PRÆFATIO

CAROLI DE MEROUVILLE.

CICERONIS Orationes maximi post hominum memoriam oratoris opus istud continet, quas brevi et facili commentario illustrare conatus sum, ut juventuti, quæ ad eloquentiæ laudem aspirat, consuleretur. Hanc porro commentandi rationem primus excogitavit Carolus Sanctamauræus, Dux Montauserii, summo vir ingenio, ac natalium splendore illustrissimus, qui sic semper omnem præclaram eruditionem atque doctrinam cum scientia et usu rei militaris conjunxit, ut pari utriusque gloria ad amplissimos regni honores viam sibi fecerit: cujus sapientiam incredibilem tanti fecit LUDOVICUS MAGNUS, qui in sua providentia ac delectu nunquam fallitur, ut illum præ omnibus (quod unum ad tanti Ducis immortalitatem dixisse satis est) dignum judicaverit, qui informando SERENISSIMO DELPHINO præponeretur, et quem revera talem ac tantum instituit, qualem et quantum augustissimus parens optabat. In ejusdem laudis partem venit Jacobus Bossuetius, olim Condomiensium, nunc Meldensium episcopus, studiorum ejusdem SERENISSIMI DELPHINI moderator, cum eximia comitate et ingenio, tum summa eloquentia præditus; quem quoties e sacris pulpitis cum admiratione Lutetia! quoties agentem in sacris comitiis præsulum cœtus suspexit! quoties contra se scribentem hæresis formidavit ! Promovit etiam non mediocriter illas elucubrationes, qui in eadem SERENISSIMI DELPHINI institutione secundas ab eo partes tenuit, Petrus Daniel Huetius Abbas Alnetensis, non minus suavitate morum et urbanitate singulari, quam omnium disciplinarum humanarum et divinarum cognitione clarus: cujus operibus in lucem

editis illustrata est Gallia, defensa religio, et nomen posteritati commendatum.

Quantæ autem utilitatis sit hæc commentariorum ratio, et quantum rei literariæ summi illi viri, qui illam invexere, profuerint, hinc videre licet, quod in omnibus Europæ regionibus a viris doctis voluptate pari et fructu legantur: quare est cur tot viris eruditis, qui in exponendis auctoribus versati sunt, tam bene collocatos labores gratuler, mihique non inutilem in Ciceronianis Orationibus explicandis operam posuisse videar, si pari emolumento sint. Fateor equidem tum superioribus sæculis, tum hoc nostro plures cum laude in illis exponendis versatos esse, a quibus multa me adjumenta accepisse non inficior: at cum alii alias orationes enodarint, vix unus omnes, nos universas complexi sumus. Ac primum quidem earum argumentum, personas de quibus in illis agitur, tempus quo habitæ sunt, et partes in quas dividuntur, proferimus, earum cuique subjecta analysi, in qua nude argumenta et rationes cum figuris, quibus orator utitur, exponimus, quo facilius inventionis et amplificationis ratio cuique innotescat: deinde si quid sit obscuritatis in vocibus, alias substituimus: denique notas addimus ad ea illustranda, quæ intelligendæ auctoris menti obesse possunt. Quare neque ab ovo res repetimus, neque in longas rerum citationes, quibus non tam sæpe mens auctoris explicatur, quam involvitur, neque in prolixas fabularum aut historiarum narrationes excurrimus, memores nos non mythologos aut historicos, sed interpretes Ciceronis esse.

JO. AUG. ERNESTI

PRÆFATIO.

IN Orationibus cum maxime conspicua sit eloquentiæ Ciceronianæ vis et perfectio, sintque eædem plenæ rebus ad cognoscendum non modo utilibus, sed etiam necessariis; non est mirum, in iis et corrigendis et illustrandis si plurimorum ingenium et diligentia elaboravit. Id quomodo quisque, quibus adjutus librorum instrumentis, quo successu egerit, nec ab hoc loco alienum videtur, exponere, nec a studiis eorum quibus nostros in iis tractandis labores destinaviNam et ad judicandum de nostra in his orationibus crisi proderit, et ad superiorum in eodem genere merita recte æstimanda. Primus igitur Orationes Romæ per Sveinhemii et Panartii formulas, quotquot reperire in librorum scriptorum exemplis potuerat, in lucem protulit Jo. Andreas Aleriensis A. C. 1471. Ejus

mus.

a [Conferri possunt J. A. Ernesti Narratio Critica de Editt. Oratt. Cic. in Opusc. Philoll. Critt. ed. secundæ p. 155. ss. Fabricii Bibl. Lat. J. p. 167. ss. et Harlesii Introd. in Notit. Lit. Rom. 8. T. 11. p. 82. ss. Beck.]

b [Postquam Philippica Orationes jam Romæ aliquot annis ante fuerant editæ. B.]

e [Inscriptio hæc est: 'M. Tullii Ciceronis Orationes, quotquot reperiri potuere, studio et labore Jo. Andreæ collectæ et editæ cum longa et erudita ejusdem præfatione ad Paulum 11. In calce: "Aspicis il

lustris lector quicunque libellos, Si' cupis artificum nomina nosce (sic): lege. Aspera ridebis cognomina Teutona: forsan Mitiget ars musicis inscia verba virum. Conradus Suneymheym (sic) Arnoldus pannartzque magistri Rome impresse runt talia multa simul. Petrus cum fratre Francisco Maximus ambo Huic operi aptatam contribuere domum. MCCCCLXXI.' (fol. maj. sine custod. sign. et pagg. num.) Ad calcem Epi. stolæ s. Præfationis, Jo. Andreæ epis. copi Aleriensis in Corsica, quæ laudi bus Romani oratoris plena est, quamque Quirinus de Optt. Scriptt, Editt.

editionis exempla et forma maxima sunt, et ea pulchritudine, quam pauca alia attingunt, pauciora superant. Ipse, quæ et qualia exempla fuerint, e quibus textum concinnarit, non dixit, nec omnino quid fecerit in eo constituendo: ceterum et multis aliis exemplis cognita viri diligentia, et res ipsa docet, ei non parum deberi, ejusque editionis exempla in delectu lectionum non parum momenti habere. Orationes hæc editio habet, quæ quidem extant, omnes, admistis etiam iis quas spurias hodie scimus esse, Sallustii in Ciceronem et hujus in illum, itemque hujus alteram, ad equites dictam ante quam in exilium iret. Ordo orationum non est ad temporis rationes factus, clauduntque agmen Verrinæ et Philippica. Hac editione neminem eorum, qui criticam operam his orationibus navarunt, usum reperi. Nam qui primam earum editionum memorant, Waldarferianam intelligunt, aut aliquam e proxime sequentibus. Omnino exempla Romana ex eadem officina neglecta reperi etiam in Epistolarum recensione, cum in ea parte operum Ciceronianorum omnium diligentissime laborarint critici, nominatim Victorius, ut in præfatione ad eam partem demonstrabimus; sive ignorabant illa exempla, sive nancisci ad usus suos non poterant, sive aliqua de causa dissimulabant. Mihi usum hujus exempli fecit Meermannus, illustris Gerardi Meermanni filius optimæ spei, e bibliothecæ paternæ copiis.

Eodem, quo Romæ facta est editio illa, anno, idem egit Ludovicus Carbo Venetiis, in officina Waldarferi, quæ primum hoc arte sua experimentum ibi fecit, pulchrum illud charta et literarum formis. Fuit autem Carbo vir, pro illius temporis modo, ut

quæ Romæ prodierunt, p. 90. ss. ed. Schelhornii, repeti jussit, hæc legitur chronologica nota: ... 'Romæ natalis dominici MCCCCLXXI. Pontificatus vero tui anno septimo,' Implet illa quinque folia s. pagg. ix. se quenti vi. folio index habetur Oratt. LVII. (in quibus etiam Invectiva Sallustii in Cic.) quarum prima pro Lege Manilia, postremæ xiv. Philippicæ. Vid. Maittaire Ann. Typ. pag. 301. Laire Spec. Typogr. Rom. p. 167. Audiffredi Catal. Romm. Edd. Sæc. xv. p. 76. s. Panzer. Ann. Typogr. II. p. 424. De Bure Bibl. Instruct. T. I. p. 129. 88. B.]

d [Immo præcesserant ando MCCCCLXX. Cic. Libri tres de Oratore, et Epistolæ ad Familiares, in eadem Waldarferi offic. editæ. V, Panzer. T. 111. p. 70. Orationes au tem inscribuntur: M. Tullii Cic. Orat. XXX. Invectiva C. Sallustii in Ciceronem. M.T. C. Responsio contra Sallustium. Cic. Iv. libri Invectivarum in Catilinam. In fine legitur; Germani ingenii quis non miretur acumen ? Quod vult germanus, protinus efficiet. Aspice quam mira li. bros impresserit arte: Quam subito veterum tot monumenta dedit Nomine Christophorus: Valdarfer gen⚫

traditum est, egregie doctus, literis Latinis, philosophiae atque theologiæ doctrinis, quarum omnium doctorem, theologiæ quidem ad extremum Perusia egit. Usus autem est exemplis scriptis paueioribus, quam Jo. Andreas Romæ, absuntque ab hujus editionis exemplis orationes pro Roscio Comodo, Fonteio, Agraria tertia, itemque ea quam ad equites Cicero dixisse ferebatur, Verrinæ atque Philippicæ, quæ sejunctæ a ceteris orationibus esse et propriis voluminibus scribi sueverant. [primum spuria illa oratio, quam ad equites Cicero habuisse dicitur, in ed. Rom. 1471. legebatur. B.] Est autem hoc exemplum in nominibus inprimis valde vitiosum, itemque in aliis verbis. Sed inter illa ipsa vitia multæ tamen bonæ et meliores, quam in Romana, lectiones reperiuntur, atque etiam vitia ejusmodi, in quibus veræ lectionis vestigia sint: quæ lectiones, cum postea neglectæ, nec commemoratæ sint, ea exempla parum cognita fuisse, credibile est. Itaque interdum et pro conjectura ponitur a quibusdam, quod in ejus editionis exemplis reperitur : velut in Or. in Sen. post Red. c. 1. ubi omnes aliæ habent, mentes ungusta, humiles, pravæ, oppletæ tenebris ac sordibus, hæc habet, quod quidam conjecere legendum esse, parvæ ; tum ad Quir. p. R. c. 3. ubi aliæ veteres habent Dalmaticus, hæc habet Diademate, vitiose quidem in fine, sed ut vera lectio Diadematus in oculos incurrat, quæ est in ed. Rom. item ut in Sen. p. R. 2. habet L. Numio, pro quo sequentes, ut Rom. habent Mumio; in quo veræ lectionis Ninnio vestigia sunt. Utriusque generis exempla plura in notis nostris reperient lectores.

Anno post Adamus Ambergensis Orationes Ciceronis edidit in eadem Venetiarum urbe: quam Grævius, qui ejus exemplum habuit, primam appellat, ceterum nec descripsit accurate, nec satis diligenter contulit cum vulgatis exemplis, ut infra demonstrabimus. Et dudum quidem conjeceram, eam esse repetitionem Waldarferianæ, quod, quascumque lectiones ex ea commemorat Grævius, eas in Waldarferiana repereram: nunc, exemplo ejus inspecto,

tis alumnus Ratisponensis gloria mag. na soli: Nunc ingens Ciceronis opus: causasque forenses Quas inter patres dixit et in populo; Cernis, quam recto, quam emendato ordine strinxit (struxit). Nulla figura oculis gratior esse potest. Hoc autem illustri Venetum perfecit in urbe Præstanti

Mauro sub duce Christophoro. Accipite hunc librum, quibus est facundia cordi: Qui te Marce colet, sponte disertus erit. MCCCCLXXI. LODO. CARBO.' (h. e. Ludov. Kohl.) Vid. Clement. Bibl. Cur. vII. p. 151. s. Panzer. Annal. Typ. 111. p. 78. B.]