ÈT PEREGRINOS JUS DICIT. apud Reinef. Infc. Craff. VII. n. 10. & ΣTPATHIOΣ EITTON ZENON apud Grut. infer. p. DIII. Infequentibus temporibus hic numerus non semel auctus eft, fi quidem initio quatuor, (Liv. XXIII, 30.) tum fex, (Liv. XXXII, 27.) postea octo, mox decem, (Dio XLII. p. 209.) hinc porro duodecim, imo & quatuordecim, ac denique fedecim a Julio Cæfare creati, Prætores jus dixere, Dio Lib. XLII.& XLHI. Quo factum, ut patrem imitatus etiam Auguftus fedecim expleret numerum, mox ad XII. eundem reduceret, quem fe non exceffurum, Tiberius jurejurando pollicitus eft. Dio Caff. Lib. LVI. Tacit. Annal. I, 14. quamvis ejus fibi gratiam feciffe videatur princeps parum religiofus, fiquidem & illo imperante modo XV. modo XVI. Prætores creatos novimus. Dio Caff. Lib. LVIII. LX. Claudius tamen jurifdi&tionem de fideicommiffis, quotannis, & tantum in urbe delegari magiftratibus solitam, in perpetuum, atque etiam in provinciis poteftatibus demandavit. Sueton. Glaud. XXIII. novofque creavit prarores fideicommiffarios (!) duos L. 2. §. 27. D. de orig. jur. ex quibus ta men (1) In marmoribus etiam mentio fit PR. DE FIDEICOMMIS. apud Gruter. Infcript. pag. CCCXCIII, 6. Illud addendum ex Quinctilian Inftit. Orat. III, 8. fideicommiffariam jurifdi &tionem ita divifam effe inter prætorem & confules, ut ille ad certam Summam; hi de majore cognofcerent. Unde lucem capit locus Ulpiani in Fragm. XXV, 12. Videatur Cujac. Obf. XXI, 34. Merill. Obf. V. 36. p. 112. men unum detraxit Titus L. 2. §. 32. D. eod. Acceffit fub Nerva prator fifcalis L. 2. §. 32. ut & prator tutelaris fub M. Antonino Philofopho, Jul. Capitolin. vit. Marci Anton. X. L. 6. §. 13. D. de excuf. tut. XXI. Ex his prætoribus urbanus reliquos anteibat, iifdem, quibus Confules, aufpiciis creatus. Hinc confulibus inftar collega erat, Gell. Nolt. Art. XIII, 14. Plin. paneg. LXXVII, 4. illifque abfentibus, fummum penes prætorem erat in urbe imperium, ceu patet ex Ciceron. Epift. ad Fam. X, 12. Liv. XXIV,9. Dio Cass. LVIII. Utebatur enim prætor, ficuti confules, prætexta, fella curuli, miniftris, fcribis & accenfis. Cicero de lege agrar. adverf. Rull. 11, 13. Liltores eum præibant duo cum fafcibus. Quamvis enim de fex lictoribus fubinde loquantur Plutarchus, Polybius, Appianus, qui ideo etiam præturam apxlu i§αTex vocare folent; intelligendum tamen hoc non eft de prætura urbana, ceu fufpicatur Petr. Fab. Semeftr. 1.p. 169. fed de provinciali, uti obfervatum eft a Car. Sigon. de antiquo jure Civ. Rom. 1, 20. p. 227. Præcipuum vero præturæ infigne erat hafta , quæ idco fæpius in numis veteribus confpicitur. XXII. XXIII. Totum prætoris munus tribuit hisce Prætoris verbis continebatur, DO, DICO, ADDICO, jurifdiOvid. Faft. I. v. 47. feq. Varro de Lingu. Lat. V. 4. Dabat enim Prætor actionem & exceptionem, dabar bonorum poffeffionem: dabar judices, arbitros, recuperatores, dabar tutores ex lege Atilia: Dicebar viam in vindiciis: dicebat interdicendo, quoties de poffeffione agebatur, Яio. १. indicebat, advocata concione ferias, fi quando terra in urbe tremuiffet. Gell. NoƐł. Att. X, 24. Sueton. Cland. XXII. Addicebat denique, veluti facta in jure ceffione, mancipatione, ceteris. prætoria XXIII. Mos autem erat, ut prætor, creatus XXIII. centuriatis comitiis,priufquam jus diceret, edi- Edicta &to in albo (m) denunciaret, quomodo eo anno jus effet diéturus. At quis? Urbanus tantum an peregrinus etiam? De provincialibus enim nulla eft dubitandi ratio. Prætori peregrino fane hoc jus negant Hotoman. & V. C. Jo. Ge. Schubart.de Fat.Jurispr.Rom.p.399. At eidem id vindicat V.C. Hern. Bern. Teinold. Var. XXXVII. p. 267. ab legem 9.§.4.D. de dol.mal. ubi memorantur Labeonis libri Pratoris peregrini. Sed illis non tam videtur Labeo edictum Prætoris Feregrini interpretatus, quam expofuiffe officium Prætoris peregrini, quemadmodum etiam de officio Prætoris urbani egit in libris Pratoris urbani, quorum mentio fit in L. 19. D. de (m) Album quid fuerit, adhue fub judice lis eft. Theophilo S. 12. Inft. de actionib. album eftedictum, διά το λευκοῖς γεγραμμήίον γράμμασι, Albis litteris fcriptum. Enim vero non ipfum edictum album vocabatur, fed edictum in albo proponebatur. Accurfii fententia, exiftimantis, fuiffe parietem dealbatum plerif que hodie vapulat. Sed videtur tamen idem colligi poffe ex Plauto Perf. 1, 2. v. 21. modo codices MS. addicerent: Na ifti faxim nufquam adpareant, Qui hic ALBO PARIETE aliena oppugnät bona. de V. S. Sane libros ad edictum fingulares fcripfiffe Labeonem, & ab illis diverfos, patet ex L. 1. §. 5. D. de fugitiv. & Gell. IV. 2. Čertiora itaque funt teftimonia Boethii ad Cic. Topic. & Theophili §. 7. Inft. de J. N. G. & C. qui & Prætores peregrino's edicta propofuiffe, diferte fcribunt, ejufque rei auctores procul dubio habent veteres & fatis idoneos. Edicebant itaque omnes Prætores. Idque fiebat habita concione, dictoque in leges jurejurando, (») ceu adparet ex Ciceron. de Finib. II, 21. Erant vero prætorum edicta vel generalia vel fpecialia. Illa, quam juris dicundi rationem per annum fequuturus effet prætor, indicabant, unde & leges annua dicuntur Cicer. Verr. 1,42. Hxc obvenientibus quibufque negotiis dabantur, ad fimiles cauffas non extendenda. Unde uberrimus natus eft iniquarum fententiarum proventus, qui occafionem dedit edicto: QUOD QUISQUE JURIS IN ALTERUM STATUERIT, UT IPSE EODEM UTATUR, Exemplum reperies apud Tacit. Annal. II, 30. Quum vero generalia edicta fubinde mutarentur, nec levis inde nafceretur juris confufio; obviam huic prætorum licentia itum eft lege Cornelia, (o) lata A. U. C. IƆCLXXXVII, a C. Cor (n) Prætores edicta fcripturos etiam tribunos plebis adhibuiffe in confilium, patet ex Cic. de Offic. III, 20. () Antea, A. U. C. Iɔ. LXXXVI. more confueto SCto ea de re factum patet ex actis diurnis, quæ in bibliotheca If. Voffii fuerunt, in quibus & hæc exftant: HORA OCTAVA SENATUS COA- C. Cornelio tribuno plebis, C. Pifone & Man. Glabrione coff. qua cautum eft, ut prætores ex edictis perpetais jam dicerent, neque per integrum annum quidquam in iis immutarent. Dio Caff. Hift. XXXVI. p. 12. Ex eo tempore paullo certius effe cœpit jus prætorium, (p) adeo, ut jam tempore Ciceronis plerique non, ut olim, a XII. Tabulis, fed a prætoris edicto juris difciplinam aufpicarentur, ceu ex Cicer. de Legib. 1, 6. obfervat Jac. Perizon. Diff. de Leg. Vocon.p. 193. Quamvis vero poft legem Corneliam prætori haud liceret ediAtum fuum per annum mutare: nihil impediebat tamen, quo minus fucceffor antecef forum edicta, inito magistratu, vel augere vel immutare poffet. Unde, qua retinebat fucceffor, edilli tralatitii; quæ addebat vel immutabat, editi novi nomine veniebant. Cic. Verrin. I, 44. Non prius ergo edictum vere perpetuum prodiit, quam temporibus Hadriani, de quo diximus in procm. n. XIII. & fequ. XXIV. Quamvis vero prætores initio magi- XXIV. ftratus in leges jurarent; revera tamen leges Quibus edictis fuis revertebant fub fpecie æquitatis. artibus C 2 Quod SC. FACTUM EST, UTI PRÆTO RES EX SUIS PERPETUIS EDICTIS JUS DI CERENT. Vid. Dodvvell. ad Spartian. Hadr. p. 333. & (P) Unde jam ante edictum perpetuum ad edi- Prætores jus im mutave riut? |