IX. Ritus in codendis

édis mœ

hibiti.

Janitum p. 423. Marcianus L. 8. D. h. t. ubi etiam obfervat, dictum fanitum effe a fagininibus herbis, quas fignum fuiffe inviolabilitatis inter omnes conftat. Conf. Feft. voce fagmina. Et hoc fenfu etiam portæ erant fanctæ, fiquidem & hafce violantibus capitale propofitum erat fupplicium: L. 2. & 3. D. ne quid in loco facro fiat. Vel fanta dicuntur, quæ per follemnes quafdam ceremonias Dis medicxumis dedicabantur, & hoc fenfu fola moenia ac pomeria, non item portæ, fancta habebantur, quia per has res etiam impuræ ferri vehique folebant.

IX. Quoties aut urbs nova exftruenda, aut colonia condenda erat, toties conditor vel urbibus triumvir coloniæ deducenda cinctu Gabino & exftruornatus, aratro aptabat æneum vomerem, nibus ad- junctifque bobus, mare & femina, ipfe circum lineamenta profundum ducebat fulcum. Sequebantur coloni, & exefas aratro glebas intro vertebant. Ubi portam effe volebant, vomere exemto, atque aratro fublato, relinquebant fpacium. Ducto fulco, cum to ves illi, tum aliæ victimæ immolabantur Diis medioxumis, & tum demum exftruendis muris admovebantur manus. Plut. Rom. Quest. XXIV. & vit. Romuli p. 23. Dionyf. Hal. 1. p. 75. Hinc in nummis coloniarum fere femper confpiciuntur juncti boves, acti a viro cinctu Gabino ornato. (f) Vid. Ezech. Spanh. de

usu

(f) Hinc urbes dictæ ab urbo. Urbare enim
veteribus erat aratro definire: Urbum vero di-
cbatur curvatura
quod ea in urbe condenda

د

ufu & prift. num. Diss. IX. p. 777. Vaillant. de numis aneis Colon. Latini juris. Parif. MDCXCV. fol. Adhibebantur & alia quædam boni ominis cauffa, ut Feftus docet voce Quadrata p. 389. quæ tamen, qualia fue. rint, hodie vix conftat. Jam vero ex his facile reddideris rationem cur moenia, non auten portæ, fancta vifa fint. Ex enim aufpicato non fignabantur aratro, quia per illas cadavera aliaque impura evehenda erant: & hinc quoque facræ hoc quidem fenfu non videbantur. Plutarch. Quaft. Rom. XXVI.

X. Dedi

X. Perfecta moenia etiam dedicare follemniter folebant. Idque adparet ex Infcriptio- catio mę ne apud Gruter. p. CCXVI, 2. COLONIA nium, AUGUSTA VERONA NOVA GALLIENIANA VALERIANO II. ET LUCILLO COSS. MURI VERONENSIUM FABRI. CATI EX DIE III. NON. APRILIUM, DEDICATI PRID. NON. DECEMBRIS. Facta ergo hac dedicatione fancta habebantur moenia, atque hinc nec refici poterant fine Principum, tamquam Pontificum Maximorum, auctoritate, nec quidquam iis superimponi. L. 8. §. 2. L. 9. §. fin. D. h. t.

res,

XI. Cur

XI. Si vero paullo accuratius rem confide facile adparebit, non aliam ob cauffam fan&itas hac fanctitatis opinione imbutos esse homines, tributa nifi ut cives pro mœnibus, tamquam pro re bus ? fancta

adhiberi confueverat. Varro de Lingua Late IV, 32. p. 24. Pompon. L. 239. §. 6. D. de verb. fignif. Conf. Jac. Rævard. Conjectan. Lis 7. P. 49.

XII. Res

juris

fancta Diifque dedicata tanto fortius pugnarent. Idque etiam obfervat M. Terentius Varro apud Plutarch. Quaft. Rom. XXVII.

XII. Res humani juris iterum vel in NULhumani LIUS, vel in PRIVATORUM quorundam erant PATRIMONIO. In nullius patrimonio erant res communes publica, (g) univerfitatis, & quæ nat' ioxlu nullius effe dicebatur, hereditas jacens.

quotu

plices?

XIII. Res

commu

nes,

XIII. COMMUNES, veteribus dicte etvel iam PUBLICÆ habebantur, quarum domipublicæ nium nemo ita poterat occupare, ut exclu deret alios. Tales erant aer, aqua profluens, mare, ejufque littora. Unde Virg. Eneid.

que patentem.

Et Prudent. adv. Symmachum II, v. 798.
Nuc adfunt homini data munera legibus ifdē,
Queis conceffa femel: fons liquitur, amnis
inundar,

Velivoli ratibus mure finditur,influit imber,
Aura volat tenuis, vegetatur mobilis aer.

Et

(8) Tribonianus princ. Inft. h. t. res communes a publicis fejungit: quidam veterum jureconfultorum communia & publica pro iifdem habebant, ut vel ex Marciano L. 2. D. de rerum divif. patet, ubi res publicæ omittuntur. Pari quoque fenfu veteres res communes & publicas vocaffe, luculenter oftendit Ger. Nood. Probabil. 1,7.p. 10. fequ. Licet itaque hic, ubi Antiquitates tradimus, loqui cum veteribus, fentire alias cum Juftiniano, cujus doctrinam alibi fufus atque accuratius expofuimus.

Et res natura fit publica promtaque cunctis,
Dum fervant elementa fuum famulantia
curfum.

Idem exiftimandum de fluminibus, portubus, ripis, quæ & ipfa eatenus communia vel publica habebantur, ut liceret in iis pifcari, alligare naves, aliaque hujufmodi facere. Sed ea omnia de innoxio ufu intelligenda, neque co extendenda funt, ut in mare, flumina, por tus, nullum fuiffe principum vel reip. imperium exiftimemus. Alia omnia oftendit jac. Gothofredus Differt. de Imperio maris, quæ cum aliis ejus opufculis juridicis, politicis, hiftoricis, criticis prodiit Genev. MDLIV. 40. Nota illa Oppiani Halieut. III. v. 4. Sequ. ubi poeta ad Antoninum Caracallam :

Σοῖς καὶ γὰρ ὑπὸ σκήπτροισι θάλαλλά Εἷλεῖται καὶ φύλα ποσειδάωνος εν ούλων. - Tuis enim fub fceptris mare

Volvitur, greges Neptuni incolarum. Idem de jure pifcandi ftatuendum eft. Tantum enim abeft, ut illud femper commune fuerit, dominioque exemtum, ut potius, qui longo tempore in diverticulo fluminis folus picatus fuerat, poffet alios ab eo jure excludere. L. 7. D. de diverf. & temp. prafcr.

XIV. Cur

vocarint

XIV. Ceterum eas res communes & publiejufmodi cas dixere veteres, ex fententia Stoicorum, res jurequorum principia jureconfultis fere omnibus confulti crant in deliciis. Stoicos enim veluti regnum publicas quoddam generis humani vel univerfalem om- & com. mum Deorum hominumque rempublicam fta- munes tuiffe, nemo ignorat, idque luculenter docent Cicero de Finib. III, 19. feq. M. Antonin. eis

ἑαυτὸν

XV. Res

tatis.

Eautòv II, 16. III, 11, IV, 3. VI, 44. XII, 36. Arrian. Differt. Epictet. I, 12.1II, 24. Senec. de, Benef. IV, 28. Addantur Thom. Gataker, Adnot. ad M. Anton. p. 75. Thom. Stanley. Hift. Philof. Part. VII. P. I. Cap. 13. p. 614. Quum ergo etiam jureconfulti hanc philofophiam fequerentur, duplicemque adeo fibi conciperent rempublicam, majorem unam, quæ erat omnium Deorum hominumque, alteram minorem, uniufcujufque populi aut civitatis ; confequens erat, ut & bona, five publica, five communia dupliciter acciperent, nonnullaque omni jure; alia tantum jure gentium communia adpellarent, quæ tamen in jure civili Romanorum effent in reipublicæ dominio. Quæ omnia tam præclare explicantur ab humaniffimo jureconfulto, Gerardo Noodio, Probabil. 1, 7. p. 21. feq. ut otium nobis feciffe videatur.

XV. Res UNIVERSITATIS erant, quauniverfi. rum dominium univerfitas, ufum finguli ex univerfitate habebant, ut ftadia, theatra, balnea, curiæ. §. 6. Inft. h. t. Univerfitas vero vocabatur unaquæque civilis focietas, excepta familia liberaque republica. Adeoque omnes Tapia & focietates, omnes tribus, omnia corpora opificum univerfitates erant. Huber, Praleit. ad Inft. 11, 8. Poftquam vero in monarchiam degeneraverat refpublica, invife fuerunt principibus omnes fodalates & Teia, nec aliæ jus univerfitatis, arcæ communis, & collegii habebant, quam quæ fingulari Principum privilegio erant munitæ. Quare non raro in Infcriptionibus legimus; Q.E.S. C. L. Quibus ex SC. coire licet, vel fimilia. Vid.