VI.Manu

Vertigo facit: hic Dama eft, non treffis agafo,
Vappa & lippus, & in tenui farragine mendax.
Verterit hunc dominus, momento turbinis exit
Marcus Dama.

Virga, qua caput percutiebatur, vindilla vocata eft, ab eodem, ut putatur, Vindicio. Et de ea idem Perfius Satyr. V, 88.

mitti

Vindicia poftquam meus a Pratore receffi. Conf. Claud. Paneg. de IV. Conf. Honorii v. 612. De alapis in manumiffione inflictis legi meretur Cafp. Barth. ad Briton. Philipp. p. 406. De formula manumittendi poßt. vas. & Briffon. de Form. VIII. p. 724. Singulare eit quod notavit Appianus, Labeonem morientem fervum domi dextra adprehendiffe & circumegiffe. Ea fane manumiffio non fuit hæc follemnis per vindiétam peracta, quippe quam in jure fieri oportebat, fed alia privata, & mortis cauffa facta, quæ tantum libertatem Latinam tribuebat: uti rem recte explicat Merillius Obf. VII, 14. p. 25.

VI. Acceffit porro III. ex legibus XII. Tamio per bularum manumiffio per teftamentum, qua teftamen- fi quibus libertas daretur verbis directis : DAVUS SERVUS MEUS LIBER ESTO: liberti ejufmodi vocabantur Orcini feu Charonita, quafi, qui nullum patronum, nifi in orco haberent. Jac. Cujac. obf. III, 23. Sin verbis precativis ufus effet teftator: ROGO HEREDEM MEUM, UT DAVUM MANUMITTAT; heres fiduciarius retinebat jura patronatus. Sin denique in certum diem vel fub conditione cuidan daretur libertas; is ftatu liber audiebat, nec plenam

libertatem, nifi veniente die, vel exiftente conditione, confequebatur. L. 1. pr. D. de ftatu lib. Felt. voce ftatu liber.

VII. Et hi quidem funt antiquiffimi manu- VII. Etin facrofanmittendi modi. Loco manumiffionis per cen- ais eccle fum Imperatores Chriftiani (d) introduxerunt fis. aliud manumiffionis genus quod fiebat in ss. Ecclefiis, ubi recitatis juffu domini tabulis, a clero fignatis, fervus libertatem confequebatur. Ita ritum exponunt Auguftin. Serm. V. a Sirmondo edit. Papian. in Refponf. III. p. 829.

inter ami

VIII. Paullo ante ea tempora invaluerant VIII. Nec manumiffiones variæ minus follemnes, qua- non per epiftolam, les, per epiftolam 11. inter amicos. Illa initio fine omni follemnitate expediebatur, donec cos, & per Juftinianus quinque teftium exigeret fubfcri- conviviú. ptionem L. un. §. 1. C. de Lat. libert. toll. Hæc ita fiebat, ut dominus fervum, præfentibus amicis, vel liberum effe juberet, vel III. convivio adhiberet. Gloffeæ nomice Labbai: περ μονσαν ἐλευθερία, ὅταν σωυεςαθῆναι μο κελάσω * δόλον μα, Per menfam libertas eft, fi mecum epulari fervum jussero. Indecorum fcilicet olim habebatur, cum fervis vilibufque hominibus accumbere, iifque non lecti, fed fubfellia

E 4

(d) Et quidem Conftantinus M. ceu paret ex L. 1.
2.C.de his qui in eccl. manum. Conf. Sozom.
Hift. eccl. I, 9. Videtur tamen Conftantinus e-
xemplum gentilium fequutus, qui & ipfi fub-
vel in
inde vel in templis ad aras Deorum
publicis populi coetibus manumittebant, ceu
præclare obfervat Jac. Gothofred. ad L. un. C.
Theod. de manum.in SS. Ecclefiis.

IX. Servi

fellia erant parata. Hinc parafitus apud Plaut.
In Sticho III, 4. v. 32.

Haud poftulo équidem, me in letto accumbere:
Scis tu, me effe imi subsellii virum.
Et in eadem comoedia fervi duo: V, 4. v. 21.
----Potius in fubfellio

Cynice accipiemur, quam in lectis.

Quod fi ergo fervus juberetur accumbere : fignum hoc erat data libertatis. Plin. Epift. VII, 16. Quo & locus Luc. XII, 37. a nonnullis refertur. Sed & hic Juftinianus quinque amicorum, tanquam teftium, exegit præfentiam L. un.C. de Lar. lib. toll. Sunt & alii modi innumerabiles Latinæ libertatis, uti ait Juftinianus L. unic. C. de Lat. libert. roll. fic impofita puero bulla & prætexta, manumiffus "credebatur puer. Sueton. de clar. Rhetor. cap. 1. Manumiffus cenfebatur fervus, quem dominus actis intervenientibus filium vocaverat, quamvis id non fufficeret ad adoptionem. §. 12. Inft. de adopt. Item, fi ancilla a domino matronali habitu donata fuiffet, vel fervus domino volente fignaffet tabulas. Quintilian. decl. XXXIV. Immo & mortis caufa datam efse ejufmodi libertatem, ex l. 15. D. de manumiff. probat Merill. obf. L. VII. cap. XIV.

IX. Denique & ipfo jure, nolente licet onnun- domino, fervis nonnunquam libertatem danqua ipfo jure li dam fuifse novimus. Caufsas a Juftiniano bertatem fere inventas accurate recenfet Thomas. Diss. funt code ufu pračt, distinet. kom. in ingen. & Lifequuti bert. I, 12.

X. Liber. tinorum

X. Ceterum antiquiffimis temporibus una

erat

erat eademque omnium manumifforum liber- unum int tas: fiquidem manumiffione non folum libertio genas. tatem, fed & civitatis jura confequebantur, idque inftituerat Servius Tullius, qui & ipfe libertina fuerat conditionis. Dionyf. Halic. IV. p. 126. Quam in rem Cicero pro Corn. Balbo XXIV. Servos denique quorum vis & fortuna conditio infirma eft, bene de republica meritos, perfape libertate, id eft, CIVITATE, publi ce donatos videbamus. Civitatem ergo una cum libertate confequebantur fervi, fed ita, ut in quatuor urbanas tribus, tanquam ignobiliores, defcriberentur. Flor. Epirom. Liv. XX.

XI. Enimvero quum civitas deinde tota XT. Quod fceleftiffimorum hominum colluvie implere- mutatum tur, nequiffimique homunciones, a dominis lege Alla manumiffi, civiam jura invaderent; (Dionyf. Hal. I. c. c. p. 228.) primum fub Augufto lege

Ælia Sentia cautum eft, ne fervi fceleris cauffa publice cæfi, vincti, aut torti, aut ftigmate inusti, (e) impetrata a dominis libertate, melio

ES

ris

(e) Solebant enim fervi ob levia crimina flagel lis cædi, dominifque reddi. L. 10. princ. D. de pan. L. ult. D. de Injur. Paull. Sent. recept.

4. 22. Nonnunquam etiam ea lege reddebantur dominis, ut aliquamdiu in vinculis haberentur. Paull. I. c. & V. 18. 1. Fugitivis vero fervis epigramma in facie inurebatur & talibus quidem plerumque litteris: F. H. E. L. T. Fugitivus hic eft L. Tiii. Quibus de notis multa congeffere Oifel. ad Caji Inft. 1, 1. 3. p. 16. feq. Lipf. Elect. II, IS. Rader. ad Martial. Epigr. II, 25. & VIII, 70. Rad. Forner. Rer. Quotid. VI, 26. Tit. Popma de operis fer. Joan. Rhod. ad Scrib. Lar

Sentia.

XII. Et

ge Junia

ris effent conditionis, quam dedititii. Sueton. Aug. LX. Dio Cull. LV. p. 556. Ulp. Fragm. I, 11. Cajus Inftit. 1, 1. 3. p. 15.

XII. Poftea A. U. C. DCCLXXI. M. Junio poftea le- Silano & L. Junio Norbano Balbo Coff. lata Norbana, eft lex Junia Norbana, qua conftitutum, ut manumiffi per epiftolam aut inter amicos aliifque modis minus follemnibus, de quibus fupra §. VIII. non civitatis fed Latinorum tantum jura confequerentur. Ulpian. Fragm. 1, 10. Caj. Inft. L. 1. 2. & ibi viri docti . Hinc non defunt exempla manumiffionum per epistolam aut inter amicos, per vindictam deinde ideo confirmatum, ut liberti jura civitatis confequerentur. Plin. Epift. VII, 16. Nonnunquam & ab Imperatoribus Latini Juniani jura Quiritium impetrabant. Plin. Ep. X, 4. Introducti fubinde & alii modi, quibus jura Quiritium confequerentur Latini Juniani, veluti, fi quis uxorem duxerat teftatione interpofita, quod liberarum quarendorum caussa id fecerit, ex coque matrimonio natus erat filius : fi quis Romæ triennio inter vigiles militaverat: fi nave X. M. modiorum frumentum Romam deportaverat. Suet. Claud. XIX. fi ædificium Romæ conftruxerat. Vid. Ulpian, III, 2. fequ. XIII.

gum.cap.231. Jo. Nicol. de Sigl. vet. XXV. Stigmata ejufmodi vultibus imprimi vetuit Conftanrinus L. 17. C. de pæn. ex eo quoque tempore fervis fugitivis circumdata collaria, vel laminæ collis adpenfæ, quibus epigrammata infcripta. Delineatas ejufmodi lamellas dedit Jac. Spon. Mifcell. Erud. Antiq. p. 300. 301.