vocabatur. L. 24. D. adminiftrat. tut. & L. 13. §. 1. D. de tutel. Actores > non, ut Theophilus exiftimat, ideo dicti funt, quod ad alta conftituerentur, fed ab agendo, unde & πрayμатdrai dicuntur Græcis. Translatum vero hoc nomen eft ad vicariam tutelam ex inftitutis veterum domefticis. Domi enim e fervis quemquam præficere folebant rei familiari, qui & ipfe ACTOR vel payμaτατης nec non διοικητής πάσης ἐσίας vocabatur. L. 8. D. de fam. ercifc. L. 40. §. 7. D. de ftatu lib. L. 41. §. 4. D. de fideicomm. libert. Et talem fe effe fimulabat Leonidas apud Plaut. Afin. II, 4. v. 53.

Nam fi fciet nofter fenex, fidem huic non effe habitam,

Succenfeat, cui omnium rerum ipfus fummam credidit.

Talis quoque eft , quem defcribit Lucas cap. XII, 44. Add. Rævard. Var. Lect. V, 20. & VVovver. ad Petron. p. 149. qui actores, difpenfatores, vel arcarios accurate diftinguit. Sed & in fundos mitti folebant fervi, qui ceteris tamquam vicarii dominorum, imperarent, fundumque domino colerent, & hi ipfi etiam dicti altores. L. 32. D. de pign. Plin. Epift. III, 19. Paull. Rec. Sent. III, 46. 47.48. Quemadmodum ergo, qui in ædibus vice domini rem familiarem curabat, ACTOR dici confueverat ; ita idem nomen convenire eis vifum eft, qui pro tutore agerent. Vid. Melch. Goldaft. Adnot. ad Dofithei fentent. Epift. Hadr. III, 10. p. 868. edit. Cl. Schulringii.

T IT.

XXIV.

De Satisdatione tutorum vel curatorum ●

E SATISDATIONE tutorum & cura

DE torum jure antiquo nihil fuerat pro

ditum : unde & nullum hujus rei veftigium in univerfa antiquitate exftat. Quum tamen pupilli magnum inde caperent detri. mentum; de fatifditione quoque cavere coeperunt leges, de eaque paucis hic eft agendum.

hujus of

I. Satifdatio hæc inventa eft a Prætori- 1. Satifdationis bus, quorum in edicto legebatur : REM PUPILLI VEL ADOLESCENTIS SALVAM rigo. FORE, TUTOREM VEL CURATOREM SATISDARE JUBEBO: arg. rubr. D. rem. pupill. falv. fore. L. 5. §. 1. D. de legitim. tutor. Cavebant vero ex eo tempore non tutores teftamentarii, quippe quorum fidem ipfe teftator probaverat, nifi unus reliquis vellet in adminiftratione præferri : pr. Inft. L. 7. D. hoc t. nec ex dativis, qui a magiftratibus majoribus cum inquifitione erant dati, fed partim legitimi, partim e dativis illi, qui a duumviris, aliifque minoribus poteftatibus fuerant dati. L. ult. C. de mag.conv. Et huc pertinet formula: TUTOREM DO, SI SATISDEDERIS. Briffon. de II. SenaForm. V. p. 408.

tus con

fulta fub

II. Confirmavit id SCto quodam Trajanus, Trajano qui & actionem dedit contra Duumviros, fi vel & Antoneglexiffent a tutoribus & curatoribus exigere e re fa

nino ea

de

сац- ita.

cautionem, vel minus idoneos admififfent fidejuffores. Qua de re Dioclet. & Maximianus Augufti L. 5. C. de magiftr. conv. In magiftratus municipales, tutorum nominatores, fi, adminiftrationis finito tempore, non fuerint folvendo, nec ex cautione fidejuffionis folidum exigi poffit, pupillis quondam in fubfidium indemnitatis nomine altionem utilem competere ex SC. quod auctore divo Trajano, Parente noftro, faElum eft, conftitit. Eam actionem deinde D. Pius etiam ad ipfos magiftratuum heredes extendit, fi culpa magiftratuum lata interceffiffet. L. 6. D. de magiftr. conven. L. 2. C. eod.

III. Quo- III. Ipfa fatifdatio fiebat oblatis fidejufforimodo fa- bus, nec enim alia poterat effe cautio prætoisdatum? ria L.7. D. de ftipul.prat.) a quibus vel ipfe

pupillus, fi fari poffet, vel, fi non poffet, fervus five proprius, five publicus, vel Tabularius ftipulabatur, REM PUPILLI SALVAM FORE. Ulpian. L. 2. D. rem pup. Salv. fore: Si pupillus abfens fit, vel fari non poffit, fervus ejus ftipulabitur ; fi fervum non habeat y emendus ei fervus eft: fed fi non fit, unde ematur, aut non fit expedita emtio; profecto dicemus, fervum publicum apud pratorem ftipulari debere. Solebat & prætor nonnunquam dare, cui fidejuffores ftipularentur. L. 3. eod. Nimirum fervus proprius ftipulatione fua domino, id eft, pupillo adquirebat. §. z. Inft.de ftipferv. Nec minus publicus fervus recte ftipulabatur pupillo, quia erat in dominio reip. Publico vero nomine & alteri ftipulari licebat. L. 3. D. de prator. ftip. L. 1. §. 4. D. ut le gator. Jac. Gothofred. Comment. ad tit. de reg. jur.

jur. p. 322. Dicitur ejufmodi ftipulatio facta Taboracio apud Theoph.§. 3. Inft.de adopt. Quam loquutionem eleganter explicat Amaya ad L. 3. C. de Tab. fcrib. logograph. Formula ftipulationis procul dubio fuit: FIDE TUA PROMITTIS, REM PUPILLO SALVAM FORE? FIDE MEA PROMITTO.

Trela jure Romano erat munus publicum

princ. Inft.h.t. Quemadmodum vero alia

munera, excufationibus prolatis, amoliri a fe poterant cives & municipes; ita etiam fuerunt EXCUSATIONES, quibus tutelam & curationem poffent recufare. Inmo & cauffæ erant, propter quas arcebantur a tutela etiam illi, qui eam non recufarant, quas ipfas quoque excufationibus tutorum & curatorum accenfent Jurifconfulti, quibus EXCUSARI dicuntur, etiam qui non admittuntur. L. 1. §. D. de poftul. Propria itaque Jurifconfultis eft hæc vocabuli notio, & tam ab usu remota, ut Græci, quum verba aparte, amoreFANS, ap pavisen illam non exhaurire animadverterent, verbum Latinum Ensaatlar adoptare non dubitarent. Harmeno. Enchir. 11, 5.6.1, 30. 80. Add. V. A. Corn. van. Bynkersh Obf. IV, 11. p. 385. Seq. & Elem. no stra jur. civ. §. 288. Ex quo fimuk patet, in L. 18. D. de decurion, non effe quod pro EX

CU

1. Excu

fabat 1. libero

numerus

rum.

nuptiis &

CUSARE refcribamus EXCURIARE cum Cujac. obf. XXVI, 38. Unde jam excufationes merito in voluntarias, neceffarias & mixtas diftinguuntur.

I. Prima cauffa, eaque voluntaria, est NUMERUS LIBERORUM, quorum tres Romæ excufant, in Italia quatuor, & in provinciis quinque. pr. Inft. h. t. Hoc quum ad famofum illud jus trium, quatuor & quinque liberorum pertineat; quale illud fuerit, ex antiquitatibus Romanis erit paullo altius repetendum.

11. Cur II. Plurimi Romanorum, dici non poteft, Romani a quantum a nuptiis abhorruerint. Cauffa huProcrea- jus rei variæ, amores furtivi, (a) luxutione li ria matronarum, de qua eleganter Plaut. berorum Mil. Gloriof. III, 1. v. 92. feq. & præcipue ruerint? illa orbitatis præmia, quæ toties celebrant

abhor

veteres. Colebantur ejufmodi μrozáμos ab omnibus, viaque ipfis ad honores & commoda patebat, nemine illis negante fuffragium, ob hereditatem, quam quifque fpe devoraverat. Unde lepide fenex ille

(a) Hanc cauffam ipfe obfervat Auguftus Imp. apud Dion. Caff. VI. p. 576. ubi invectus in cælibes: Ου γάρ δὴ δήπε μοναυλίᾳ χαίρετε > “ ἄνου γυναικῶν διάγητε . ἔτε ἔσιν, ὅσις ὑμῶν ἢ σε τεῖται μόνος ἢ καθεύδει μόνος, ἀλλ ̓ ἐξεσίαν καὶ ὑβρίζειν, καὶ ἀσελγάινειν ἔχειν ἐθέλετε. Neque adeo vos folitudo vivendi capit, ut abfque mulieribus degatis, ac non quilibet, veftrum menfa lectique fociam habeat, fed licentiam libidini ac lafcivia veftra quæritis.