libertini

XIII. Ex eo ergo tempore trium generum XIII.Hine erant libertini. Alii enim fiebant cives Ro- alii cives, mani, alii fola confequebantur jura Latino- alii Lati diti hinc Latini Juniani. Alii deni- ni, Junia que utriufque juris expertes ad deditiorum dedititii. tantum conditionem adfpirabant. Jac. Cujac.

rum,

Obf. IV, 5.

ni, alii

nam Lati

ni Junia

XIV. Jura civitatis quænam fuerint, inter XIV. Qui omnes conftat, & infra oftendetur accuratius. Latini Juniani ejufdem, erant conditionis ni? cum Latinis in colonias deductis. Ulp. XIX, 4. Fragm. Regul. ex vet. Jureconf. VIII. p. m. 805. quales coloniæ paffim in orbe Romano exftabant etiam ævo Imperatorum. Ez. Spanh. Orb. Rom. Exerc. I, 9. Libertate igitur gaudebant, participes erant commerciorum & man. cipationum cum civibus, Ulp. XIX, 4. & familiæ emptores & teftes & libripendes fieri, (Ulp. XX, 8.) quin & fideicommiffum capere poterant. (Ulp. XXV, 6.) Sed tamen nec teftari iis licebat, (f) nec ex teftamento quidquam capere, nifi intra centum dies a creatione jura Quiritium confequerentur. Ulp. XVII, 1. Hinc vulgo dicitur, vixiffe Latinos Junianos ut liberos, deceffiffe ut fervos. L. un. C. de Lat. lib. toll.

XV. Dedititii vero vix umbram libertatis xv. Qua confequebantur, Nam & juris commercic- les de di

E 6

rum,

(f) Videntur tamen & Larini Juniani teftari potuiffe volentibus concedentibufque patronis Nam & domini permittere poterant ipfis fervis teftamenti fa&tionem ceu adparet ex Plin. Epift. VIII, 16.

titii.

XVI. An ea diffe

tum, mancipationum, erant expertes, & teftamenti factione tum activa tum passiva plane carebant, &, quæ miferrima erat eorum conditio, nulla ipfis fpes fupererat, ullo modo ad civium Romanorum vel Latinorum faltim, conditionem adfpirandi, Suet. Aug. XL. Cajus Inft. 1, 1. 4. adeoque ejufdem erant conditionis cum populis dedititiis. (g)

XVI. Et hæc differentia libertinorum fuit rentia fu etiam fub imperatoribus infequentibus obblata ab fervata. Quamvis enim Antoninus CaracalAntonino ja in nota illa lege in orbe Romano L, 17. D. Caracal- de ftatu hom. civitatis jura cum omnibus

ia?

qui in orbe Romano viverent, communicarit; id tamen beneficium non ad libertinos, fed ad ingenuos pertinuit; ut recte observarunt Ez. Spanh. Orb. Rom. II, 5. Ant. Schulting. ad Caji Inft. 1, 1. 2. p. 13.

XVII. Ju XVII. Primus Juftinianus difcrimen iftud tinianus fuftulit, L. un. C. de dedit. lib. toll. L. un. C. de eam primus fuLat. lib. roll. quibus conftitutionibus omnibus libertinis jura civitatis indulfit. Quin immo, quæ erat Flavii noftri liberalitas, denique omne difcrimen inter ingenuos & libertinos fuftulit,

Bulit.

(g) Qui fe, divinaque & humana omnia dedebant, mittebantur fub jugum, de quo ritu videndus Dionyf. Halic. Ant. Rom. III. p. 159. Qua formula deinde facta fuerit deditio; ex Liv. I, 38. oftendit Barn. Briffon. de Form. IV. P.354. Petr. Fab. Semeftr. 1, 7. p. 36. Effectus vero erat, ut populi ejufmodi ingenuitatis quidem jura retinerent, at nullo modo ad civitatis commoda adfpirarent. Conf. Car. Sigon. de antiq. jur. Ital. I, 1. p. 47.

lit, falvo tamen jure patronatus, omnibusque libertis jus aureorum annulorum & natalium reftitutionem (b) dedit. Nov. LXXVIII. Quam prudenter id confilii coeperit Imperator, alii oftenderunt. Vid. VVillenb. ad Tit. C. de jure aur.p.360. Thomaf. de usu praît. dist. hom. in ingen. & libertin. I, 3 1. feq. p. 18.

bertino

rum.

XVIII. Ceterum præcipuum id erat infigne XVIII.In libertinorum, quod veste alba & annulo do- fignia li◄ narentur a patronis. Tertull. de refurr, cap.LVII. p. & deinde pileati & capite rafo incederent. Et capillos quidem radere folebant in templo Feroniæ. (i) De quo ritu videndi Taubm. ad Plaut. Amphitr. I, 1. extr. Alex. ab Alex. Genial. dier. IV, 20. Dalecamp. ad Plin. II, 55. Adfumebant etiam prænomen, nomenque patroni fuo addebant. Vid. infra Lib. III. Tit. VIII. §. 1. Quo alludens Perfius Sat. V. v. 77. Verterit hunc dominus; momento turbinis exit MARCUS Dama. Add. Arrian. Diff. Epillet. II, 1. Ceterum, quia jam libertatem confequuti non amplius pro rebus, fed pro perfonis habebantur: hinc in jure noftro qui ftatuin mutarunt, & vel ex fervis liberi, vel ex liberis fervi facti, non iidem cenfentur, fed vocantur novi

homi

(b) De jure aureorum annulorum & reftitutione natalium a principe impetrari folitis vid. Lipf. Elect. II, 8. Jo, Kirchmann. de annulis, XV. XVI. Thomaf. de ufu pract. dift. in ingen.& Liber. I, 26. 27. p. 14. Seq.

(i) Qui mos ponendi capillos utrum ad exemplum naufragorum introdu&us fit, an ab Athenienfibus Romam manarit, difputat Briffon. Ant. Rom. I. 11. p. 13.

homines. L.27. §. 1. D. de adim. vel transfer.leg. Itemque alii homines. L. 98. §. 8. D. de folution.

L

Qui & ex quibus cauffis Manumittere
non poffunt.

Icentia manumittendi reftricta primum eft per legem ÆLIAM SENTIAM, cujus adeo hiftoria, occafio & materia ex antiquitate erunt explicandæ.

1. Lex Æ- 1. Lata ea lex, imperante Augufto Sex. lia Sentia Elio Cato, (ita enim cognomen ex vetuftis quando monimentis primus reftituit Henr. Noris. Ce

lata.

II. Ratio

Bis,

not. Pif. Diff. 111. cap. IX.) & C. Sentio Saturnino Coff. anno ab U. C. DCCLVII. Dio Caff. LV. p. 557. Unde fallitur Mynfingerus Comment. ad Inftit. h. t. dum mentionem legis fieri putat a Cicerone in Top. II. Illa enim lex Elia Sentia, cujus Cicero meminit, fi genuina effet vulgaris lectio, a noftra foret diverfiffima. Sed acute conjicit Norifius ab indocti fcribæ manu effe alterum Sentia, legem vero Eliam in loco Ciceronis non aliam effe, quam jus Ælianum vel Ælii tripartita, de quibus fupra in proœm. §. VIII.

II. Occafionem legi de dit nimia manumithujus le tendi facilitas, qua fiebat, ut urbs peffimorum viliffimorumque civium colluvie adflueret. Quod quanto cum dedecore fuerit conjunctum, præclare oftendit Dionyf. Halic. Antiq. Rom. IV, p. 228. Talis eft noftro tempore

con

ut nonnulli a

confufio, & fic ad fordes atque ignominiam de-
generavit Romanorum probitas
latrociniis, parietum perfoffionibus, proftitutio-
ribus, omnibufque aliis fceleribus pecunia col-
lelta libertatem redimant, ftatimque fe Roma-
nos faciant: alii confcii dominis, & focii ve-
neficiorum, homicidiorum facinorumque, tum
contra Deos, tum contra rempublicam suscepto-
rum, eam ab illis gratiam recipiant: quidam
ideo manumittantur › ut acceptum e publico
frumentum menftruum, & fi qua alia libera-
litatis in egenos cives conferuntur a Principi-
bus, dent his, a quibus fint falti liberi. Ac-
cedebant aliæ cauffæ manumittendi parum
honefta. Sæpe domini fervos omnes manu-
mittebant in fraudem creditorum. Tacit.
Ann. XV, 55. Sæpe fervi a minoribus, quo-
rum amores adjuverant, libertatem fibi loco
mercedis ftipulabantur. Cujus rei exempla
multa depingunt Terentius & Plautus.

III. Eam licentiam, quum indigna vide- III. Plura
hujus le-
retur Augufti fæculo, lata hac lege coercen- gis capi-
dam putabat princeps prudentiffimus. Qua ta.
de re Sueton. Aug. XL. Manumittendi modum
terminavit. Et paucis interjectis: Quum &
de numere, & de conditione & differentia ec-
rum, qui manumitterentur, curiofe caviffet:
hoc quoque adjecit, ne vinitus umquam tor--
tufque quis ullo libertatis genere civitatem adi-
pifceretur. Prius Auguftus lege Fufia Cani-
nia; pofterius Alia Sentia præftitit. Quin
tam neceffariam tamque dignam fæculo iuo
hanc legem exiftimabat Auguftus, ut inter
mandata extrema, quæ Tiberio fenatuique &

popu