XI.Suffra

ftrabantur binæ ifte tabellæ, quarum alterutram deinde in extremo ponte ciftula immittebant. Plutarch. in Mario p. 407. Fiebat id ita, ut præco fingulas centurias, eo ordine, quo forte exiiffent, ad fuffragia vocaret Quicunque vero ex ea centuria primus rogabatur, PRIMUS nuncupabatur. Cic. pro Plancio XIV. Reverfi e ponte intra cancellos concludebantur, quos ovilia vocat Lucanus, Pharfal. 11, v. 197.

& mifera maculavit ovilia Roma • Conf. Nic. Gruch. de Comit. Rom. 1, p. 688. Omnia hæc accurate depicta fiftit egregius P. Licinii Nervæ numus, quem exhibent Fulv. Urfin, Famil, Rom. p. 149. edit. Patin. Ezęch. Spanhem. de ufu & prastant, numifm. Diff. VI. p. 579.

XI. Latis hoc ordine fuffragiis, diremtio giorü di- fiebat. Numerabantur enim tabellæ a finguJemptio. lis cuftodibus, numnerufque earumdem pun

tis (g)notabatur, Cic. Philipp. II, 33. & pro Planc. XXII. quo ea centuriarum fententia renunciaretur, in quam, plurima fuffragia conveniffent, & reticeretur, quæ paribus effet diftracta fuffragiis. Si plures fententiæ legem proballent SCITA VEL PERLATA; fin plures eandem rejeciffent, ANTIQUATA dicebatur. Manut. de Legib. p. 842.

XII. Per

(g) Inde nata phrafis : omne punctum ferre Horat. Art. poet, v. 343.

Omne tulit punctum, qui mifcuit utile dulci. De qua loquutione, ipfoque hoc ritu con ferri meretur Savaro ad Sidon. Carm. Il, 20. & Epift. ult.

gum con.

XII. Perlatam legem primo jurejurando XII. Le. confirmatam, deinde ari incifam delaramque rmatio. in ararium legimus. Manut. de Leg.p.743. Unde patet, quænam fint illa apud Ovid. Meram. I, 3. Verba are minacia fixo.

Exftant ejus ritus veftigia in L. 8. pr. D. ad L. Jul. pecul. Conf. Juft. Rycqu. de Capitol. cap. XXX. p. 374. Seg.

cognomi.

XIII. Nomina leges plerumque accipiebant XIII, Eaab utroque confule, e. g. lex Elia Sentia, rundem Papia, Poppaa, Fufia, Caninia. Nonnunquam na unicum iis cognomen dabatur fi a dictatore vel prætore vel cenfore latæ effent. Tales funt lex Emilia, lex Aurelia & aliæ. Addebantur interdum alia cognomina, a ma-, teria legis defumta, veluti lex Cornelia fumlex Caffia lex Gabinia tabellaria

tuaria agraria.

XIV.Que

XIV. Quo ftile fcribi concipique folitæ fint xrv.Que leges, ex multis antiquis monimentis adpa- ftilo conret. Qualia funt leges antiquæ apud Reinef. fignata? Infeript. CCCCLXXIII, ut & egregium fragmentum legis Serviliæ apud Car. Sigon. de Judic. II, 27. p. 422. nec non legis Thorix apud eumdem de jure Ital. II, p. 638. Adde Barn. Briffon. de Form. p. 141. feq..

XV. Hæc de legibus. Sequuntur plebifci- xv. Pleta, quæ & ipfa leges vulgo vocantur, ceu bifcita. exemplo legum Icilia, Voconiæ, Aquiliæ, Cincia aliarumque adparet, quamvis id mote antiquo non fieret, (b) teste Gellio XV, 27. XX, 20.

XVI. Erant

(h) Primo, quum patricii plebiscitis teneri nollent, plebiscita vocabantur. Poft leges Hora

tiam

rum dif

XVI. Fo. XVI. Erant plebifcita, quæ plebs plebejo ferentia a magiftratu interrogante, conftituebat. §. 4. legibus Inft. de jure nat. gent. civ. Ea quum eodem proprie fere ritu, quo ipfæ leges conderentur; diffefic diais. rentiæ tantum legum & plebifcitorum erunt notanda. Lex ergo a fuperiore magiftratu; plebiscitum a plebejo, id eft, tribuno plebis rogabatur, & eo quidem, cui illud e collegio forte vel reliquorum collegarum confenfu obtigiffet. Liv. III, 65. Lex fuffragante univerfo populo, plebifcitum fuffragante plebe condebatur. Liv. II, 56. Dionyf. Hal. IX. p. 598. Tribuni enim nec advocare patricios, neque ad eos referre ulla de re poterant. Gell. Not. Attic. XV, 27. Lege in campo Martio ferebantur, & comitio; plebifcita, non in eo tantum, fed & nonnunquam in circo Flaminio, aut in Capitolio, maxime vero in comitio, ubi ex reftris tribuni ad plebem concionabantur. (i) Docent id exempla apud Ciceronem. Epift. ad Attic. I, 1. ad familiar. VII, 30. Plutarch. in Gracch. p. 832. Liv. III, 54. XXV. 3. XLV, 36. III, 54. Leges in comitiis centuriatis & tributis; plebifcita in folis tributis condebantur, ubi non opus erat vel SCto vel aufpiciis. Dionyf. Halic. IX. p. 598. & 605.

Sole

tiam, Publiliam & Hortenfiam leges dicebantur, vel leges tribunicia. Cic. de leg. Agrar. 11, 8. (i) Hinc roftra inter præcipua tribuniciæ poteftatis infignia funt. Hinc M. Lollius Palikanus, quum tribunicians poteftatem a Sulla abrogatam reftituiffet, roftra in numis fuis fignari juffit. Vid. Fulv. Urfin. de famil. Rom. p. 158. edit. Patini,

Solebant tamen nonnunquam & Tribuni ple bis aves confulere, & de cœlo fervare quando legem erant rogaturi. Exempla funt apud Plaut. in Gracchis p.832. & Cicer. in Vatin. Cap. VI. Leges plerumque tribuni plebis; plebifcita patricii & poftea magiftratus diffuadebant, quamvis eam facultatem coff, adimere. conaretur Volero, tribunus plebis. Dionyf. Hal. IX. p. 595. Sortitio etiam in plebifcitis duplex fiebat, quarum altera, in qua tribu Latini fuffragium ferrent, explorabatur, altera inter ipfas tribus fiebat fortitio. Liv. XXV, 3.. Quidquid ergo tributim plebs ita juffiffet, id ratum habebatur, & deinde tabulis infcriptum ædilibus plebeis in aliqua ade cuftodiendum dabatur. L. 2. §. z1. D. de orig. jur.

XVII. Quamvis vero plebifcita non ab XVII. univerfo populo, fed a fola plebe conde. Quos ea obligave rentur; tamen non plebem tantum, fed & patricios obligabant. Id quod poft multas patriciorum tergiverfationes cautum eft lege primum Horatia: anno U. C. CCCVI. Liv. Hift. III, 55. Dionyf. Hal. XI. p. 725. deinde Publilia anno CCCCXIV. lata a Q. Publilio dictatore, ac denique, quum plebs anno CCCCLXVI. in janiculum feceffiffet lege Hortenfia, lata a Q. Hortenfio, dictatore. Gell. Noll. Attic. XV, 27. §. 4. Inftit. de jur. nat. gent. civ.

XVIII. Præter leges & plebifcita etiam edi- XVIII. Eta prætorum atque ædilium (k) certam ju- jus hona

ris rarium

(k) Quin & cenfores edicta de locandis vectigalibus & operibus publicis proposuisse, patet ex

XIX.Præ

go.

ris fpeciem, quam jus honorarium vocabant, conftituere cœperunt. Quare & de prætoribus atque ædilibus, & utrorumque edictis nonnulla monenda funt.

XIX. Creari primum prætor coepit anno teris ori- U.C.CCCLXXXIX. Quum paullo ante plebs obtinuiffet, ut alter confulum plebejus effet. Male hæc fummæ poteftatis jactura habebat patricios: hinc dabant operam, ut penes confules eo minus effet poteftatis. Fraudibus itaque adorti plebem, facile id confequebantur, ut redhoftimenti loco e patriciis crearetur prætor, in quem deinde omnem, quæ penes confules adhuc fuerat, juris dicundi poteftatem transferebant. Liv. Hift. VI, ult. VII, 1. Unde fallit Pomponius, quando ideo creatum ait prætorem, quia confules avocarentur bellis finitimis, neque effet, qui in civitate jus reddere poffet. L. 2. S. 27. D. de orig. jur.

XX. Va

tura mu

XX. Non diu tamen ifte honor patriciorum rię in pre- manfit proprius. Non multo poft enim, antationes, no U. C. CCCCXVI. primus e plebe prætor creatus eft Q. Publilius Philo. Liv. Hift. VIII, 15. Sub belli deinde Punici primi tempora duo fieri coeperunt Prætores, quorum alter urbanam; alter peregrinam fortiebatur jurifdictionem. Flor. Epit. Liv. XIX. Unde hic vocatur PRÆTOR, QUI INTER CIVES

ET

Gell. Noct. Attic. XV, 11. vocabantur etiam lega cenforia, fed improprie. Vid. Gundlingiana XVI. obf. 1. §. XVI. p.61. feq. Cum his tamen non confundendæ rogate a Cenforibus de quibus fupra §. I.