XXVII. XXVII. Nec opera ufus eft virorum huic Jurifcon- labori parium, fed Dorothei Theophili, aliorumfultorum, quorum que hujus cominatis jureconfultorum, & maxime Triboniani, cujus indolem poft Suidam in voce Tribonianus, vivis coloribus depinxit Franc. Hotomannus in Antitriboniano cap. XI.

fus, indoles.

XXVIII.

ftinia

neus.

XII. p.146. feq. Et quum hujus viri imprudentia & fublefta fides ex ipfis operibus eluceat, (quamvis & quædam ei perperam vitio vertantur,) merito miramur, Jo. Chriffletium de utriufque juris architellis,& Janum Vincentium Gravinam de ortu & progr. jur. civil. CXXXVII. p. 159. feq. tanto molimine ejus cauffam egiffe.

XXVIII. Hujus ergo viri opera, aufpiciifCodex Ju- que Juftiniani, A. C. DXXVIII. Id. Febr. primo loco prodiit Codex Juftinianeus prior, qui quam parum diligenter fuerit a decemviris huic operi præfectis collectus, vel inde patet, quod poftea una litura videretur inducendus, (b) Conft. Hac qua fin. de nov. C. fac.

XXIX.

Pande&&.

XXIX. Deinde XVII, viris datum negotium, conficiendi pandeƐtas, vel Digefta, (c) in quæ

(b) Interim laudatur prior ifte Codex in Infticutionibus in quibus adeo ad multas Conftitutiones remittuutur, quæ in noftro Codice repetite prælectionis defiderantur.

(c) Digeftorum vocabulum jam olim jureconfultis familiariffimum fuit. Exftiterunt olim Digefta Juliani, Alpheni Vari, Juventii, Celli, Ulpii Marcelli, Cervidii Scævolæ, Pauli. Ita vero vocati funt libri, in quibus decifiones & difputationes juris continerentur, ac veluti digeftæ effent. Bertrand. de Jurifp.1,1. Ita & pandectas fcripfere Ulpianus, & Modeftinus.

que Tribonianus ejufque focii, quidquid ex Jurifconfultorum fcriptis excerpferant, conjecerunt. Sed quam parum diligenter ifthoc quoque labore defuncti fint, & brevitas temporis oftendit, (intra triennium enim tantum opus abfolverunt, ) & parum commoda excerpendi methodus, & odio rerum perturbatiffimus, ne ad edicti quidem perpetui feriem per omnia redactus, (vid. Bynkersh. obf.11, 25.) & tot denique emblemata, quæ jamdudun Pandulphus Pratejus in jurisprudentia media, & Jac. VViffenbachius fingulari traktatu notarunt, quamvis & hic aliquando injuria fiat Triboniano. Conferatur Jac. Frid. Ludovici Hift. Pandelt.

XXX. Tum porro fequutæ funt Inftitutio- xxxX. Innes, a Triboniano, Theophilo & Dorotheo, ftitutio(tantillum fcilicet compendium a tribus viris) lies. confcriptæ. In iis & divifio librorum, & materiarumn ordo aliquando auctorum ἀκρισίαν, negligentiam arguit. In plerifque fequuti funt Cajum, () quem Imperator, vel potius Tribonianus, ideo fuum vocat. Conf. de eo Cajo Menag. Amenit. jur. p. 464. Bertrand, de Jurifperit. L. 29. Guil. Grot. Vit. Jureconf. II, 7.

XXXI.

(d) Exftat etiamnum Caji inftitutionum five epifome five αποσπασμάτιον ( reliquia) ab Aniano VVifigotho fervatum, atque hinc inde interpolatum, quod cum aliis ejus fragmentis loculentoque commentario edidit Jac. Oifelius & fuis aliorumque adjectis notis Ant. Schulting. in jurifprud. ant. 4. Lugd. Bat. 1717.4. Sæculo tamen XI. integriores adhuc fuperfuiffe Caji inftitutiones, ex Cyni loco memorabili often dit Bynkersh. de reb. manc. cap. 7. p. 107%

XXXI. Codexte

petitæ præle

XXXI. Sed ne hic quidem fubftitit Justiniani diligentia. Quum enim prior ille Codex parum placeret, & in multis pandectæ ab eo &ionis. difcederent; denuo V viris ejus emendationem commendavit. Unde prodiit Codex repetita pralectionis promulgatus anno DXXXIV, XVI. Kal. Dec. qui etiamnum exftat.

XXXII.

XXXII. Denique Juftinianus, ut erat ad Novella. mutandum emendandumque proclivis, multa in fuperioribus libris promulgata ipfe fuftulit & mutavit, editis fubinde novis conftitutionibus, quas Novellas adpellant. Novem earum collectiones, vel, ut barbare vocantur, collariones, a cujufnam manu fint, parum conftat. (e) Nec omnes Juftiniani, fed quædam etiam Tiberii Imp. funt, uti CLXI. CLXIII. CLXIV. quædam etiam Juftini, uti cxvII, CXL, CXLIV, CXLVIII. CXLIX. Id faltim vel ipfa verfio ineptiffima indicat, eas collationes e barbaris feculis effe. Unde de Græco reftituendo textu jam dudum foliciti fuere eruditi (ƒ). Novellas CXLIV, Græce edidit Greg. Haloander Norimb. MDXXXI. fol. alias xxIII. e codice Fuggeriano extulit Henr. Scrimgerus Scotus, quæ prodiere ex Stephaniana MDLVIII. fol. Exftant & verfiones Latine cultiore ftilo adornatæ partim a Julia

no,

(e) Ipfum enim Tribonianum, qui Novellarum collectionem promifit §. 4. Conft. de emend. Cod. auctorem haud effe, vel ex ipfo ftilo adparet. Nec magis de Berguntione liquet.

(f) Nec omnes tamen Novellæ Græcæ conceptæ, Vid. Nov. 9. 11. 17.23.33. 34. 35. 41. 62. 65. 114. 138. 143.150. quæ manifefto Latine editæ a Juftiniano.

no, (g) Patricio & Anteceffore Conftantino politano, partim a Gre. Haloandro, quarum hæc cum corpore juris Haloandrino, illa e bibliotheca Pithoeorum prodiit Bas. 1576. f. Parif. 1689.f.

Authen

XXXIII. Authentica ex novellis defumtæ, XXXIII. adjectaque codici jam fæculo VI. a Gregorio tica. M. Epift. XI, 54. & Ivone Carnot. Part. III. Cap. CLXXXV. citantur. Unde nec ab Irnerio funt, ut vulgo creditur, nec a Jureconfultis Papienfibus, qui tamen forfan eas auxerunt. Vid. Strauch. Diff. Acad. IV. Cap.1.2. Beyer. Pofit. Pandelt. I, 2. p. 30 feq.

te.

XXXIV. Poft Juftiniani tempora in occi- xXXIV. dente non adeo magnum juris Juftinianei Ufus ju ris Justiufum fuiffe comperio. VVigothi Codicem nianei in Theodofianum compilationi Juftinianeæ præ- occidenferebant. In Italia, quo Longobardorum ar- **• ma non pertigerunt, Codex tantum & Novella in aliquo pretio erant. Poftea a Francis permiffum Italis, jure vel Longobardico vel Romano vel Francico uti. Demum ab Irnerii

tem

(g) Ad hunc Julianum pertinet epigramma The
eteri, quod exftat in Antholog. IV, 1.
Τέτιν ὀλειανὸν νομικῆς φάις, εἶπι ἱδεται
Ρώμη ή Βερον, πάντα φύσις διώύται
Roma & Berytus, confpecto hoc lumine legum,
Quantum, ajunt, virtus, ingeniumque poteft!
Quod elogium ad Salvium Julianum, Edicti
perpetui conditorem fruftra retulerunt Al-
ciar. Difpunct. II, 27. & Bertrand. de jurif
perit. I, 1. p. 30. merito hinc notati a Me-
nagio Aman. Jur. Civil. XXIV. & Guil. Grot.
vis. Jureconf. II, 6. p. 122.

Hein. Ant. Rom. T.I.

B

temporibus enatum eft ftudium juris civilis in fcholis Italicis. De quibus omnibus videndus Conring. de origine jur. Germ. cap. XX. fequ. XXXV. XXXV. At in oriente non ceffatum a compiIn orien- landi ftudio, five quod Imperatores Juftiniate jus Ju ftinianeu ni gloriæ inviderent, five quod ejus compiprimo lationes ob infignem prolixitatem odiffent verfum, Et primo quidem de Græce vertendo corpore

Grace

juris cogitatum imperante Phoca. Inftitutionibus ergo eam operam navavit Theophilus, ille ipfe, qui inftitutiones cum Triboniano & Dorotheo elaboravit. Ejus enim paraphrafin jam laudari a Thalelao ipfe obfervat Fabrott. in Prafat.ad Theoph. vid. Gundlingiana Part.11. obf. 11. Pandectis & Codici Thalelæus, Theodorus Hermopolita, Anatolius & Ifidorus. Suares. Notit. Bafilic. Tom. 1. promiss. Vinc. Gravina de ortu & progr. jur. civ. in CXXXVIII. p. 163. feq. Theophili paraphrafis potius, quam verfio etiamnum exftat, edita primum a Viglio Zuichemo infigni Frifiæ noftræ ornamento Baf. anno MDXxxiv. deinde a Chriftiano VVechelio Parif. eodem anno, hinc a Jodoco Petro Neithardo anno MDXLIV, porro a Jac. Curtio anno 1545. Dionyfio Cothofredo anno MDLxxxvII. & denique a Carolo Hannibale Fabrotto Parif. 1634. & 1657. Thalelæi opus pandectarum nondum adfpexit lucem. (h)

XXXVI.

(b) Vidiffe fe tamen alicubi hanc verfionem MSC. reftatur Gregor. Haloand. in præfat. Novellar. Quemadmodum & codicem Græcum vifum elle in Creta infula, tradit Suallenb. in proleg. Harmenop.