AD PENDIX L I BRI I. DE JURE ANTIQUO CIVIUM ROM. Latinorum, Italiæ, Provinciarum, nec non Conditione Peregrinorum. Iber Inftitutionum primus totus agit de L divifionibus perfonarum ratione ftatus. Quum vero perfonarum ftatus maxime triplex in jure Romano traderetur, libertatis puta, civitatis & familia; Tribonianus non nifieas attulit divifiones perfonarum, quæ ad libertatis familiæque ftatum pertinere videbantur. De civitatis ftatu nihil differuit forfan, quod ea, quæ huc pertinet, jura tantum non omnia êverterat Antonini Caracallæ conftitutio, de jure civitatis cum omnibus orbis Romani incolis communicando. L. 17. D. de ftatu bom. Aft quamvis excufari mereatur Tribonianus ; nos tamen forfan non æque videremur excufandi, fi tam præclaram antiquitatum Romanarum partem, quæ tot juris noftri veterumque auctorum locis tam egregiam lucem accendit, intaEtam plane prætermitteremus. Juvabit itaque poft Car. Sigonii, Ez. Spanhemii, aliorumque luculentiffimas commentationes (4) ea a) Haud pauci de hac re egregios ediderunt com men ea de jure civium Romanorum, Latinorum, Italici, I. Ex quo Roma initio per Latium, tum per 1.In Ro Italiam, ac denique per univerfum pæne ter- mano rarum orbem arma victricia circumtulit: Imperio qua- alii erant dripartita effe cœpit hominum huic imperio cives, a fubjectorum differentia. Alio enim jure CI- lii LatiVES, alio LATINI, alio ITALICI, alio de. ni, alii nique PROVINCIALES utebantur. Priores alii protres gradus conjungit Claudius Imp. apud vinciales! Tacit. Annal. XI, 24. Omnia P. C. qua nunc vetuftiffima creduntur, nova fuere: plebeji magiftratus poft patricios; LATINI post plebejos, ceterarum ITALIA gentium poft Larinos. Habes hic CIVES, LATINOS, ITALICOS, ita conjunctos, ut intelligas, civitatem jure Larii, hoc jure Italico præftitiffe. Omnium poftreme conditionis erant PROVINCIALES , quos ideo Italicis poftponit Suet. Vefpaf. IX, Ordines exhauftos fupplevit, honeftiffimo quoque ITALICORUM ac PROVINCIALIUM adletto. II. Quicunque civitatis jure non fruebantur, II. Pereii veteribus hoftes, & paullo poft, inflexa in de- grini qui terius mentarios. Caroli Sigonii & Ez. Spanhemii fuerint? 1 III. Olim Ro mã com terius hujus vocabuli fignificatione peregrini vocabantur. Cic. de offe. I, 12. Festus voce hoftis, p. 297. CAP. 1. De Jure Quiritium & Civitatis! III. Ac primo quidem, quum nova urbs omnes, non admodum adflueret civibus, promifcue quo jura civitatis impetrabant, quicumque vel in migra urbe vel in agro Romano Lares figere conftirunt, pro- tuerant. Liv. I, 8. Immo tantum erat Romuli cives fa. ftudium amplificandi civitatem, ut & hoftes mifcue ai. devictos plerumque in urbem transferret, populi Romani nomen auxit, quod princeps ille creator bujus urbis, Romulus, fœdere Sabino docuit, etiam hoftibus recipiendis augeri civitatem oportere. Sic initio, ut recte obfer vat Dionyfius IV. p. 256. ἅπασι τοις ξένοις ἐπει τρεχαν τῆς πόλεως μετέχειν, quoslibet exteros admittebant ad jus civitatis, ne iis quidem exclufis, qui e jufta fervitute fuerant manumiffi. Hos enim omnes e Ser. Tulli inftituto cives Romanos factos, & in quatuor urbanas civium Romanorum tribus defcriptos effe, ex eodem adparet Dionyfio. Non fegnius aliquamdiu, libera jam republica, providerunt Romani, ut civitatis jura cum quamplurimis communicarentur maxime poft captam & incenfam a Gallis urbem, quam ut tanto fplendidius inftaurarent, novos & peregrinos cives adfciverunt ex Vejentibus, Capenatibus & Falifcis, iifque agri partem adfignarunt, teste Livio VI. 4. Et fane prudenter id provifum eft a Romanis. Quin enim Romanæ reipublicæ falus in armorum vi pofita videretur, quæ nulla effe poterat fine numerofa civium multitudine, merito de augendo civium numero quam maxime fuere folliciti, ut luculenter oftendit Dionyf. Halicar. II. p. 89. & III. p. 148. f qui in nebant, IV. Poftea factum eft, ut præter eos, qui IV.Poftea domicilium in urbe vel agro Romano conlti- & aliis, tuerant, quive in urbanas vel rusticas tribus oppidis fuerant defcripti, etiam peregrinis aliorum fuis ma oppidorum, & qui in iis remanebant, incolis, jus civiaut villis etiam, nec tamen in urbem abductis tatis da hoftibus, modo fingulis, modo univerfis jus tum. Romanæ civitatis Senatus populique judicio atque auctoritate deferretur. Sic Dionyfius Halic. 11. p. 89. obfervat, Romanos captas urbes non excidiffe, fed in alias mififfe colonos , ἐνίαις ἢ καὶ πολιτείαν μεταδιδόναι, Hein. Ant. Rom. T. 1. M aliis aliis civitatem dediffe. Quo pertinent etiam illa Livii XXVI, 24.Jam inde a majoribus traditum morem colendi focios, ex quibus alios in civitatem atque aquum fecum jus accepiffet. Unde alii Quicunque ergo adepti Romanæ civitatis jura cives in in oppidis fuis manebant, ii MUNICIPES genui alii dicebantur. Simul ac vero Romæ fortunarum munici pes. V. Muni plex erat fuarum fedem collocabant; CIVES INGENUI erant, ceu eos vocat Cicero in Bruto Cap. LXXV. Sic M. Porcius Cato, quamdiu Tufculi eft commoratus, municeps fuit: ubi Romam commigravit, civis Romanus, quamvis jam ante juris civitatis Romanæ etiam in municipio fuo frueretur. Sigon, de antiquo jure civ. Rom. 1, 1. p. 16. Ex quo patet, alios fuiffe cives ingenuos, vel optimo jure cives, alios municipes. Illi Roma domicilium, tribum & honorúm petitionem fuerant confequuti: hi, tametfi tribum atque bonorum petitionem adepti effent, tamen domicilio carebant. V. Illi, (tametfi alias civis Romanus plucipia du- rium civitatum civis effe haud poffet,) tum in Patria, municipio fuo, tum Romæ magiftratus recte fedRoma gerebant, ideo quod non tam duarum diverfatame pa- rum urbium, etfi aliqua inter eas privati juris jor effet varietas, quam unius, cives cenferentur. tria ma Ez. Spanhem. Orb.Rom. Exerc, 1, 1.7.p. 13. Tom. XI. Thef. Ant. Rom. Duplex ergo municipibus erat patria: altera in qua nati; altera, qua excepti erant, quamvis hæc veluti major effet, & illa in hac contineri videretur, ut præclare oftendit Cicero de Leg. II, 2. quem locum totum adfcribere licebit. Interrogaverat Atticus, cur Cicero Arpinum germanam patriam fuam ad |