6

non, quid habeam, sed quibus rebus' invenerim, quærant; 19 et quemadmodum natus, et quo pacto" educatus sim, memini. Vetus est,20 De scurra multo facilius' divitem, quam patremfamilias fieri posse.' 56. Hæc ille, si verbis non audet, re quidem vera palam loquitur. Etenim si vult virorum bonorum instituto vivere, multa oportet discat, atque dediscat; quorum illi ætati" utrumque difficile est. XVIII. Non dubitavi, inquit, cum vadimonium desertum esset, bona proscribere. Improbe: verum, quoniam tu id tibi arrogas, et concedi postulas, concedamus.' Quid si nunquam deseruit? si ista causa abs te tota per summam fraudem et malitiam ficta est?? si vadimonium omnino tibi cum P. Quintio nullum fuit? quo te nomine appellemus? improbum? at etiamsi desertum vadimonium esset, tamen in ista postulatione et proscriptione bonorum, improbissimus reperiebare. Num malitiosum? d non negas. Fraudulentum ? jam id quidem arrogas tibi,10

8

considerent; et ea delevit Schutz.-19 x sed quibus rebus inveniri queant.— 20 Pro et quo pacto, 5 quo pretio habet. Dein educatus sim, meminerint. Vetus est Schutz. ex Ursini cod. advocatus sim, omissis vocibus Vetus est, C. Cum Venet. 1483. Junt. et Crat. sic distinguit Orell. educ. sim. Memini. Vetus est. 1' Male plerique, De scurra multo facilius, &c.' Orell. qui h. 1. ita interpungit, Vetus est de scurra: Multo facilius, &c.—2 C sed verbis non audet, me quidem.-3 x non agnoscit verba atque dediscat.

CAP. XVIII. 4 5 x utrum.—5 5 concedam.-6 H deserui te.-7 Causa in C deest. Pro tota, in x totam legitur. Tum facta est quidam Mss. et edd.— 8 5x At etiamsi.-9 Non malitiosum? negas T 5, omnes Mss. Gruteri, ac etiam nonnulli alii, cum edd. quibusdam vett. Nam malitiosum? negas Mss. pauci: Malitiosum? non negas Lamb. et Orell. Malitiosum? negas Schutz. qui negas delendum censet. Num malitiosum? negas vulg. Beck. et Lall. sequuntur Ernestium, sed Beckius vocem Num uncis includit.-10 C Jam id

NOTE

2 Quemadmodum natus] E quibus parentibus natus, et quam ignobili bus.

a De scurra] Sententia scurrilis, et scurræ Nævio attributa, qua signifi. catur divites fieri posse improbos, patres autem familias, nonnisi probos et bonos.

b Illi alati] Etatem senilem indicat, in qua induruit memoria, et te

nacius adhærescunt quæ quis a puero edidicit.

• Improbe] Quasi diceret, Non du. bitasti, sed improbe fecisti.

d Num malitiosum] Legendum censet Lambinus, malitiosum? num negas? Vult enim Cic. Nævium esse impudenter, et improbe, et aperte malitiosum.

et præclarum putas. Audacem? cupidum? perfidiosum? vulgaria et obsoleta sunt; res autem nova atque inaudita." 57. Quid ergo est? Vereor, mehercule, ne aut gravioribus utar verbis 1 quam natura fert, aut levioribus quam causa postulat. Ais esse vadimonium desertum. Quæsivit a te statim, ut Romam rediit, Quintius, quo die vadimonium istuc factum esse diceres. Respondisti statim, Nonis Feb. Discedens in memoriam rediit" Quintius, quo die Roma in Galliam profectus sit: ad ephemeridem 14 revertitur: invenitur dies profectionis, prid. Kal. Feb. Nonis Feb.si si Romæ fuit, causæ nil dicimus," quin tibi vadimonium promiserit. 58. Quid? hoc inveniri qui potest? profectus est una' L. Albius, homo cum primis 16 honestus: dicet testimonium. Prosecuti17 suntTM familiares et Albium et Quintium: dicent hi quoque testimonium. Literæ " P. Quintii, testes tot, (quibus omnibus causa justissima est' cur scire potuerint, nulla cur mentiantur) cum astipulatore tuo comparabuntur? 18 59. Et

" Promissum.

1 Manifestissima est.

hoc quidem arrogas, omisso tibi.—11 Venet. 1483. cum Lamb. nova et inaud.— 12 C ne grav. utar verbis.-13 Rediit in deest.-14 CHS Ephemeridum.— 15 Verba prid. Kal. Febr. Beck. existimat spuria; et ea uncis includit. Lege, a. d. IV. Kal. vel cum Schutzio IV. Kal.' Orell. Dein x Nonis Februariis: al. Nonis Februarii.-16 Mss. nonnulli et edd. homo in primis. Pro homo, x habet nunc.--17 Profecti C S et quædam edd. vett. Posteri x. Dein et Albii et Quintii C H S et nonnullæ edd. vett.-18 Cum a stipulatore Cx; et comprobantur x. Signum interrogationis non habent Ven. Junt. Crat.

NOTE

e Res autem nova] Cum res sit nova, novo nomine appellanda est. f Nonis Feb.] Quinto die.

* Ad ephemeridem] Ephemeris est liber, seu commentarius, qui et diarius, teste Gellio 1. 18. a Latinis dictus est, in quem quotidianæ actiones referuntur.

h Pridie Kal. Feb.] Ultima die Januarii.

Nonis Februarii] Si Nonis Febru arii non fuit Romæ, ergo eo die vadimonium non promisit.

k Hoc inveniri qui potest] Quomodo inveniri potest, quod nempe Quintius promiserit vadimonium, cum illo tempore Romæ non fuerit ?

1 Profectus est una, &c.] Citat profectionis testes, inprimis L. Albium ex equestri genere, cui propter probitatem fides adhibenda est.

m Prosecuti sunt] Ad certum usque ` locum extra Romam.

n Litera] Literæ, quas videlicet misit ad amicos, testes sunt.

• Cum astipulatore] Astipulatores

2

in hac ejusmodi causa P. Quintius laborabit? 19 et diutius in tanto metu miser periculoque versabitur? 20 et vehementius eum gratia' adversarii perterrebit, quam fides judicis P consolabitur? Vixit enim semper inculte atque horride: natura tristi ac recondita' fuit: non ad solarium,3 non in campo, non in conviviis versatus est: 4 id egit, ut amicos observantia, rem parsimonia retineret. Antiquam officiis rationem dilexit, cujus splendor omnis his moribus obsolevit. At, si in causa pari discedere" inferior videretur, tamen esset non mediocriter conquerendum:* [p.11.] nunc, in causa superiore, ne ut par quidem sit, postulat, inferiorem esse sese patitur, duntaxat usque eo,' ne cum bonis, fama, fortunisque omnibus Sex. Nævii cupiditati crudelitatique dedatur.7 y

6

XIX. 60. Docui, quod primum pollicitus sum, C. Aquilli, causam omnino, cur postularet, non fuisse; quod neque pecunia debebatur: 9 et, si maxime deberetur, commissum

Tucita.

Hac ætate deletus est.

Eatenus.

Lamb. et Schutz.-19 H laboravit.—20 x versabatur.-1 Cum gratia C; eum causa H.-2 Pro natura, in x legitur nam.—3 CS 5 x solatium.—4 5 adversatus est.-5 C H omnibus.-6 Inferiore C H ST. Inferiorem] Magis placeret, inferior.' F. Ursinus. x, ed. pr. Venet. 1483. Ven. Junt. Crat. esse pat. Lamb. se esse pat. Græv. Oliv. Lall. Beck. Schutz. esse se pat. et sic Orell. qui dicit Ernestium habere esse sese pat. 'errore sno.' Esse sese pat.] Sic cum Grævio [esse se pat.] e Ms. Franc. qui tamen et omittit esse: quod placet.' Ern. In Franc. inf. se pat.-7 Credatur 5: dominutur x.

b

10

c

nihil esse, quare ad istam rationem perveniretur. At-. tende nunc, ex edicto prætoris, bona P. Quintii possideri11 nullo modo potuisse. Recita edictum: 12 Qui fraudationis causa latitarit.' Non est is Quintius: nisi si latitant, qui ad negotium suum, relicto procuratore, proficiscuntur.13 'Cui hæres non extabit.' 14 Ne is quidem. Qui exilii's causa solum verterit.' 16 Quo tempore existimas oportuisse, Nævi, absentem Quintium defendi, aut quomodo? tum, cum postulabas,18 ut bona possideres? nemo affuit: neque enim quisquam divinare poterat, te postulaturum : 19 neque quenquam attinebat20 e id recusare, quod prætor, non fieri, sed ex edicto suo fieri jubebat.' 61. Qui locus igitur absentis' defendendi procuratori primus datus est?

CAP. XIX. 8 x sollicitus.-9 Lamb. deberetur.-10 Nihil esse Mss. plerique et vulg. nihil erat Schutz, de conj. Ern. prob. Beck. nihil esset Franc. Ald. Crat. Lamb. Græv. Beck. Orell, et sic legendum conjecerat Hotomannus.11 Possidere vulg. possideri Franc. Junt. Græv. Beck. Schutz. et Orell.— 12 Tractat editum T: Tractat edictum C H S x, Pall. S. Vict. Gruteri Ms. Dresd. et quædam edd. vett. Tractum edictum Pal. 1. Recita edictum vulg. -13 CHST 5 x, Junt. Crat. omittunt latitarit, pro quo Oliv. habet latitaret. Mox Nisi latitant, omisso si, C S et quædam edd. vett. Tum quod ad neg. suum X. In Junt. Non est is Quintius, latitat, ad neg. suum, rel. proc. profectus est: Crat. Non est is Quintius, nisi latitarit, qui ad neg. suum, rel. proc., proficiscitur: Venet. 1483. potuisse. Tractat edictum, qui fraud. causa. Non est is Quintius, nisi si latitarunt; hoc quidem (nisi si latitarunt) hand spernendum,' ait Orell.-14 T exstabat.—15 Al. exsilii.-16 Post verterit, in Ms. se reperisse testatur Hotom. Dici id non potest. Qui absens judicio defensus non fuerit. Ne id quidem. Lambinus vero itidem e Mss. Dici hoc de P. Quinctio non potest. Qui absens judicio defensus non fuerit. Ne is quidem. Ex duabus his lectionibus suam confinxit Schutz. verterit, qui absens judicio defensus non fuerit. Quo temp. Grut. Oliv. et Lall. defectus signa h. 1. posuerunt; sed Groterus censet nihil deesse.-17 x Nevium.-18 Dresd. Tu cum post.— 19 C postulaturum, sine te.-20 Attinebat in x deest.-1 Edd. quædam quod prætor non fieri, sed ex ed. suo fieri vetabat: al. quod præt., sed ex ed. suo jub. al. quod prætor non fieri, sed ex ed. suo jub. Mss. multi et edd. nonnullæ quod præt. non fieri, sed ed. suo fieri jub. Hotom. conjecit legend. quod præt. fieri, sed non ex ed. suo fieri jub. Ern. mavult, quod præt. fieri, sed ex ed. fieri jub. Verba non fieri sed pro glossa habet Beck.-2 Absenti C H S x

NOTE

z Commissum nihil] Quintius enim Nævio vadimonium non promisit.

a Ad istam] Id est, postulandam possessionem bonorum Quintii.

b Qui fraudationis] Edicti verba

sunt.

quibus probet Cic. neque Quintium latitasse, neque solum vertisse.

d Divinare] Nam Quintius vadimonium non promiserat.

e Neque quenquam attinebat] Id est, non erat opus hoc recusare, præser

e Solum verterit] Desunt omnia, tim cum paratum esset tribunorum

Cum proscribebas? Ergo affuit: non passus est: libellos dejecit Sex. Alphenus. Qui primus erat officii gradus, servatus est a procuratore summa cum diligentia. Videamus, quæ deinde sint consecuta.4 Hominem P. Quintii deprehendis in publico: conaris abducere: non patitur Alphenus: vi tibi adimit: curat, ut domum reducatur ad Quintium. Hic quoque summe constat procuratoris diligentis officium. Debere tibi dicis Quintium:7 procurator negat.8 Vadari vis: promittit. In jus vocas:9 sequitur. Judicium postulas: o non recusat. 62. Quid aliud sit absentem defendi, ego non intelligo. At quis erat procurator? Credo aliquem ejectum" hominem, egentem, litigiosum, improbum, qui posset scurræ divitis 12 quotidianum convicium sustinere." Nihil minus. Eques Romanus locuples, sui negotii bene gerens ; denique is, quem, quoties Nævius in Galliam profectus est, procuratorem Romæ reliquit. xx. Et audes, Sex. Nævi, negare, absentem defensum esse Quintium, cum eum defenderit idem,"3 qui te solebat? et, cum is judicium acceperit pro Quintio, cui tu et rem et famam 14 tuam commendare proficiscens, et concredere solebas: conaris hoc dicere, neminem extitisse, qui Quintium judicio defenderet? 63. Postulabam, inquit, ut satisdaretur.15 Injuria postulabas. Ita jubebare: 16 g

3 Notam interrogationis omittunt Ven. Junt. Crat. Lamb. Schutz. et Orell. 'An cum proscripseram?' Ern.-4 x sint conservata.-5 C deprehensis.—6 C H 5x ademit.-7 Verba Hic quoque summe... dicis Quintium in 5 desunt.— 8 Proc. recusat H.-9 Vadari jus: prom. In jus vocas C: Vadari vis promitti in jus vocat x.-10 Postulat x-11 C H x electum.-12 C diutius.

CAP. XX.

13 C et carent idem.-14 Cui tu veterem famam H: cui tu veterem et famam x.-15 Satisdarent T 5 x, Mss. ap. Græv. et ed. Wald. satisdaret Med. Nang. Crat. Grut. Græv. Oliv. et Lall. satisdares Lamb. et Schutz. prob. Ern. satisdaretur edd. pr. pleræque cum Beck. et Orell. prob. Garaton.-16 Omnes Mss. et vulg. Ita videbare. Ex Hotom. conj. dedernnt Lamb. Græv. Lall. Schutz. et Orell. Ita jubebare, prob. Beck. in Addendis. Manut. mavult scribi, Ita: jubebat pr. (prætor.) Facciolat. conj.

NOTE

auxilium, adversus iniquum prætoris pit pro ea re quæ venit in controveredictum. siam.

f Judicium acceperit] Accipit judicium, sive patitur, qui judices acci

Jubebare] Scilicet, a prætore sa

tisdare.