fævitiam

centupondiis, &c. de quibus Plaut. Afin. III, z. Jo. Meurf. Aultar. philol. ad librum de gloria XXII. eo prolapfa demum fuit dominorum truculentia, ut exquifitiffimis fervorum fuppliciis oculos pafcerent. Exempla exftant apud Senecam de Ira III, 40. de Clement. XVIII. Plin. Hift. Nat. IX, 23. Juvenal. Sat. VI. v. 218. feq. Tertull. de pallio in fin. Vulgare fupplicium crux erat, in quam ob leviffima delicta ibant fervi. Nec quidquam miferos eripiebat cruciatibus, nifi fe ad aras Deorum, vel principis reciperent ftatuan, fibique deprecatorem pararent. De quo ritu videndus VVovverus ad Petron. p. 148. Unde reipublicæ intererat dominos, in fervilia corpora impune fævientes latis legibus coerceri.

IV. Hinc IV. Factum id primum fub Augufto, qui Auguftus præfe&to urbi id dederat negotii, ut domnidomino- norum fævitiam ac libidinem & in præbenrum com- do victu fordes atque iniquitatem compefcepescuit. ret ; fi recte divinavit Lipf. ad Sen. de Be

nef. III, 21. De fervorum fane querelis Præfectum Urbi cognoviffe, fatis patet ex Ulpiani L. 1. §. 1. 8. de off. praf. urb.

V. Quod V. Deinde & Claudius Imperator domi& factum norum, fervos ægrotos exponentium, vel SC. Clau- plane necantium crudelitatem SCto coerdiacuit, illofque fervorum amiffione, hos or

lege

tronja.

&

dinaria homicidii poena muletavit. Sueton. Claud. XXV. Dio Caff. Hift. XL. p. 788. Porro non multo poft lata lex Petronia anno U. C. DCCCXIV. C. Petronio Sabino Turpiliano & C. Cafonio Pato Confuli

bus,

bus (6), qua vetitum ut ne liceret dominis fervos fuos arbitrio ad beftias depugnandas tradere, fed cauffa prius a judice cognofceretur. L. 11. §. 1. 2. D. ad Leg. Corn. de ficar.

veritas in

VI. Tum poftea Hadrianus dominorum cru- VI. Ha delitatem refcriptis legibufque quam plurimis driani fe inhibuit. Sic Umbriciam matronam, quæ le- dominos viffimis de cauffis acerbius tractaverat ancillas imma in quinquennium relegavit. L. 2. §. fin. D. h. t. nes. Idem & renovavit legem Petroniam, ergaftula fervorum & libertorum fuftulit, & fervos nifi cognita judicibus cauffa, occidi plane vetuit. Spartian. Hadr. XVIII. & ibi Cafaub.

VII.

(b) In dubium tamen id vocat Petrus Faber Semeftr. II, 12.p. 134. qui negat, hanc legem vocandam Petroniam, fed dici eam mavult Petiniam latam quippe a Pætinio & Caffio Apponiano Coff, A. U. C. DCCCLXXV. idque primo ideo, quia Lex Perronia de longe alia re, puta de prævaricatione & calumnia egerit. L. 16. C. ad L.Jul. de adult. Deinde quia de Hadriano referat Spartianus eum fervos a dominis occidi vetuiffe, eofque damnari voluiffe per judices. Sed ut plures potuerunt effe leges Petroniæ, ita in una harum de fervis quædam cauta effe, patet ex L. 24. D. de manumiff. & Paull. Sent. IV. 12.5. Idem deinde Hadrianus confirmare potuit, & feverius fancire, quod ab antecefforibus ftatutum, in defuetudinem venerat, aut obfoleverat penitus. Semper fane hæc lex Petronia, nunquam Pætinia vocatur. Immo non obfcurum eft, diverfas plane leges confundi a Petro Fabro. Prior enim de prævaricatione dicitur Junia Petronia; hæc autem dicenda effet Petronia Cafonia De his Coff. vid. Henr. Noris. Epift. Conful. p. 418.

ftitutio D. Pii.

VII.Con.. VII. Succeffit porro conftitutio D. Pii, quæ dominis in fervorum fuorum vitam non plus poteftatis conceffit, quam in alienorum, poenam legis Cornelia minatus iis, qui fervos fine jufta cauffa occidiffent. L. 1. §. 2. L. 2. D. h. t. Idem Imp. venire juffit fervos, qui acerbius tractati a dominis ad ftatuas principum confugerant. §. 2. Inft. h. t. Conf. Collat. Leg. Mof. & Rom. III, 2. p. 742.

VIII. Ut & Conftantini

M.

VIII. Poftremo Conftantinus M. fanxit, ut qui fervum fuum occidiffet caftigando, poenam legis Cornelia de ficariis non fubiret. Sin tormentis aut deftinato confilio id fuiffet factum, dominus ordinaria homicidii pœna plecteretur. L. un. C. de emend. Serv. Conf. Jac. Gothofr. ad L. 1. 2. C. Theod. de emend. ferv. Lib. IX, 12.

A

T IT. IX.

De Patria Poteftate.

Lieno quoque jure fubjecti funt filii filiæque familias & hinc jam de patria poteftate ex antiquitatibus agendum.

1. Patria 1. Recte Imperator §. 2. Inft. h. t. Jus, inquit, poteftas poteftatis, quod in liberos habemus, proprium eft Romano- civium Romanorum. Nulli enim alii funt homigentibus nes, qui talem in liberos habeant poteftatem, quaincogni- lem non habemus. Quamvis enim apud Perfas

rum aliis

ta.

(4) etiam parentes in liberos imperium fatis

du

(a) Etiam Athenienfibus jus vitæ & necis in li̟

beros

durum & vere tyrannicum exercuerint, filiis fuis tanquam fervis ufi, tefte Arift. Eth. VIII, 10. Romani tamen adeo gentes omnes reliquas hac in re fuperarunt, ut patria eorum poteftas melioribus auctoribus non immerito vocetur patria majeftas. Val. Max. VII,7.5.Quinctil.Declam. CCCLXXV. Erant enim liberi in DOMINIO juris Quiritum, & hinc poterant vindicari. L. 1. §. 2. D. de rei vind. iis furreptis locum habebat actio furti L. 14. §. 13. & L. 38. D. de furt. Mancipabatur etiam, tamquam res mancipi. Caj. Inft. 1, 6. 3. Conf. Bynkersh. de jure occidendi liberos I. p. 145. Immo durior in quibufdam apud Romanos erat liberorum, quam ipforum fervorum, conditio: certe non multo tolerabilior > ut fatentur Liban. Declum. XXXVII. Sen. Contr. III, 9. & 18. La&tant. Divin. Inftit. IV, 3. Servius ad Virgil, Eneid. XI. v. 143. unde & fervire patri dicuntur liberi. Lactant. Div. Inft.. IV. 3. Nood. Probabil. II, 9. p. 63. Quæ omnia fatis evincunt, liberos ratione aliorum hominum fuiffe perfonas; ratione civitatis cives: at ratione patris

res,

beros fuiffe conceffum, ex Sext. Empir. Pyrrh. Hipet. III. probari poffe exiftimat Oifelius ad Caj. Inft. I, 2.2.p. m. 31. qui ideo Romanam illam legem Athenis arceffit. Sed nihil fuiffe in Solonis legibus juri ifti Romano fimile luculenter oftendit Dionyf. Halic. II. p. 96. ubi ex inftituto utriufque gentis leges inter fe contendit. Conf. Jo. Meurf. in Solon. XXII, P. 79. & in Themid. Att. I, 2. & 3. Huber. Digre. 11, 6. Thomaf. de ufu pract. doftr. de patria pot. I, 13. 14.

11. Ejus

res, æque ac fervos. Vid. Elem. Jur. Civil, S. 135. feq.

II. Auctorem hujus juris effe Romulum, teauctor Ro- ftis locupletiffimus eft Dionyf. Halic. II. p.96.& hinc ipfe Papinianus apud autorem collar. Mof.

mulus.à

III. Eam

Rom. Tit. IV, 8. ejus poteftatis originem refert ad legem regiam. Nec obftat, quod Ulpianus patriam poteftatem MORIBUS receptam dicit, L. 8. D. de his qui funt fui vel alieni. jur. Refpicit enim eo ipfo ad XII. tabulas in quas iliud jus receptum, non tanquam lex regia, (leges enim regiæ omnes ftatim ab ejecto Tarquinio Superbo exoleverant, L. 2. §.3.D. de reg.jur.) Sed tanquam mos vetus. Non ferebat fcilicet infigne illud Romanorum odium, quo regium nomen profequebantur, ut quidquam Regibus acceptum ferre vellent. Conf. Schulting. ad Collat. Leg. Mof.& Rom. IV, S. p.7 19. feq.

III. Primo ergo patria poteftas non fecus ac patres dominorum e Romuli inftituto erat perpetua, perpetuo durabatque per omnem patris vitam, nec quiftetinebat. quam liberorum, vivo & invito parente, fui

IV.Etiam

>

juris fiebat, etiamfi tractaret rempublicam magiftratus gereret, fummamque ftudii erga patriam laudem effe commeritus. Dion, Hal II. p. 96. Interim tamen hoc jus patriæ poteftatis cedebat dignitati, immo interquiefcebat tan, tifper & connivebat, uti docet Gell. Noll. Att. II, 2. Quo etiam referendæ L. 13. §. 5. & L. 14. D. ad SC. Trebell. quas egregie illuftravit V. A. Corn, van. Bynkersh. obf. 1, 18. p. 75.

IV. Deinde huic patris imperio non folum in nepo- filii & filiæ, fed & illorum liberi & nepotes fuberant, quamvis filii effent milites. L. 7. C. h..

、tes.

Eam