quadrupedes, quae dorso colloue domantur, uelut boues, muli, equi, asini. ceterae res nec mancipi sunt. elefanti et cameli, quamuis collo dorsoue domentur, nec mancipi sunt, quoniam bestia

rum numero sunt.

2 Singularum rerum dominia nobis adquiruntur mancipatione, traditione, usu capione, in iure cessione, adiudicatione, lege.

5

3 Mancipatio propria species alienationis est et rerum mancipi: eaque fit certis uerbis, libri- 10 pende et quinque testibus praesentibus. 4 Mancipatio locum habet inter ciues Romanos et Latinos colonarios Latinosque Iunianos eosque peregrinos, quibus commercium datum est. 5 Commercium est emendi uendundique in uicem ius. 6 15 Res mobiles non nisi praesentes mancipari pos

$2] Desideratur distinctio inter (I) adquisitiones singularum rerum et (1) per uniuersitatem adquisitiones. De illis agitur XVIIII 2-21. Gai II 18-79: de adquisitione autem per uniuersitatem XX-XXVIIII: Quibus quod tertium caput addi debebat (III) de obligationibus, cum aliis partibus in fine epitomae periit. In hoc autem titulo, qui est de adquisitione singularum rerum, Vlpianus, id quod ex conlatis Gai locis comparebit, multifariam ab eo, quem fere sequitur, Gaianarum Institutionum ordine declinauit. Agitur autem 1) de modis quibus, rerum singularum dominia nobis adquiruntur. SS 2-17. Hi sunt a) mancipatio. SS 3-6. Gai II 22-37.

1 quadrupedis Vat. 2 aequi Vat. uidetur ceteres fuisse

mancipi Vat.

cetere Vat. 3 elefanti Vat. 6 dominia nobis adquiruntur ed. princ. dominiá nob adquirit Vat. dominium nobis adquiritur Böckingius 7.8 usu capione, in iure cessione ed. princ. (cf. §§ 8. 9). in iure céssione. usu capione Vat. 10 et Vat. ed. princ. Super esse et monuit Cuiacius in notis mancipi Vat. eaque ed. princ. eaquae Vat. 11 testes psentes Vat. 13 colonarios ed. princ. colonarius Vat. coloniarios Ballhornius (Dominium p. 19). Cf. Gai 1 22. 29. III 56. Sed uide Dosith. p. 49, 6 Böck. 'Lex Iunia exaequauit eos Latinis colonariis (nolwvagíois) ... qui nomen suum in coloniam dedissent.' Latinusq: iunianus l'at. peregrinus Vat. 14 comertium, emendi uendendi.

...

Vat.

16 mobilis Vat.

.ê.

sunt, et non plures quam quot manu capi possunt: immobiles autem etiam plures simul, et quae diuersis locis sunt, mancipari possunt.

7 Traditio propria est alienatio rerum nec 5 mancipi. harum rerum dominia ipsa traditione adpraehendimus, scilicet si ex iusta causa traditae sunt nobis.

8 Vsu capione dominia adipiscimur tam mancipi rerum quam nec mancipi. usu capio est au10 tem dominii adeptio per continuationem possessionis anni uel biennii:, rerum mobilium anni, inmobilium biennii.

9 In iure cessio quoque communis alienatio est et mancipi rerum et nec mancipi: quae fit 15 per tres personas, in iure cedentis, uindicantis, addicentis: 10 in iure cedit dominus: uindicat is, cui ceditur: addicit praetor. 11 In iure cedi res etiam incorporales possunt, uelut usus fructus et hereditas et tutela legitima libertae. 12 He20 reditas in iure ceditur uel ante quam adeatur uel postea quam adita fuerit: 13 ante quam adea

b) traditio. $ 7. Gai II 19-21. c) usu capio. § 8. Gai II 4060. d) in iure cessio. SS 9-15. Gai II 22-37, qui quidem mancipationem et in iure cessionem simul tractauit.

1 quot Io. Cannegieterus. qd (quod) Vat. Cuiaciana b. quae ed. princ. 2 immobilis Vat. 4 Traditio*** propria Vat. rerum nec mancipi. harum rerum cod. Tilii

teste Cuiacio Obs. XVII 28. Cuiaciana b. Cuiacius in not. post. rerum. Nec mancipiaru rerum Vat. rerum. Nec mancipi rerum ed. princ. rerum nec mancipii. Nec mancipii rerum Cuiacius in not. 5.8 dominium Böckingius 5

ne

traditio adphendimus Vat. 9 Cf. Isidori Orig. V 25, 30'usu capio est adeptio dominii per continuationem iustae possessionis uel biennii uel alicuius temporis.' 14 quae] eaque Schillingius

15 cedentis uindicantis addicentis Sauinius (Hugo Ciu. Mag. IV 387). cedentes uindicantes addicentes Vat. ed. princ. 17 cedet Vat. 18 incorporalis Vat. 19 libertae Vat. 'Al. libertae.' Cuiacius in not. post. et libertas ed. princ.

tur, in iure cedi potest ab herede legitimo: postea quam adita est, tam a legitimo quam ab eo, qui testamento heres scriptus est. 14. si ante quam.

adeatur hereditas in iure cessa sit, proinde heres fit, cui cessa est, ac si ipse heres legitimus esset:5 quodsi postea quam adita fuerit, in iure cessa sit, is qui cessit, permanet heres, et ob. id creditoribus defuncti manet obligatus, debita uero pereunt, id est debitores defuncti liberantur: (15) res autem corporales, quasi singulae in iure ces- 10 sae essent, transeunt ad eum, cui cessa est hereditas.

16 Adiudicatione dominia nanciscimur per formulam familiae herciscundae, quae locum habet inter coheredes: et per formulam communi diui- 15 dundo, cui locus est inter socios: et per formulam finium regundorum, quae est inter uicinos. nam si iudex uni ex heredibus aut sociis aut ui

e) adiudicatio. $ 16: cui nihil hoc conexu apud Gaium respondet: sed cf. Gai IV 39.42. II 219.

a

1 ab herede legitimo ed. cum not. Cui. Fabrot., Lachmannus. legitime ab herede Vat, ed. princ, legitimo ab herede ed. cum not. Cui. Tolosana 2 tam legitimo Vat. 4 pinde (proinde) Vat. Cuiaciana b. Cuiacius in not. post. perinde ed, princ. 5 hac Vat. 6 postea quam, ed, princ. cod. Tilii teste Cuiacio Obs. XVII 28. postea cù Vat. 7 is qui cessit cod. Tilii teste Cuiacio 1. c. Cuiaciana b. Cuiacius in not. post. his qui cesset Vat. is cui cessa est ed. princ. is a quo cessa est Cuiacius in not. 9 Paragraphi signum deleri iussit Erbius (Hugo Ciu. Mag. IV 401) 10 quasi singulae in iure cessae essent Schillingius (Cf. Gai II 35. III 85). quoties singulę in iure cesse (cessae) sunt Vat. ed. princ. quamuis s. i. i. cessae non sunt Schultingius. quasi ei (possis eę) s. i. i. cessae essent Brinkmannus in not. subit. ad Gaium p. 15. quasi s. i. i. cessae sint Ballhornius (Dominium p. 36) 11 cui cessa est hereditas] cui cessae sunt Cuiacius in notis 13 dominium Böckingius heredes Vat.

15 quos

cinis rem aliquam adiudicauerit, statim illi adquiritur, siue mancipi siue nec mancipi sit.

17 Lege nobis adquiritur uelut caducum uel ereptorium ex lege Papia Poppaea, item legatum 5 ex lege duodecim tabularum, siue mancipi res sint siue nec mancipi.

18 Adquiritur autem nobis etiam per eas personas, quas in potestate, manu mancipioue habe-s mus. itaque si quid mancipio puta acceperint, aut 10 traditum eis sit, uel stipulati fuerint, ad nos pertinet: (19) item si heredes instituti sint, legatumue eis sit, et hereditatem iussu nostro adeuntes nobis adquirunt et legatum ad nos pertinet. 20 Si seruus alterius in bonis, alterius ex. 15 iure Quiritium sit, ex omnibus causis adquirit ei, cuius in bonis est. 21 Is quem bona fide possidemus, siue liber siue alienus seruus sit, nobis adquirit ex duabus causis tantum, id est quod ex re nostra et quod ex operis suis adquirit: extra

f) lex. $ 17: neque hoc apud Gaium eodem ordine tangitur: sed cf. de legato Gai II 97. 2) de personis, per quas nobis singularum rerum dominia adquiruntur. SS 18-21. Gai II 86-96.

2 mancipi bis Vat. 3 uélut Vat. 4 ereptorium cod. Tilii teste Cuiacio tit. 35 de his quib, ut ind. Opp. t. IX p. 797 ed. Neap. (cf. Sauinius Zeitschr. f. gesch. R, W. IX 169). erepturiu Vat. Cuiaciana b. ereptitium ed. princ. Cf. Cuiacius Obs. V1 37. Schillingius (Bemerk. üb. R. R. G. p. 313). De uoce ereptorius Schillingius Gloss. Isid. et Pithoe. adfert. Cf. Leipz. Repert. 1843 III p. 106 Popea Vat. ed. prine. 7 aut Vat. 9 si quid Hugo 2. si quidem Vat. ed. princ. acceperit Vat. 11 Paragraphi signum deleri iussit Heimbachius (Leipz. Repert. 1843 III p. 106) 13 R (i. e. Regula) Vat. in marg. 15 causis* Vat. adquirit ei Hugo I. C. A. p. 1605. adquiret éi Vat. adquiret ei ed. princ. .16 quã Vat. 19 operis Charondas (cf. Gai II 91. III 164). operib: Vat. ed. princ., quod 'auctoribus scriptis libris' in § 4 Inst. Il 9 et § 1 Inst. III 28, et auctoribus Florentinis' in l. 20 D. XLV 3 tuetur Cuiacius in notis

has autem causas aut sibi adquirit, si liber sit, aut domino, si alienus seruus sit. eadem sunt et in eo seruo, in quo tantum usum fructum habemus.

XX DE TESTAMENTIS

5

1 Testamentum est mentis nostrae iusta contestatio, in id sollemniter facta, ut post mortem nostram ualeat. 2 Testamentorum genera fuerunt tria, unum quod calatis comitiis, alterum quod in procinctu, tertium quod per aes et libram 10 appellatum est. his duobus testamentis abolitis hodie solum in usu est, quod per aes et libram fit, id est per mancipationem imaginariam: in quo testamento libripens adhibetur et familiae emptor

XX DE TESTAMENTIS] Incipiunt praecepta (II) de per uniuersitatem adquisitionibus (XX-XXVIIII). Omisit breuiator formulas transeundi et generalem partium distributionem, qualem Gaius exhi bet II 97-100. Ni mirum non seorsum a Gaianis institutionibus Vlpianus hoc argumentum tribus partibus persecutus erat: 1) hereditatibus (XX-XXVII 4); 2) bonorum possessionibus (XXVII-XXVIIII); 3) bonorum emptionibus, quas mutilatus epitomae finis abstulit, singulatim tractatis: cf. Gai II 98.

1) De hereditatibus (XX-XXVII 4). Desideratur excerptoris culpa hereditatum diuisio, quae est apud Gaium II 99, hereditates uel ex testamento uel ab intestato ad nos pertinere. Proinde agitur A. DE TESTAMENTIS (XX-XXIII); B. DE LEGATIS (XXIV); C. DE FIDEI COMMISSIS (XXV); D. DE LEGITIMIS HEREDITATIBVS (XXVI. XXVII).

A. DE TESTAMENTIS. In hoc argumento Vlpianus deseruit subinde Gaianae disputationis ordinem. Proponuntur a) genera testamentorum. SS 1-9. Gai II 101-108, quorum unum quod per aes et libram fit accurate in epitoma tractatur.

S 2 his duobus] Testamenta antiquissima, quae sunt in calatis comitiis et in procinctu, breuiator, quoniam ea abolita esse ex ipso Vlpiano didicerat, accuratius definire omisit, his pronomine, tamquam aperto hiatus signo, relicto. Vide infra.

1 sibi] si Vat. 6 mentes Vat. 'contestatio.ed. princ. marg. Cuiacianae b. contentio Vat. Cuiaciana b 7 sollempniter Vat. facta Schultingius. factum Vat, ed. princ. 9 comitis Val. 10 p hes it libra Vat. 11 est. his] Lacunae rationem indagauit Böckingius: uide supra. .e. his Vat. est illis ed. princ. est. ex his Lachmannus. est. sed illis Huschkius testaméntis Vat. 12 hodię Vat. p hes it libram Vat. 14 libripens adhibetur ed. princ. librae pensa debet Vat. libraepens adhibetur Cuiaciana b