actio. Sane eodem modo auctor fiebat, qui adrogabatur ab alio. Cicer, Orat. pro domo XXIX. Et interrogationis hoc in negotio faEtæ diferte meminit Paullus L. 3. D. de ault. & confenfu tut. & curat. quamvis eam non exiftimet abfolute neceffariam. Interponebatur vero auctoritas ftatim in ipfo negotio : fed ita tamen, ut non prius auctor fieret tutor, quam pupillus id egiffet, a quo fubftantiam capiebat negotium. Et hinc eft, quod auctoritas PERFECTO NEGOTIO in terponi dicitur in L. 25. §. 4. D. de adquir. hered. ibi præter neceffitatem refcribi : provello negotio contra Jac. Gothofredum Comm. ad L. 29. de R.J. docuimus in Elem. jur. civil. S. 250. Difputavit de eadem quæftione Cujac. obf. XIII, 31.

IV. Unde fimul adparet, quid interfueIV.Quid rit difcriminis, inter CONSENSUM cura- confentoris & tutoris AUCTORITATEM. Sine fus Cura. toris? hac actus erat nullus, fine illo refcindendus, illa interponenda erat ftatim a tutore præfente > §. 2. Inft. h. t. Erat enim actus legitimus, qui non admittebat procuratorem, conditionem & diem. Hic interjecto demum tempore accedere poterat.

terianus

V. Si negotium inter tutorem & pupil- v. Quid lum vel mulierem intercederet; auctorita- tutor pretem adhibere non poterat tutor Nullus enim tutor poterat in rem fuam auctor fieri. L. 1. §. 7. D. h. t. Solebat ergo tunc a prætore alius tutor dari, qui pracorianus vel pratorius vocabatur, ideo, quod a folo Prætore non adhibita in confilium majoHein. Ant. Rom. T. ¿

K

re

VI. Is pofea

mu

re parte Tribunorum plebis dabatur. Meminit ejus ipfe Imperator §. 3. Inftit. hoc titul. multoque luculentius Ulpianus Frag. XI, 24. Moribus tutor datur mulieri, pupillove, qui cum tutore fuo lege aut legitimo judicio agere vult, ut auctore eo agat: (ipfe enim tutor in rem fuam aulior fieri non poteft,) qui pratorianus tutor dicitur, quia a pratore urbis dari confuevit. Unde inter Triboniani emblemata referenda eft tutoris in curatorem mutatio. L. 3. §. 2. L. 40

5.D. de tutel. L. 24. D. de teftam. tutel. L. 9.. S. 4. D. de tutel. & ration. diftrah. L. 1. 2. 3. ult. C. de lit. dand. tut. vel curat. ceu jam obfervavit Hub. Giph. ad §. ult. Inft. hoc tit.

VI. Nimirum poftea invaluit, ut loco tutatus in toris prætorii adjungeretur curator, quoad curatore actio illa duraret, vel etiam perpetuus. Nov. LXXII, 2. Quamvis id contingat paullo rarius, quia jure noviffimo pupilli debitor vel creditor, tutor fieri non poteft. Nov. LXXII, 1. Nov. XCIV, & Auth. Minoris debitor C. qui dari tat.

Q

T IT. XXII.

Quibus modis tutela finitur.

Uibus modis finiatur tutela, fatis accu rate ad hunc titulum docent Interpre tes. Et de morte quidem & capitis deminutione nullum eft dubium: at de pubertate & aliis nonnullis modis, quibus tutelam olim finitam conftat, nonnulla ex antiquitatibus monenda videntur.

Inftitu

æftiman

I. Ad PUBERTATEM quod attinet ipfe Tribonianus hoc titulo antiquitatum Roma- I. Locus narum præ fe fert notitiam, dum obfervat, tionum veteres pubertatem non folum ex annis, fed de ritu & ex habitu corporis in mafculis voluiffe antiquo æftimari. Quod quum Juftinianus indignum di puberjudicarit caftitate fuorum temporum, ftatuif- tatem. fe eum, fancta promulgata conftitutione, ut mafculi completo anno ætatis XIV. puberes ; foeminæ duodecimo viri potentes haberentur. print. Inft. h. r. (a)

num cer.

tis erant

II. Sed Tribonianum hic antiquitatis pro 11. Jam dere ignorantiam, multi exiftimant. Neque diu ante enim Juftinianus primus iftos pubertatis ter- Julinia. minos fixit, jam dudum quippe in jure rece- ti anni ptos. Sane duodecim annorum puellas jam vi- pubertari potentes effe Auguftus lege Papia Poppea præfinici cenfuerat, ut patet ex Dione Caff. LVL Sádena και ταις κόραις ἐς ἢ τὴ γάμο ὦταν ἔτη πλήρη vouilera Duodecim annos puellis ad nuptias fufficere ftatuit. Adde fis Comm. noftrum ad L. Jul. & Pap. Popp. Lib. II. cap. 5. Quatuordecim vero anni ad pubertatem mafculorum jam fecundo poft Chriftum fæculo

K 2

(a) Ipfa illa fancta Juftiniani conftitutio exftat L. ult. C. quando tut. effe def. INDECORAM OBSERVATIONEM in examinanda marium pubertate refecantes, jubemus, quemadmodum fæminæ poft impletos XII. annos omni modo pubefcere judicantur, ita & mares poft exceffum quatuordecim annorum puberes exiftimentur INDAGATIONE CORPORIS INHONE STA ceffante.

III. Nun.

bertatem

farunt.

requirebantur, etiam ex mente Proculejanorum. Tertull. de vel. virg. XI. & de Anima XXXVIII. Macrob. Saturn.VII,7.& in Somn.Scipion.1,6.(b)

III. Deinde nec alterum videtur per omnia quam ve- verum effe, quod veteres Romani mafculorum teres pu- pubertatem indecora obfervatione, inhoneftaque infpe&tio- indagatione explorarint, ut loquitur Imperator ne corpo- L. ult. C. quando tut. effe def. Nulla enim iftius ris explo- indecoræ inspectionis vel vola vel veftigium apud antiquos occurrit. Et quamvis Huberus Digreff.III, 14. p. 210. & vir ampliffimus,Corn. van Bynkersh. Obferv. III, 24. excufandum putent Juftinianum, credantque, fi non in quæftione de finienda tutela, ac certe in nuptiis nonnunquam ifti infpectioni locum fuiffe, tamen ne id quidem fatis, ut opinor, excufat Imperatorem. Non enim quæftionem de viri potentia, qualis aliquando in nuptiis occurrit, tractat in d. L. ult. quippe ad quam definiendam fola ætas parum faceret, fed quæftionem de tutela finienda. Nec verofimile eft, Triboniano Imperatoris fui conftitutiones tam fuiffe parum familiares, ut fan&tam illam,

:

quam

(b) Quin & leges id docere poterant Tribonianum,
veluti L. 2. princ. D. de pupill. & vulg.subft. 5.
D. qui teftam. fac. poff. L. 4. C. eod. ex quibus pa-
tet, faltim Ulpiani & Diocletiani temporibus
eofdem pubertatis annos fuiffe definitos. Ne-
que tamen dubito, quim olim_antiquiffimis
reip. temporibus quintodecimo demum ætatis
anno exacto puberes habiti fint adolefcentes
Tunc enim cos togam virilem fumfiffe "
anno XVII, ut vulgo exiftimant 9 nec anno
XIV, ut vifum Lipfio ad Tac. p. 312. docer No-
rif. Canotaph. Pifan. Difs. II, 4.

non

quam tantopere laudat, legem in inftitutionibus æque ac codice ad materiam de tutela retulerit, quæ de fingulari tantum cafu nuptiali egiffet. Quare adhuc probabile videtur, Juftinianum hic cum larvis pugnaffe, ritumque aboleviffe, cujus nunquam Romanis in mentem venerat. Vid. Jac. Rævard. Variar. · IV, 10. p. 667. Tom. I. Operum.

erroris,

IV. Ut ergo adpareat, quid in errorem in- IV. Oriduxerit Juftinianum; fciendum, non conve- go hujus niffe inter antiquos Jureconfultos, quos pubertati terminos figerent. Quum plerique in Stoicorum fcholis profeciffent, hi vero adolefcentum pubertatem XIV. puellarum viripotentiam XII. annis æftimarent; (Plut. Placit. Philof. V, 21.) eamdem fententiam plerique Jurifconfulti & inprimis Proculejani, ampleEtebantur. Sed aliud longe videbatur Caffio Longino, cujus fectarii non annis, fed habitu corporis, æftimandam effe pubertatem arbitrabantur. Denique Prifcus Javolenus quafi conciliaturus utramque fententiam, eum demum puberem effe dicebat, in quem & numerus annorum, & habitus corporis concurreret. Diferte Ulpian. Fragm. XI, 28. Puberem autem Caffiani quidem eum effe dicunt, qui HABITU CORPORIS pubes adparet, id eft, qui generare poteft; Proculejani autem eum, qui quatuordecim annos explevit. Verum Prifcus eum puberem effe, in quem utrumque concurrit, & HABITUCORPORIS,& numerus annorum. Eamdem controverfiam Jurifconfultorum, fententiamque Prifci Javoleni, in animo habuit Servius, qui ad illa Virgilii Æn. VII, v. 53.

K. 3

Jam