An ea tri.

XVIII. Non minus liberaliter jura civita- XVIII. tis Romanæ plurimis dediffe videntur Com- bui poffit modus, Pertinax, Didius, Julianus, Pefcen- Commonius, Niger, Severus. Sed nec hos tamen do, Pertidifcrimen illud fuftiliffe luculenter oftendit Spanh. Orb. Rom. II, 4.& 5. p 73. feq.

naci, Ju

liano, Pe

fceunio

XIX. Ve rus au

Caracal

XIX. Verus ergo famofæ illius conftitutio- Severo? nis auctor eft Antoninus Caracalla, qui primus edixit > ut, in orbe Romano qui effent, &or eft omnes cives efficerentur. L. 17. D. de ftatu hom. Occafionem datæ hujus legis docent Excerpta Dionis Valefiana p. 745. Jam pridem Auguftus vicefimam induxerat, locupletando ærario militari, quod vectigal ex hereditatibus dependebatur, de quo jampridem luculenter egerunt Valefius ad illum Dionis locum, Salmaf. de modo ufur. XIX. Petr. Burmanus de Velligal. populi Romani XI. & jam ante hos Jac. Cujac. Obferv. V, 16. XI, 24. Pendebant iftud vectigal ex Augufti inftituto heredes extranei, Romani cives, qui hereditatem adibant; nifi vel pauperes effent hereditates, vel ipfi heredes agnationis jure ex lege XII. Tabularum hereditatem fortirentur. Dio Caff. LV. p. 565. Poftea mitiores principes quibufdam cognatis vicefimæ vacationem fubinde dederunt. Plin. Paneg. XXVII. Aft Caracalla, quum largitionibus ftupendis eluvionem fifco intuliffet, duplicato illo onere, decimam loco vicefimæ induxit, cujus decimæ præter Excerpta Dionis meminit etiam Ulpianus apud AuEtorem Collat. Leg. Mof. & Rom. XVI. fin. Ut ergo vectigal iftud a quamplurimis penderetur, omnibus qui in orbe Romano erant, civita

tem

XX. Con

genuos,

tem dedit, λόγω ρω τιμῶν, ἔργῳ δὲ, ὅπως πλείω αὐτῷ καὶ ἐκ 7 τοιέτε προσῆ, διὰ τὸ τὲς ξένες τὰ πολλὰ αὐ μὴ σωτελεῖν, fpecie quia dem honorem eis tribuens, fed revera ut fifcum fuum augeret: quippe quum peregrini pleraque horum vectigalium non penderent: ut ait Dio in Excerpt. Valef. p. 745. Ceterum quamvis fucceffor Caracallæ, Macrinus, deciinam illam civibus tam moleftam aboleret ; jus tamen civitatis orbi Romano femel datum non ademit: unde fenfin exolevit antiquum illud inter cives & peregrinos difcrimen.

XX. Illud adhuc monendum videtur, ad ftitutio folos ingenuos pertinuiffe Antonini Caracalsa ad in- læ conftitutionem non ad libertinæ condinon item tionis homines. Nov. LXXVIII, 5. Unde etad liber iam poft eam conftitutionem falvum manfit tines difcrimen inter libertinos cives, Latinos JuPertinuit, nianos, & dedititios, ceu ex Salviani adverfus avarit. libro III, 7. animadverterunt Jac. Cujac. obferv. IV, 3. & Ez. Spanhem. Orb. Rom. 11, 9. p. 84. feq.

XXI. Aft

civitaté

ftinianus.

XXI. Expofuimus hactenus, duce erudicum his tiffimo Spanhemio, datæ civitatis Romanæ quoque hiftoriam, oftendimufque, ita paullatim gra Comuni- dum effe factum ut civitas primum omnicavit Ju- bus, qui Romæ aut in agro Romano domicilium conftituerent, deinde aliquot in Latio municipiis, tum toti Latio, mox univerfæ Italiæ, aliquot porro extra Italiam vel privetis, vel oppidis, vel provinciis, & poftremo omnibus in orbe Romano ingenuis daretur. Juftinianus tamen, ut fuit admodum liberalis, fublato illo libertinorum difcrimine, ri

tulis C. de Lat. & dedit. lib. toll. & Novella LXXVIII, 2. 5. ad ipfos quoque libertina conditionis homines hoc beneficium protulit, adeoque omnes in orbe Romano viventes æquo jure agere voluit.

ra civita

menta.

XXII. Proximum eft, ut ipfa jura civita- XXII. Jutis paullo accuratius exponamus. Et de his tis fenquidem obfervandum, ea fenfim magis ma- fim cepe gifque aucta fuiffe atque amplificata. Jam re incre fub regibus cives gaudebant libertate, jure connubiorum, patrio, legitimi dominii, teftamenti, forfan & nexus atque ufucapio nis. Jus quoque iifdem erat fuffragia ferendi in creandis magiftratibus, ferendis legibus, bellis decernendis. Pulfis poftea regibus, abdicatoque regibus imperio, paullatim provocatio conceffa ad populum: magiftratus, connubia, facerdotia cum plebe communicata adeoque optimo jure cives effe cœperunt Romani. Ez. Spanhem. Orb. Rom. I, 1. 2. p. 4.

liud fui

civitatis.

XXIII. Duobus vero maxime fummis ca- XXIII.At pitibus conftitit civitas Romana, quorum jus Quialterum JUS QUIRITIUM; alterum JUS ritium; aliud jus CIVITATIS adpellatum eft. Quamvis enim hæc promifcue nonnunquam ponant auctores veteres, veluti Ulpianus: Fagm. III, 1.& 4. attamen, qui accuratius loquuntur, hæc cum cura diftinguunt. Plinius, Epift. X, 32. Ago gratias, Domine, quod& JUS QUIRITIUM libertis neceffaria mihi femina, & CIVITATEM ROMANAM Harpocrati, jatralipea meo, fine mora indulfifti. Et Epift. X, 4. Quare rogo, des ei CIVITATEM ROMANAM;

eft

XXIV.

Kum fit?

eft enim peregrina conditionis, manumiffus à peregrina. Idem rogo des JUS QUIRITIUM libertis Antonia Maximilla. Manifefto hic diftinguuntur jus Quiritium & civitas Romana, inter quæ hoc intereft, quod illud ad ea, quæ juris funt privati, pertinet; hæc ea, quæ juris publici funt, continet. Spanh. Orb. Rom. 1, 1. 12. p. 28. Carol. Sigon. de antiquo jure civ. Rom. 1, 6. feq. & de antiq. jure Ital. II, 3. Quod quum non animadvertant viri quidam eruditiffimi in eum prolapfi funt errorem, ut jus Quiritium in iftis Plinii locis vel idem effe cum jure Latii exiftiment, vel illud cum ipfis juribus civitatis confundant, a quo lapfu nec ipfe V. C. Chriftophorus Cellarius fibi fatis cavit in Adnotationibus fuis ad Plinium.

XXIV. Nonnulla, quæ tum ad jus QuiriQuæ jura tium, tum ad civitatem Romanam pertinent, atruque fummatim his verbis complectitur Cicer. Orat. comple- 11. de Leg. Agrar.XIX. Retinete iftam poffeffionem gratia, libertatis, fuffragiorum, dignitatis, urbis, fori, ludorum,feftorum dierum,ceterorum omnium Commodorum. Aft fi accuratius fingulas utriuf que juris partes confideres; jus civitatis in jure cenfus, militiæ, tributorum, vectigalium, fuffragiorum, honorum, & facrorum; jus Quiritium in jure libertatis, gentis, connubiorum, patrio, legitimi dominii, hereditatis atque ufucapionis fuit fitum. Car. Sigon. de antiq. jure Civ. Rom. I. 13. Ez. Spanhem. Orb. Rom.1, 1. 2. p. 4. De fingulis nunc paullo diftinctius agendum, ordiendumque a jure Quiritium.

XXV. Ci

ves Ro

XXV. Primo ergo omnes cives Romani erant

LI

domini

ca.

LIBERI: eaque LIBERTAS eos non folum a mani erat dominorum poteftate, fed & a tyrannorum im liberi a perio, magiftratuum potentia, libidine credi poteftate torum, civiumque potentia tutos præftabat.(g) Nullus ergo civis Romanus fervus fieri poterat, nec ingenuitatem aut libertatem amittere, nifi aut captivitate, aut dolofa venditione, aut iis modis de quibus fupra Lib. I. Tit. III. n. 5. feg.&Tit. XVI. n. 3. feq. actum eft: quamvis & in his plerumque fictionem quamdam adhibitam effe, obfervet Ger. Nood. Probab. 1 2. p. 85. Hoc enim juris erat a majoribus proditum, ut nemo civis Romanus aut LIBERT AT EM, aut civitatem poffer amittere, nifi ipfe auctor factus effer: inquit Cicero pro Domo XXIX. Sed de in4 genuorum libertinorumque conditione fatis fuperque fuis locis dictum eft, nihil ut hic addendum a nobis videatur; præter id unicum, quod eadem libertas cives immunes a verberibus omnique tortura præftiterit. Quum enim fervilis ifta poena videretur, non poterat major civi

tere,

(g) Cave ergo confundas libertatem juris gencium cum libertate juris Quiritium, quæ nulli competit nifi civibus Romanis. Cic. pro Cacin. XXXIII. Qui enim poteft jure Quiritium liber efse is, qui in numero Quiritium non eft? Hinc tribubus omnibus moti libertatem dicebantur amit etiamfi haud fierent fervi. Liv. XLV, 15. Immo hinc intelligenda L. 5. S. 3. D. de extr. cognit, ubi media capitis deminutione, & fpeciatim aquæ ac ignis interdictione, etiam libertas amitti dicitur, quod de libertate juris gentium falfum: de libertate juris Quiritium veriffimum eft. Conf. Ger. Nood. obf. II, 31. p. 469.