Hoffm. Diff. de procurat. cap. I, 7. & feq.

VI. Tollebatur iftud jus parentum & do VI. Quid minorum emancipatione, & manumiffione. juris poft Sed emancipatorum liberorum, antiquo jure tionem li emãcipaparentes tertiam peculii adventitii partem berorum propriam fibi retinebant, ex conftitutione vero Juftiniani dimidii peculii ufumfru&um. L. 6. §. 3. C. de bon. qua lib.