Quæro abs te, iine, qui postulabant, indigni erant, qui impetrarent? an iste" non commovebat,18 pro quo postulabant? an res ipsa tibi iniqua videbatur? Postulabant homines nobilissimi atque integerrimi 19 nostræ civitatis, quos jam antea nominavi; qui ita vixerunt, talesque a populo Romano putantur,20 ut, quicquid dicerent, nemo esset, qui non æquum putaret. Postulabant autem' pro homine miserrimo atque infelicissimo, qui vel ipse sese in cruciatum dari cuperet, dum de patris morte quæreretur. Res porro abs te ejusmodi postulabatur, ut nihil interesset, utrum eam rem recusares, an de maleficio confiterere. 120. Quæ cum ita sint, quæro abs te, quam ob causam recusaris. Cum occiditur 3 Sex. Roscius, ibidem fuerunt. Servos ipsos, quod ad me attinet, neque arguo," neque purgo quod a vobis hoc pugnari video, ne in quæstionem dentur, suspiciosum est. Quod vero apud

4

m

vos ipsos in honore tanto sunt, profecto necesse est, sciant aliquid, quod si dixerint, perniciosum vobis futurum sit. In dominos quæri de servis iniquum est. Anne quæritur?s Sex. enim Roscius reus est." Neque enim, cum de hoc quæritur, vos dominos esse dicitis. Cum Chrysom Quod video vos repugnare.

n Accusatur.

CAP. XLI. 18 Doering. et Weiske ut is te comm. prob. Hensing.—19 Jant. hom. honestissimi atque integr.—20 C H S ita put.—1 x nemo est, et mox Postulabam autem.—2 x confideres.-3 Matthiæ suspic. Dum occid.-4 A vobis oppugnare S: a vobis oppugnari CHT x et edd. vett.-5 T iniquum, sine est. CHST et Ven. 1483. At ne quær. Boëmoræus conj. At nec quær.—6 Enim post Neque Heusing. suspic. delend. Weiske et Matth. de Doeringii conj. ediderunt de his quær. Vos enim dominos CHS Tx, Guelf. et alii Mss.

NOTE

num de hac cæde Roscii patris, cujus illi auctores fuerunt.

u An iste] Roscius.

x Postulabant homines nobilissimi] Metellus et Scipio, qui in hac causa advocati sunt, postulabant ut servi in quæstionem darentur.

De maleficio confiterere] Non dicit Cicero confiteri crimen, sed de crimine.

2 Cum occiditur] Ad balneas Palatinas Sextus Roscius occisus est.

* Neque arguo] Quod fuerint adjutores cædis.

b In dominos quæri] Verba sunt Rosciorum, iniquum est in nos de servis iis quæstionem haberi.

c Anne quæritur] Responsio Ciceronis.

b

e

gono sunt. Ita credo: literis eorum et urbanitate Chrysogonus ducitur, ut inter suos omnium deliciarum atque omnium artium puerulos, ex tot elegantissimis familiis' lectos, velit hos versari, homines pæne operarios, ex Amerina disciplina patrisfamiliæ rusticani. 121. Non est ita profecto, judices: non est verisimile, ut Chrysogonus horum literas adamarit, aut humanitatem: non, ut rei* familiaris negotio diligentiam cognorit eorum 1 et fidem. Est9 quiddam, quod occultatur, quod, quo studiosius ab ipsis opprimitur et absconditur, eo magis eminet et apparet. XLII. 122. Quid igitur? Chrysogonus" sui maleficii occultandi causa quæstionem de his 10 haberi non vult? Minime, judices. Non in omnes arbitror omnia convenire." Ego in Chrysogono, quod ad me attinet, nihil ejusmodi su

• Capitur.

cum ed. Wald. vos eum dominos Pariss. vos eum dominum Ursini Ms. probb. Lall. et Garaton. et sic Beck. edidit: vos cum domino esse dicitis Rom. Brix. Venet. 1483. Med. et Junt. vos dominos esse vulg. Menardus suspicabatur ita legend. Neque enim, cum de hoc quæretur, in vos dominos hoc esse dicetis: Heusinger. existimavit verba quædam deesse, itaque ante vulg. vos dominos duas stellulas apposuit; locumque ita reddi integrum voluit, Neque, cum de hoc quæritur: in vos quæritur: neque enim dominos esse dicitis; quæ,' Orell. ait, recta est explicatio vulgatæ.' Ern. conj. Neque enim, cum de hoc quæritur; de domino quæritur: vos enim dominos esse dicitis.-7 Ven. 1480. electos; et C velis.-8 C Num ita profecto. Mox verisimile spurium esse putabant Lamb. Schutz. et Matthiæ.-9 non. Ut... fidem, est male distinxerunt Weiske et Matthiæ.' Orell.

6

1 Non est ita] Detegit ironiam, aitque minime recusare, quominus servos in quæstionem exhibeat.

* Non, ut rei] Id est, non est verisimile, ut rei.

1 Diligentiam eorum] Nempe servorum diligentiam, et fidem, quæ præcipue in ejusmodi hominibus requi

runtur.

m Quid igitur? Chrysogonus] Hunc excusat, et ad tertiam orationis partem venit.

"In omnes arbitror omnia convenire] Nempe in Roscios et ChrysogonuID.

13

spicor; neque hoc mihi nunc " primum in mentem venit dicere. Meministis, me ita distribuisse initio causam, in crimen, cujus tota argumentatio 12 permissa Erucio est, et in audaciam, cujus partes Rosciis imposita sunt. [p. 39.] Quicquid maleficii, sceleris, cædis erit, proprium id Rosciorum esse debebit. Nimiam gratiam potentiamque Chrysogoni, dicimus, et nobis obstare, et perferri nullo modo posse; et a vobis, quoniam potestas data est, non modo infirmari, verum etiam vindicari oportere. 123. Ego sic existimo; qui quæri velit ex iis quos constat, cum cædes facta sit, affuisse, eum cupere 13 verum invenire; qui recuset, eum profecto, tametsi verbo non audeat, tamen re ipsa de maleficio suo confiteri. Dixi initio, judices, nolle me plura de istorum scelere dicere, quam causa postularet, ac necessitas ipsa cogeret. Nam et multæ res afferri possunt, et unaquæque 14 earum multis cum argumentis dici potest. Verum ego, quod invitus ac necessario facio, neque diu, neque diligenter facere possum. Quæ præteriri nullo modo poterant, ea leviter, judices, attigi: quæ posita sunt in suspicionibus, de quibus si cœpero's dicere, pluribus verbis sit disserendum, ea vestris ingeniis conjecturæque committo."

१

XLIII. 124. Venio nunc ad illud nomen aureum Chrysogoni, sub quo nomine tota societas' statuitur: 16 de quo, judices, neque 17 quomodo dicam, neque quomodo taceam, P Haberi quæstionem.

17

9 Relinquo.

CAP. XLII. 10 HS Tx tui maleficii. Mox x quæst. ab his.—11 x non habet nunc.—12 Mss. teste Hotom. augmentatio: unde ipse cum Schutz. suspic. scriptum fuisse coagmentatio.-13 x affuisse, cum et cupere.-14 Lamb. et de unaquaque.-15 Weiske suspic. cœperim.

CAP. XLIII. 16 Tota civitas x; et statuit CHS Tx 4-17 Neque in x

NOTE

• Nihil ejusmodi suspicor] Id est, non suspicor illum patratæ cædis auctorem esse.

P In suspicionibus] Suspiciones con. jecturæ infirmiores sunt.

4 Nomen aureum Chrysogoni] Ironice loquitur ab etymologia vocabuli;

nam habet inde nomen Chrysogonus, quod aureum undequaque pariat, inquit Erasmus. Xpvods enim aurum, et yóvos fœtum significat.

Tota societas] Intelligit societatem quam instituerunt inter se duo Roscii cum Chrysogono de bonis

reperire possum. Si enim taceo; vel maximam partem relinquo: sin autem dico; vereor, ne non ille solus (id quod ad me nihil attinet) sed alii quoque plures læsos se esse putent. Tametsi ita se res habet,18 ut mihi in communem causam sectorum dicendum nihil magnopere videatur. Hæc enim causa nova profecto et singularis est. 125. Bonorum Sex. Roscii emtor est Chrysogonus.19 Primum hoc videamus, ejus hominis bona qua ratione venierunt, aut quomodo venire potuerunt? 20 Atque hoc non ita quæram, judices, ut id dicam esse indignum, hominis innocentis bona venisse. Si enim hæc audientur, ac libere dicentur; non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut de eo potissimum conqueramur. Verum hoc ego quæro, qui potuerunt ista ipsa lege, quæ de proscriptione est, sive Valeria est, sive Cornelia ;* (non enim novi,3 nec scio) verum ista ipsa lege, bona Sex. Roscii venire qui potuerunt? 126. Scriptum enim ita dicunt esse, Ut eorum bona veneant, qui proscripti sunt:' quo in numero Sex. Roscius non est: · Aut eorum, qui in adversariorum præsidiis occisi sunt.' Dum præsidia ulla" fuerunt, in Syllæ præsidiis fuit. Posteaquam ab armis recesserunt,4 in summo otio rediens a

r Castris.

t

• Pace.

Tum

omittitur.-18 Ven. 1483. et Junt. res se habet.-19 In Χ deest nova. idem Ms. singularis est bonorum. Sex. Roscii. Porro CH ST emtorem, omisso est. Denique C H S Chrysogonum: x Chrysogono: & Chrysogonem.20 x quo ven. pot. Weiske conj. venierint... potuerint.-1 CHS aut libere. -2 H x conquerantur: & conqueratur. Edd. vett. Verum ego hoc quæro. x non habet hoc. Dein x potuerint; et H ista lege, omisso ipsa.-3 C non novi. -4 Recessum est duo Pariss. cum Weiskio et Matthiæ, prob. Orell. discep

cœna Romæ occisus est. Si lege; bona quoque lege venisse fateor: sin autem constat, contra omnes, non modo veteres leges, verum etiam novas, occisum esse; bona quo jure, aut quo modo, aut qua lege venierint, quæro. XLIV, 127. In quem hoc dicam, quæris, Eruci? non in eum, quem vis et putas: nam Syllam et oratio mea ab initio, et ipsius eximia virtus omni tempore purgavit. Ego hæc omnia Chrysogonum fecisse dico, ut ementiretur, ut malum civem Roscium fuisse fingeret, ut eum apud adversarios* occisum esse diceret, ut hisce de rebus a legatis Amerinorum doceri L. Syllam passus non sit. Denique etiam illud suspicor, omnino hæc bona non venisse ; id quod postea,1o si per vos, judices, licitum erit, aperietur. 128. Opinor enim esse in lege, quam ad" diem proscriptiones venditionesque fiant: nimirum Kalendas Junias," Aliquot post menses et homo occisus est, et bona venisse dicuntur. Profecto aut hæc bona in tabulas publicas nulla redierunt," 13 nosque ab isto nebulone facetius eludimur,14

b

serunt C S: discesserunt H, Ven. 1483.-5 S x Roma. Mox Si ante lege abest a CHS Tx. Porro x bona quoque venisse.-6 Matthiæ de conj. Ern. edidit aut quo more, prob. Weiskio. In Mss. fere est mõ. Tum x aut qua lege venerint.

CAP. XLIV. 7 C emerentur. 'Post fingeret excidit aliquid, ut, quod ipsum in causa fuisse videtur. Ita visum Doeringio.' Weiske.-8 Præpositio de non est in HST X.-9 Ern. Beck. et Weiske suspic. legend. non pateretur.— 10 x omnino hæc omnia invenisse id quod postea.-11 x non habet præpositionem ante diem.-12 Nimirum in Franc. 1. deest: Matthiæ uncis inclusit. Dein ad Kalendas Junias HS T x, Guelf. Junt. Ald. Lamb. Græv. Oliv. Lall. Beck. Schutz. et Orell. Præpositionem alii omittunt. In C Kalendis Januarius: T Kal. Jan.-13 Ven. 1480. nulla ratione red. Mss. pauci et edd, quædam

est.

NOTE

Si lege] Id est, si lege occisus

▾ Omnes, non modo veteres leges] Aliæ leges vetabant civem Romanum indemnatum necare; aliæ prohibebant de capite civis Romani, nisi centuriatis comitiis judicare.

a Sylla lata bonorum venditioni præfinitus fuit terminus ad Kal, Junias. b Aliquot post menses] Mense Sep. tembri ad æquinoctium, Roscius occisus est.

In tabulas publicas] Quæstores æ. rarii omnes tabulas asservabant, in

Apud adversarios] In castris Ma- quibus pecunia describebatur, quæ rianorum.

• Quam ad diem proscriptiones] Lege

ex bonis publicatis collecta erat.

d Ab isto nebulone] Chrysogono.