D coercendam manumittendi licentiam

AD comparata etiam erat lex FUSIA CA

NINIA, de qua quum nihil dicat Imperator, nifi quod eam fuftulerit, res paullo altius ex antiquitatibus Romanis eft repetenda.

nia quan

lata?

I. de genuina hujus legis ætate mira eft 1.Lex Fueruditorum difsenfio. Sunt qui latam hanc fia Cani. legem exiftimant Q. Fufio Caleno & P. do & a Varinio Cofs. anno ab U. C. DCCVI. & quibus renovatam deinde fub Augufto, rogante C. Caninio Cofs. anno U. C. DCCLI. Unde dicta etiam fit ea lex Fufia Caninia, Jac. Rævard. Conject. II, 1. Oifel. ad Caji Inft. 1, 2. 1. p. m. 24. Sed quum Dionyf. Halicarnasseus adhuc fua ætate de nimia manumittendi licentia conqueratur, & Suetonius Aug. XL. Auguftum primum de numero manumifsorum cavifse, dicat; credibile vix eft, legem hanc eise tam vetuftam. Præterea vix in antiquitate occurrit exemplnm legis, a duobus confulibus diverforum annorum cognominatæ. Hinc proculdubio lata hæc lex Sex. Furio (a) Camillo & C. Caninio Gallo Cofs. anno Ú. C. DCCLI. Hoc enim anno C. Caninium Gallum confulem fuffectum

F 4

(a) Furii enim olim dicti Fufii, quemadmodum Papifii. Vid. Proœm. I. not. b.

fectum produnt Annales Steph. Vin. Pighii Lib. XVIII. p. 536.& Onuphr. Panvin. Faft. II. p. 181. Quin & ex numo ejus confulatum reftituit Hub. Golz. in Faftis p. CCXXII. Conf. Schulting. ad Caj. Inft. I, 2. p. 24. Ephr. Ger. Diff. de lege Fuf. Canin. §. VII.

II. Caufsa latæ legis eadem fuit, quæ Æliæ Sentiæ, maxime vero, quod morientes domini fæpenumero integras familias manumitterent, tantum, ut eo plures liberti pileati lecticam profequerentur. Egregie hanc in ren Dionyf. Halic. IV. p. 228. Scio, inquit, qui tota fervitia raftamento libera effe juberent ut benignitatis laudem ferrent post mortem in funeris elatione lelticam eorum magna pileatorum profequeretur frequencia, in qua pompa quidam erant, ut a fcientibus audivi, recens dimiffi e carcere, malefici, mille fupplicia meriti. Iftos impuros urbis pileos plerique cum ftomacho adspeltant & refpuunt corum confuetudinem, indignum facinus clamitantes, populum, rerum dominum, & usurpantem fibi orbis imperium, talibus contaminari civibus. De ea pompa funebri conferri etiam merentur Jac. Cujac. obf. III, 23. Jo. Kirchmann. de Fun. Rom. II, 7. Huic ergo licentiæ manumittendi, qua populus rerum dominus contaminabatur, obviam itum eft hac lege Fufia Caninia, qua certus numerus eft conftitutus, ultra quem non valeret inanumiffio. Et de ea etiam intelligendus Sueton. Aug. XL. ubi utramque legem, Fufiam nimirum Caniniam & Aliam Sentian, fub Augufto conditas conjungit.

materia

III. Ipfam legis fanctionem nobis ferva- III. Legis runt Ulpian. in Fragm. 1, 24. Paull. Sent. IV, 15. Caj. Inft. 1, 2. 1. E duobus fcilicet ufque ad quinque, fervis duo manumitti poterant; ex fex & feptem, tres; ex octo & novem, quatuor; ex X. ufque ad XVII. quinque; ex XVIII. ad XX. fex; ex XXI. ad XXIII. feptem; e XXIV. XXV. XXVI, octo; e XXVII. XXVIII. XXIX. novem; e XXX. ad XLIV. decem; e XLV. ad XLVII. undecim; ab XLVIII. ad LI. duodecim ; e LII. ad LV. tredecim ; e LVI. ad LIX. quatuordecim ; e LX. ad LXIII. quindecim; e LXIV. ad LXVII. fedecim; e LXVIII. ad LXXI. feptendecim; e LXXII. ad LXXV. octodecim; e LXXVI. ad LXXIX. novendecim; ex LXXX. ad LXXXIII. viginti; ex LXXXIV. ad LXXXVII. viginti & unus; ex LXXXVIII. ad XCI. viginti duo ; ex XCII. ad XCV. viginti tres; ex XCVI. ad C. viginti quatuor; ex C. ad CXXIX. viginti quinque; ex CXXX. ad CXXXIV. viginti fex; a CXXXV. ad CXL. viginti feptem & fic confequenter pars quinta Sed ultra centumi manumittere nemo poterat, fi familia vel XX. millibus fervorum conftaret, quales Romæ fuifse familias, teftantur Sen. de Tranqu. anim, VIII. Athen. Dipnof. VI, 137.

ad manu

IV. Quemadmodum vero hæc lex ad folas IV.An ea manumiffiones teftamentarias pertinebat; ita mifliones inter vivos integræ familiæ manumitti pot- inter vi erant, nifi aliæ leges obftarent. Caj. Inft. 1,1,4. vos perti Neque enim verendum erat tam facile, ne hic F S quis

nuerit?

quis jufto efset liberalior; Unde mira fuit Taciti Imp. religio, qui manumifit, intra centum tamen, ne Caniniam tranfire videretur. Vopifc. in Tacit. X. quafi Caninia ad manumiffiones inter vivos pertinuifset. v. Quid V. Si plures, quam lex permiferat, essent fa&tum, fi manumiffi; illi tantum qui priores erant noplures minati, aut certe defcripti, libertatem conmiffi, qua fequebantur. Si plures manumiffi, nemo nolex per- minatus aut defcriptus; omnes in fervili con. mitteret ditione permanebant. Quod & tunc evenie

manu

VI. Air

fuftulerit

bat, fi teftator in fraudem legis nomina fervorum in orbe tereti aut odinis fcripfiffet. Caj. Inft. 1, 1. z. quem fcribendi modum præclare exponit Merill. obf. VII, 40.

VI. Enimvero hanc quoque legem, fane pruden- utiliffimam, fuftulit Juftinianus, quafi illa ter eam efset libertati invida, abfurdumque videreJuftinia- tur, a vivis integras familias manumitti pof THS fe, non item a moribundis. Vid. Inst. he to & ibi Vinnius.

A

TIT.

VIII

De his qui fui vel alieni Juris funt

› ea

Ltera perfonarum divifio, cujus quidem mentio fit in Inftitutionibus eft, qua aliæ fui juris; aliæ alieno juri subjelta dicuntur, qui nec patri, nec domino fubfunt, iique etiam patresfamilias in jure noftro vocantur Ergo qui alterutrius in poteftate funt veluti fervi & filiifamilias, alterius juri fubjecti dicuntur. De potefta

te

te dominica hoc titulo; de patria fequente

agitur.

ftas do.

I. Poteftas dominica duo pótiffimum ju- I. Pote. ra complectebatur: alterum, quod dominii minica in per fervos adquirerent, alterum, quod ju- quo conre vitæ & necis in eos uterentur. De prio- Aiterit? re agitur ad Tit. IX. Libri II. De pofteriore jam nonnulla ex antiquitate inonenda funt.

II. Jus vitæ & necis in fervos, quum ju- II. Gauri naturæ & gentium haud repugnet; (a) non debant mirum profecto eft, quod & Romæ id do- domini minis competeret, quibus fervi non perfo- & necis. jure vitæ narum, fed rerum loco effe videbantur, uti fupra monuimus Tit. III. §. II. Conf. Seneca de Benef. III, 23. §. 1. Inft. h. t. Hinc & Hifpo apud M. Senec. Controv. X, 4. in fervum NIHIL NON domino licere, ait.

ufi funt

III. Sed quod magis Romæ a virtute de III. QUO fcitum, eo durius, immaniufque cum fervis jure deactum, in quos veluti per ludum & jocum mum abfæviebant domini truculentiffimi. Ut enim Romani. dicam de duriffimis caftigandi modis, ulmis, ftimulis, laminis, crucibus, compedibus, nervis, catenis, carceribus, numellis, pedicis, boiis, tortoribus, fufpenfis e pede F 6

cen

(a) Dummodo non intelligas promifcue in fervos fæviendi licentiam feu tale jus vitæ & necis, quali gaudet magiftratus ; nihil invenies, quod juri naturali repugnet. Vide Senec. de Clem. I, 18. Thomaf. Fund. Jur. Nat. & Gent. III. 4.