LXXIV.

tinorum

nomina.

CAP. I I.

De jure Latii.

LXXIV. Sufficere hæc arbitramur de juribus Varia La civium Romanorum. Proximum eft, ut de JURELATII differamus, quod proxime acceffiffe ad civitatis Romanæ prærogativam, jam fupra diximus. Idque vel inde patet, quod Dionyf. Halicar. VIII. p. 540. eos μSTEXOVTAS THE icowonTeas participes juris, quod civitatem quafi aquat, eleganter adpellat. Multa vero Latinorum fuere nomina. Dicti enim funt focis, f) focii Latini, focii nominis Latini, focii nomenque Latinum, focii ab nomine Latino, focii ac Latium, uti productis ex Livio, Salluftio, Valerio Maximò teftimoniis oftendit Car. Sigon, de ant. jur. Ital. I, 2. p. 473.

LXXV.

• LXXV. Latini ergo vel focii Latini nominis Qui & temporibus antiquiffimis erant Larii incola, poquales puli Romani fœderati, jure Latii donati, ut eos fuerint? definit Sigon. de jure Ital. I, 2. p. 476. Latii incola dicuntur, ut a reliquis Italis; populi Rom. foederati, ut a Latii incolis, qui tamen Latii jure haud fruebantur, fecernerentur.

LXXVI.

(f) Sæpe tamen confunduntur nomina, ut & Italici juris homines fociorum, & Latinorum, & Latini Italicorum nomine veniant. Quod itidem recte monuit Car. Sigon. l. c. p. 474. Id quum non attenderent recentiores quidam fcriptores, ceteroquin erudiciffimi; mirum in modum totam hanc differentiam Latinorum ac Italorum perverterunt. Exemplo effe poteft Harduin. Not.& Emend. ad Plin. p. 389. Tom. I.

Fœdera

quiffima.

LXXVI. LATIUM olim duplex erat, VE- LXXVI. TUS & NOVUM. Vetus a Tiberi ad Circe- cum pojos; novum a Circejis ad Lirim & Sinueffam pulis Laufque productum eft. Paullo latius utriufque tit antiLatii terminos profert Servius ad Virg. Æneid. I. v. 6. Latium duplex eft, unum a Tiberi ad Fundos, aliud inde ufque ad Vulturnum fluvium. Sed errorem hujus Grammatici jam alii oftenderunt. Latium ergo vetus Tiberi, Aniene, Ufente fluviis, marique Tyrrheno concludebatur, illudque infederant Albani, Rutuli & Equi. Novum, quod ab Ufente fluvio ad Lirim protenditur, Ofcis, Aufonibus, Volfcis, præbuit fedes. Plin. Hift. Natur. III, 5. Strabo Geogr. V. p. 231. Ex his primi foedus cum Romanis Albani jam ipfius Romuli tempore fecerant, quo cautum fuerat, ut ne bellum inter fe gererent fociæ civitates, alioquin, que bellum intuliffet prior, alterius judicium ae mulctam fubiret. Dionyf. Halicar. III. p. 138. Addit Strabo Geog. IV. p. 165. tam arctam fuiffe inter hos populos neceffitudinem, ut, quum proprium uterque regem haberet, connubia tamen, & facra & in cetera jura civilia communia haberent. Victis poftea a Tullo Hoftilio Albanis, ex foedere imperatum eft, ut ju ventutem in armis haberent, ufurum Regem Romanorum ea, quum res poftularet. Liv. I. 26. Diruta paullo poft Alba, legatos Romani miferunt ad triginta urbes, quæ in Albanorum fuerant ditione, poftularuntque, ut & ipfi diEto effent audientes. Abnuentibus his, novum exarfit bellum, quo in quintum annum populationibus magis, quam juftis præliis exP 4

tra

LXXVII.

repetita.

tracto, pax demum facta, foedufque renova tum eft. Dionyf. Halic. III. p. 175. Rege hoc morte intercepto, plerique Latini foluta Regis obitu foedera dicebant. Unde majore conatu domiti a Tarquinio Prifco, pacis conditiones acceperunt, ut agros fuos ac leges haberent, ac focii populi Romani dicerentur illi quidem, fed ad regis tamen Romani mandata amati præfto effent. Dionyf. Hal. III. p. 191. Confirmavit id foedus Tarquinius Superbus, Liv. I, 52. qui ut tanto fanftiore vinculo fibi conglutinaret hos focios, primus ferias Latinas Romanis cum Latii populis communes inftituit. Dionyf. Hal. IV. p. 250.

LXXVII. Exactis regibus novum ftatim belFa dein lum coortum eft cum Latinis, qui a Romanis de fepius denuo defciverant. Cum his tamen ab A. Poftumio Dictatore victis ad lacum Regillum, denuo foedus percuffum A. U. C. CCLX. Sp. Caffio Vicellino & Pofthumo Cominio Aurunculo II. Coff. iis legibus, ut inter Romanos Latinafve civitates omnes aterna pax effet, neque ipfa inter fe bellarent, neque aliunde hoftes inducerent, neque hoftibus tutos tranfitus praberent, fed bello oppreffis opem pro virili ferrent, fpoliorum ac prade partem &qualem haberent: privatarum litium judicia illi, quibus mandata cognitio fuerit, intra decem dies peragerent: hifque legibus nihil addi denique poffet, nifi fi Romanis, Latinifque ita placuiffet. Hanc enim fœderis formulam (g) nobis fervavit Dionyf. Hal. VI.

p. 115.

(g) Pluribus tamen aliis capitibus illud conftitiffe
vel ex Fefto adparet, qui voce nancitor. p. 327.

Fœdus

cum Vol.

p. 115. Conf. Liv. II, 22. & Cic. pro Corn. Balbo XXI. Et hoc eft foedus illud Latinorum, quod ceteris firmius manfit. Quamvis enim fubinde rebellarint Latini, veluti A. U.C.CCCLXVI. & CCCIV. fæpe tamen victi, fæpe reducti ad officium, poftremo illius foederis leges, quod cum Latinis omnibus Sp. Caffio & Poftumo Cominio Coff. initum fuerat, recuperarunt, (b) ut patet ex Cic. pro Corn. Balbo XXIII. LXXXVIII. His antiqui Latii populis accef- LXXVIII. fere deinde Volfci & Æqui, Latinorum judice Floro Hift. Rom. 1,1 1. pervicaciffimi & quotidia- fcis & E ni prope Romanorum hoftes. Volfcis, fi Dionyf, quis. Hal. III. p. 181. credimus, Ancus; fin Liv.1,53. fententia ftandum fit, Tarquinius Superbus primus bellum intulit; qui & quos adgreffus eft. Poftea ab A. U. C. CCLVIII. variis ac pæne anniverfariis præliis attriti, demum A. U. C. CCLXXXIV. Antium, maritimum oppidum, amiferunt, annoque infequente iis le gibus impetrarunt pacem, ut legibus fuis utentes, privatis ftipendiis, pro Romanis jussi militarent. Dionyf. Hal. IX. p. 616. Aft ftatim ad

P5

etiam hæc fœderis verba allegat: PEQUU-
NIAM QUI NANCITUR, HABETO, ET
SI QUID PIGNORIS NANCISCITUR,
SIBI HABETO.

(b) Poftremo enim bello a Q. Publio Philo-
ne Cof. ad internecionem cæli, plerifque ju-
ribus fuerant fpoliati, ex eoque tempore
etiam concilium Latinorum ad lucum Ferenti-
næ convocari defierat , ceu ex Cincianis com-
mentariis obfervat Feft. Voce Prator. p. 376.

'LXXIX.

arma redierunt qui & Volfci. Unde aliquo ties fufi fugatique, quin & fub jugum aliquando miffi funt, donec A. U.C. CCCCXLIX. P. Sempronio Sopho confule pæne deleti & ad internecionem cæfi funt. Tamen & hi poftremo propter cognationem in Latii jura adfciti funt, ut patet ex Cic. pro Balbo XIIL quamvis, quo id tempore factum fit, nondum mihi liqueat.

LXXIX. Idem dicendum de Hernicis, quos Bre cum primus Tarquinius Superbus focietate devinMernicis. xerat, Latinarumque feriarum fecerat parti

cipes. Dionyf. IV. p. 152. Dein A. Ú. C. CCLXVIII. bello petiti a Sp. Caffio, tertium Confule, quum victi pacem petiiffent, eafdem conditiones, quas Latini, quin civitatem fine fuffiagio impetrarunt, atque inde eft, quod fæpe a Latinis fejungantur, neque adeo eos in Latinorum corpore fuiffe ex Livio & Dionyfio evincit Car. Sigon. de ant.jur. Ital. 1, 6. p. 107. Poftea anno CCCXCI. novum * cum Hernicis bellum exarfit: eoque finito tertium, cujus omnes hujus gentis civitates erant participes, præter Alatrinates, Ferentinates & Verulanos. Liv. III, 42. Tribus illis, quia civitati Romanx Tovouíar præferebant, Suæ leges redditæ: A. U. C. CCCCXLVII. Anagninis, & qui arma Romanis intulerant aivitas fine fuffragii latione data, concilia conaubiaque adempta, & magiftratibus præterquam Jacrorum curatione interdittum. Liv. IX, 43. Sed Hernicos iftos autovaus poftremo jura Latik habuiffe, vel inde patet, quod Ferentinates Latinis adjungit Livius XXXIV, 41.