remaneret. uel minus aequalis posset ostendi, uacua et inanis 'specialiter20 4. Adde, quod sine uxoris conscientia maritus dicitur definisse; qualem poterit (id) habere uirtutem? aut quid ualebit, cum primum 'haec1 refragari uoluerit? 5. Sed ne forte dicat(ur): Amplexa es diuisionem et acquieuisti rebus diuisis', respondendum est legaliter, et pro omni ueritate hoc specialiter habendum, quia etiam inter maiores personas et 'legales, si fraudulenta diuisio facta probetur, legibus rescinditur, et a iudice diuisio ipsa, aestimantibus magnis uiris, ad meliora reducitur, et facta compensatione firmior diuisio constituitur, sicut lex infra scripta euidenti lectione declarat. 6. Ex corpore Gregor. libro III. :3 Impp. Diocletianus et Maximianus AA. Aureliae Seuerae. An diuisio, quam iam factam esse proponis, conuelli debeat, rector prouinciae praesente parte diuersa diligenter examinabit: et si fraudibus eam non caruisse perspexerit, quando etiam maioribus in perperam factis diuisionibus soleat subueniri, quod improbum atque inaequaliter factum esse constiterit, in melius reformabit. PP. XVII. kal. Iul. 'ipsis VI. et Constantio III. coss. 4 7. Item alia eodem libro et corpore: Impp. Diocletianus et Maximianus AA. Aproniae Mammae. Si diuisio inter te et sororem tuam non bona fide facta est, etiam citra principalis restitutionis auxilium, quod etiam maioribus tribui solet, ad aequitatis temperamentum reformari potest, etc. PP. VI. kal. Iul. Maximiano II. et 'Aquilino 5 COSS. III. 1. Tertio loco uel capite interrogandum me specialius censuisti, utrum contra iudicium iri possit, quod aduersus maritum in causa mulieris prius datum est, eo, quod mandato usus fuerit uxoris suae, et 'in causa ipsa uictus abscesserit, et contra eum iudicium prolatum fuerit. Addidisti etiam, quod mandatum neque gestis legaliter fuerit alle 20) i. e. certissime. 1) hoc edd. a. 286. 2) i. e. quae lege de rebus 3) Cf. L. 3. C. comm. utr. iud. 4) Corruptum. Ex I. C. lege: 5) Ex Schult. cj. Aquila edd. Est 6) h. e. ante sententiam, quum se victum sentiret, discesserit. 9 gatum, nec satisdatorem dedisset ille ipse procurator ab uxore factus, et sic causam dixisset, 'quam agebat. 27 2. Quod si uerum est, illud iudicium dici non potest. Sed nec 'iudices sine uerecundia et turpitudine erunt, qui personam in ipso litis initio non inquisierunt, sicut est 'legum, nec fecerunt, ut satisdatorem daret procurator, quod et consuetudinis est et re uera legaliter obseruatur. ac praeterea si hoc factum non est, nullam personam habuit litigandi. sed nec illi potuerunt in causa proferre iudicium, ubi fuit 'procuratoris 30 ludificatoria, inanis et nulla persona. 3. Quid potest esse miserius? quid abiectius? quid legibus sic contrarium, ut ingrediatur audientiam, sedentibus iudicibus, ille, qui nullam in se habuit firmitatem, et citra legum solemnia uanas actiones intendat? 4. Respice leges subter adiectas: tunc intelliges, quod, qui mandato utitur, satisdatorem dare debet. Sed in illo mandato hoc futurum est, ubi aut uerbo mandatur, aut gestis epistola mandati non legitur allegata. 5. Ergo testimonium legum, sicut iam dictum est, sequentium diligenter 'attendite.1 Sic agnoscetis, iudicium stare non posse, ubi ad agendum solemnis persona, id est solemniter ordinata, ingressa non fuerit. 6. Ex Paulli sententiarum lib. 1.:2 Voluntarius procurator, qui se negotiis alienis offert, rem ratam dominum habiturum cauere debet. 7. Item alia eodem libro et corpore: 3 Actoris procurator non solum absentem defendere, sed et rem ratam dominum habiturum satisdare cogitur. 8. Item alia eodem libro et corpore: 4 Petitoris procurator rem ratam dominum habiturum, desiderante aduersario, satisdare cogendus est; quia nemo in re aliena idoneus est sine satisdatione. 9. Item alia eodem libro et corpore: 5 Si satis non det procurator absentis, actio ei absentis nomine non datur. 27) Abest a Par. 86. 8) i. e. comites Romanus et Burgundio; vid. Praef. 9) Par. 86. legitimum Par. 77. 30) Par. 86. om. 2) 1. 3. S. 3. 10. Quid apertius, quam leges supra scriptae declarant, quod nulla actio per procuratorem sine satisdatione intendi potest aut proponi? 11. Ergo si actio non datur illi procuratori, qui satis non dederit, quomodo poterit dici aut nominari iudicium, ubi 'satisdationis 36 uestigium nullatenus inuenitur? Quid testificantur principes per constitutiones innumeras, nisi nulla esse debere iudicia, ubi procurator satisdationem non dederit, 'haud rem ratam dominum habiturum, euidentissima sponsione firmarit? Attentus audi, 'quod® loquitur lex subter adiecta: tunc intelliges, cadere iudicia, quae sine procuratoris satisdatione fuerint omnino prolata. 12. Ex corpore Theodosiani lib. II.:9 Impp. Valentinianus et Valens AA. Commune negotium et quibusdam absentibus agi potest, si praesentes rem ratam dominum habiturum cauere sint parati, uel si, quod ab his petitur, iudicatum solui satisdatione firmauerint. PP. II. Id. Decembr. diuo Iouiano et Varronio coss. 13. Item eodem libro et titulo:40 Impp. Gratianus, Valentinianus et Theodosius AAA. Pancratio Pf. P. In principio quaestionis persona inquiri debet, utrum ad agendum negotium mandato utatur accepto. Quibus rite et solemniter constitutis potest esse sententia: praeteritis autem his, nec dici controuersiae solent, nec potest esse iudicium etc. Dat. prid. Non. Apr. CP. Antonio et Syagrio coss. IV. 1. In dei nomine quid tractari aut obseruari debeat, quoties pacta inter partes emissa fuerint, si condiciones tales interponantur, quae nec legibus, nec rationi conueniunt ?' 1 2. Quid agere aut obiicere aduersario debeas, lectionibus subter annexis poteris euidentius informari, quod tantum de 36) Ex Schultingii cj. accusationis edd. 7) aut edd. edd. = 8) quid 9) L. 2. Th. C. de cognit. et proc. (2, 12) p. 221 Haen. L. 2. I. C. de consort. (3, 40). a. 364. 40) L. 3. Th. C. eod. p. 225 Haen. coll. L. 24. I. C. de procur. (2, 13). 1) Ipsa haec verba novae consultationis videntur, quae ICtus re sponso suo praemisit. Ideo interrogationis signum posui. a. 382. dubiis rebus pacisci possumus; de rebus enim certis, 'ex 42 incertis et futuris autem3 de crimine transigi nulla paenitus ratione potest. 3. Paullus sentent. lib. I. tit. de pact. et conuentionibus uel transactionibus: 4 Functio dotis pacto mutari non potest; quia priuata conuentio iuri publico nihil derogat. 4. In bonae fidei contractibus pactum conuentum alio pacto dissoluitur: et licet exceptionem pariat, replicatione tamen excluditur. Eodem libro et titul. 5 5. Enimuero si de re iudicata aliqua pactio interponatur, stare legibus non potest. Ad quam pactionem excludendam harum Paulli sententiarum proferes lectionem: 6 6. Post rem iudicatam pactum, nisi donatiouis causa interponatur, seruari non potest. Lib. I. tit. de transact. 7. Item eodem lib. et tit.: 7 Neque contra leges neque contra bonos mores pacisci possumus. De criminibus propter infamiam nemo cum aduersario pacisci potest. 8. Idem lib. III. tit. de instit. hered.:8 Pacta uel condiciones contra leges uel decreta principum uel bonos mores nullius sunt momenti. 9. Ex corpore Hermogeniani tit. de pact. et transact.: Impp. Diocletianus et Maximianus AA. Sebastiano. Neque ex nudo nascitur pacto actio, neque si contra bonos mores uerborum intercessit obligatio, ex his actionem dari conuenit, et reliqua. PP. IV. kal. Iun. iisdem coss. 1 50 10. Item eodem corpore et 'tit.: lidem AA. et CC. Flauio Rumitalo. Inter cetera et ad locum: Pactum neque contra bonos mores, neque contra leges emissum ualet et reliqua. PP. i(s)d. AA. coss. 11. Item eodem corpore et tit.: 2 lidem AA. et CC. Zeuxiano Antonino. Pacto transactionis exactio iudicati non tollitur. Unde si pater tuus condemna 42) et edd. 3) aut edd.; de rebus enim certis nec incertis futuris aut Schult. cj. 4) I. 1. §. 6. 5) I. 1. §. 2. 6) I. 1. §. 5. 7) I. 1. SS. 4. 7. 8) III. 4b. §. 2. 9) Vid. Haen. Herm. C. p. 68. 50) a. 293-304. 1) Ex Schult. cj. lib. edd. 2) a. 293-304. tus iudicio post transegit et soluit, solutione magis, quam transactione, tuum defende negotium, et reliq. PP. XVIII. kal. lan. ipsis AA. coss. 52 V. 1. In dei nomine quid tractari debeat, quotiens aduersarius aliqua sibi direpta, 'uel ablata, 3 proposita intendit actione reposcere?'4 2. Primore in loco debet personam suam, quae sit ad repetendum idonea, euidenter ostendere: et dum claruerit, eum ad repetendum personam habere legitimam, in genere actionis quid, aut quantum, aut quas species, 'in modo et mensura uero 5 summam et quantitatem debet specialiter designare et indubitanter exprimere. 3. Quae uniuersa secundum leges subter annexas 'hi, qui iudicaturi sunt, 6 petitorem implere compellunt: 'qui si aut neglexerit, aut satisfacere legibus fortasse nequiuerit, causam perdat, secundum leges subter annexas. 4. Quibus modis causa petitor cadat, leges lib. I. Paulli sentent. tit. de eo, qui causa cadit, ita: (Plus petendo) causa cadimus aut loco, aut summa, aut tempore, aut qualitate. Loco, alibi: summa, 'maiorem [petendo]:9 tempore, ante petendo (quam debetur): qualitate, debiti generis 60 speciem 'licet uiliorem1 postulando. 7 5. Item lib. I. Paulli sentent. sub titulo si hereditas uel quid aliud petatur:2 Hereditas pro ea parte peti debet, pro qua ad nos pertinet: alioquin plus petendi periculum incurrimus et causam perdimus. 6. Ex corpore Hermogeniani, titul. de calumniatoribus et plus petendo: 3 53) sublata edd., factum sc. ex ũablata. 4) Vid. not. 41. 5) in modum et mensuram uel edd. Intelligit ICtus taxationem in hac actione fieri solitam. Vid. Cic. pro Tull. 7. 6) Cf. not. 28. 7) qui si aut negligere edd. quae si aut neglexerit Pugg. cj. 8) I. 16. S. 1., ubi vid. not. Pro sequente ita corrigo etc. (quia omissum erat plus petendo). 9) in repetendo edd. Fuerat re geminato maiore [petendo], nam petendo suspectum. 60) eiusdem rei edd. Scriptura gener. primo vitium creavit, gene in simile dem abeunte: ante quod simile deuiti excidit geminato e' (eius) ex qualitate. 1) meliorem edd., factum ex lic.uiliorem. Cf. S. 33. I. de act. (4, 6). Gai. 4, 53. 2) I. 13b. §. 5. Haenel. Herm. C. p. 69. 3) Vid. |