1. Cum quidam per lasciuiam causam mortis praebuisset, comprobatum est factum Taurini Egnatii proconsulis Baeticae a diuo Hadriano, quod eum in quinquennium relegasset. 2. Yerba consultationis et rescripti ita se habent: 'Inter Claudium, optime imperator, et Euaristum cognoui, quod Claudius Lupi filius in conuiuio, dum sago iactatur, culpa Marii Euaristi ita male acceptus fuerit, ut post diem quintum moreretur. Atque apparebat, nullam inimicitiam 'cum eo Euaristi 35 fuisse. sed cupiditatis culpam coercendum credidi, ut ceteri eiusdem aetatis iuuenes emendarentur. Ideoque Mario Euaristo urbe, Italia 'et prouincia Baetica in quinqueunium interdixi, et decreui, ut impendii 'causa HS.7 duo milia patri 'iuuenis persolueret Euaristus, quod 'manifestata erat eius paupertas. Velis rescribere.' 3. Verba rescripti: 'Poenam Marii Euaristi recte, Taurine, moderatus es ad modum culpae: 40 refert enim et in maioribus delictis, consulto aliquid admittatur, an casu.' 4. Et sane in omnibus criminibus distinctio haec 'poenae 1 aut 'iustitiam2 prouocare debet, aut temperamentum admittere.

9

1

Kap. XII. Modestinus libro differentiarum sub titulo de scientibus et ignorantibus generaliter loquitur: 1. Nonnunquam per ignorantiam delinquentibus iuris ciuilis uenia tribui solet, si modo rem facti quis, non iuris ignoret: 'quae scilicet 3 consilio delinquentibus praestari non solet. Propter quod necessarium est, addita distinctione considerare, utrum sciente an ignorante aliquo quid gestum proponatur. Et reliqua.

Kap. XIII.

Paulus libro et titulo quo supra. 4 1. Qui telum tutandae salutis causa gerit, non uidetur homi

leg. Corn. de sic. (48, 8).

35) cum euaristi B. euaristi Vi.

abaristi Va. cum Euaristo ed. Bl. 6) e prouincia Ve. prouincia

B. Vi. edd. 7) cansa B. Vi. ed. Bl.

Cdd. edd. item Dig. 1. c.

causam Ve. manifesta eius (48, 19).

8) eius fuerat B.

1) poenam

2) Sic Cdd. iustam Dig. et ed. 3) Suspicor: quaenia

Bl. Cf. L. 5. D. de fugit. (11, 4).

(quae uenia). 4) Cf. L. 11. SS. 1. 2. D. ad leg. Iul. de vi publ. (48, 6).

nis occidendi causa portare. 2. Teli autem appellatione nou tantum ferrum continetur, sed omne, quod nocendi causa portatum est.

Explicit titulus de sicariis et homicidis, casu uel uoluntate.

INCIPIT

(TIT. II.) DE ATROCI INIVRIA.

Kap. I. Moyses dicit:1 1. Si autem contenderiut duo uiri, et percusserit alter alterum lapide, aut pugno, et nou fuerit mortuus, decubuerit autem in lectulo, 2. et si surgens ambulauerit homo fortis in baculo suo: sine crimine erit ille, qui eum percusserat, 'praeterquam quod cessationis eius mercedem dabit ei et medico inpensas curationis.

Kap. II. Ulpianus libro singulari regularum sub titulo de iniuriis. 1. 'Iniuriam, si quidem atrox, id est grauis non sit, 4 non sine iudicis arbitrio 'aestimat actor. Atrocem autem aestimare 'solet praetor; atque colligit id ex facto, ut puta si uerberatus uel uulneratus quis fuerit. Et reliqua.

6,

Kap. III. Papinianus libro definitionum secundo sub titulo de iudicatis. 1. Per hominem liberum noxae deditum si tantum adquisitum sit, quantum damni dedit, manumittere cogendus est a praetore, qui noxae deditum accepit: sed fiduciae iudicio non tenetur.

8

Kap. IV. 9Ulpianus libro XVIII. ad edictum sub titulo: si fatebitur iniuria occisum esse, in simplum 'ut condiceret. 10 1. Rupisse eum utique ac

1) Exod. 21, 18. 19. 2) praeter ac Cdd., quod olim, ut puto, erat: praeterq. q. Bl. ed.: praeterea. 3) iniurias Vi. iniuria B. Ve. ed. Bl. 4) graui rerum B. grauis est Ve. Vi. ed. Bl. Cf. Gai. 3, 224. 5) extimatur B. (in quo fere etiam extimactur legi potest) Ve. aestimatur Vi. edd. 6) solere praetorem Cdd. edd. 7) adque colligi ex B. idque collegit. et Vi. idque colligit ex Ve. idque colligi ex edd. 8) Quia non fiduciae causa (L. 4. S. 25. C. de bon. libert. 6, 4), sed proprio iure habendus ei mancipatus est. Cf. Gai. 1, 140. 4, 75. 79. §. 3. I. de nox. act. (4, 8). 9) Est L. 27. §. 17. D. ad leg. Aquil. (9, 2). 10) et cum diceret (dicere Vi.) Cdd. edd. Vid. Zeitschr. XIII. p. 31. Adde L. 28. D. ad leg. Íul. de adult. (48, 5). For

cipiemus, qui 'uulnerauit, 11 uel uirgis, uel loris, uel pugnis cecidit, uel telo 'quo alio, 2 'ut sciderit 3 hominis corpus, uel tumorem fecerit; sed ita demum, si damnum ' (iniuria) 1 datum est. Ceterum si in nullo seruum pretio uiliorem deterioremue fecerit, 'actio legis Aquiliae 5 cessat, iniuriarumque erit agendum '(duntaxat; Aquilia enim eas ruptiones, quae damna dant, persequitur). Ergo et si pretio quidem non sit deterior factus seruus, uerum sumptus in salutem eius et sanitatem facti 'sint, in 'haec mihi uidetur 'damnum' (datum, atque ideo lege) 20 Aquilia 'agi1 posse.

6

Kap. V. Paulus libro 'singulari et2 titulo de iniuriis. 1. Generaliter dicitur iniuria omne, quod non iure fit; specialiter alias contumelia, quam Graeci (üßov ap: pellant, alias culpa, quam Graeci áðíxnua dicunt, sicut in lege Aquilia damnum iniuriae accipitur, alias iniquitas et iniustitia, quam Graeci) adıníav uocant; nam cum praetor non iure aduersus nos pronuntiat, iniuriam nos accepisse dicimus. Unde apparet, nou esse uerum, quod Labeo putabat, apud praetorem iniuriam ßov duntaxat significare. 2. 'Commune omnibus iniuriis 3 est, quod semper aduersus

edd.

tasse scribendum condiceretur. 11) E Dig. uulnerauerit Cdd. 2) E Dig., quae tamen habent uel quo alio; male. Cf. L. 1. S. 17. D. de SC. Sil. (29, 2). cum alio Cdd. 3) Sic Dig., nisi quod scinderet male legitur; nam ut significat modo ut. Quod Cdd. praestant: (alio) uis (bis Ve.) genere cederet (pro hoc occiderit Ve. Vi.), in eo ui ex ut, sgenere et cederet ex sciderit bis scripto factum esse apparet. cum aliouis genere sciderit Bl. quoue alio uis genere sciderit Lachm. cj. 4) E Dig., licet careri ea досе possit. 5) ad aquiliam B. ad aquilia Vi. Ve. Aquilia edd. et Dig. Sed ad ex aol. prodiit. 6) E Dig. Om. edd. 7) sunt 8) haec nec (ex repetito hec ortum) Cdd. edd. 9) E Dig. damni Cdd. edd. 20) E Dig. Om. edd. 1) lege Cdd. lege agi edd. 2) An legendum v regular. sub? (seq. cap. pro singulari Vi. habet singulorum). Movet, quod cum omnes libri, quos Lex Dei citat, aliunde noti sint, Paulli liber singularis de iniuriis ignoratur, et tamen ex eo, quem hic citat, libro pr. 1. de iniur. (4, 4) sumptum est. Accedit, quod tit. 6. c. 2. pro libro regularum singulari habet libro singulari Ve. liber singulari Vi. et simile vitium est etiam in B. tit. 16. c. 4. 3) Ita Lachmannus, communem omnibus enim iuris Cdd. mune nomen enim eius Bl. Numerum 2., quem Bl. ante Unde

Cdd. edd.
Malim hoc.

com

6

bonos mores fit 'id quod 24 non fieri alicuius interest. 3. Hoc edictum ad eam iniuriam pertinet, quae contumeliae causa fit. 4. Fit autem iniuria uel in corpore, dum caedimur, uel 'in auribus, 5 dum conuitium patimur, uel cum dignitas laeditur, ut cum matronae uel 'praetextato comites abducuntur. 5. Iniuriarum actio aut legitima est, aut honoraria. Legitima ex lege duodecim tabularum: Qui iniuriam alteri 'faxit,7 quinque et uiginti 'poena sunto. '9 Quae lex generalis fuit; fuerunt et speciales, uelut illa: Manu, fusti si os fregit, libero 'ccc, seruo CL 'poena sunto.

1,

2

3

30

6

Kap. VI. Idem Paulus eodem libro singulari, 4 sub titulo quemadmodum iniuriarum agatur. 1: Qui autem iniuriarum,' inquit,5 agit, certum dicat, quid iniuriae factum sit, et taxationem ponat non 'maiorem, quam quanti uadimonium fuerit.' 2. Certum dicit, qui suo nomine demonstrat iniuriam, neque ita ut per disiunctionem hoc aut illud accidisse conprehendat; sed ut necesse habeat, aut

apparet posuerat, iam ante Commune transtuli. 24) idque Cdd. edd. que ex siglo q. factum. Sic carere possumus vocabulo aliquid, quod Lachm. ante fit intrudebat. 5) uerbis (in uerbis Vi.) Cdd. edd. Sed sequitur Paulus divisionem illam ex eo, quod laeditur, sumptam, de qua vid. Auct. ad Her. 4, 25. “Iniuriae sunt, quae aut pulsatione corpus, aut conuicio aures, aut aliqua turpitudine vitam alicuius uiolant.' 6) praetextatae Vi. ed. Bl. praetextato te B. Ve. Unde fortasse leg. praetextato praetextatae. Cf. S. 1. 1. de iniur. (4, 4) ibique Schrader. 7) facit Cdd. edd. Sed vid. Gell. 20, 1., ex quo etiam malim faxit, alteri. 8) Cdd. et edd. addunt glossema sestertiorum (-re sitrium Vi.). Vid. Fest. v. Viginti quinque. 9) poena subit B. Ve. poenam subit Vi. edd. 30) manifestos Ve. manifestus Vi. manu fustiue si os egregia Lachm. cj., in quo ut ue omitterem, et codicum scriptura suadebat, quam inde natam apparet, quod librarius litteris si litteras ti male repeti credidit, et antiquus sermo, ut in ope consilio aliis, commendabat. 1) Ita Vi. trecentos B. Ve. ed. Bl. trecentorum Lachm. cj.; sed corrige trecenti, cum s ex sequenti voce adhaeserit. 2) (si) seruo Bl. Lachm. De recta interpunctione, quam in hac lege restituimus, eiusque sensu adi librum nostrum Gaius' p. 117. 126. 153. 3) poenam subitor extertiorum B. Ve. poenam Vi. poenam subito sestertiorum edd. Glossema sestertiorum eieci, nec repono asses, quos et hic decemviros omisisse verisimile est. 4) Vid. not. 22. 5) sc. Praetor. Cf. L. 1 pr. D. de iniur. (47, 10). 6) minorem (minore Ve.) Cdd.

37

unam nomine suo rem designare, aut plures ita complecti, ut omnes eas accidisse cogatur probare. 3. Certum autem, an incertum dicat, cognitio ipsius praetoris est. Demonstrat autem hoc loco praetor non uocem agentis, sed qualem formulam edat. 4. Certum non dicit, qui dicit pulsatum 'se uel uerberatum; sed '(qui)9 et partem corporis demonstrat, 40 et quem in modum, pugno puta, an fuste, an 'lapide ea1 '(sit percussa), sicut formula proposita est: QVOD AVLO AGERIO A NUMERIO NEGIDIO3 PVGNO MALA PERCVSSA EST. Illud non cogitur dicere, dextra an sinistra, nec qua manu 'percussa sit. 5. Item si dicat infamatum se esse, debet adiicere, quemadmodum infamatus sit. Sic enim et formula concepta est: QVOD NUMERIVS NEGIDIVS 'SIBILVM5 IN

2

MISIT AVLO AGERIO INFAMANDI CAVSA.

6

Kap. VII. Paulus libro 'sententiarum v. sub titulo ad legem Corneliam de sicariis et ueneficis: 1. 7Causa mortis idonea non uidetur, cum caesus homo post aliquot dies officium diurnae uitae retinens decessit, nisi 'furtim fuerit ad necem caesus, aut letaliter uulneratus.

8

Explicit de atroci iniuria.

edd. Vid. libr. nostr. Gaius' p. 135-137. 37) Actionem igitur, nisi certum dicatur, denegantis. 8) si sit uerberatus (berberatus Ve.) Cdd. edd. sine sensu. Sed factum hoc ex seū repetito si. 9) Notatum hoc q. fuisse puta. 40) Sic Cdd. demonstret edd. 1) lapidem B. Vi. lapide Ve, edd. 2) Haec ob similitudinem sequentium vocum excidisse videntur. 3) auli agerii Cdd. edd. Sed vide sequentem formulam. Notae a. a. a n.n. errorem pepererunt, e quibus litterae aann librario agerii esse visae sunt, 4) percussit Cdd. edd. 5) illum Cdd. sillum ed. Bl. 6) sententiarum Cdd. Fuerit initio sententiar.ū. 7) Haec sententia, ad tit. 1. proprie pertinens, a parum intelligente, cui argumentum eius Mosaicae legi sub tit. III. c. 1. sequenti vicinum esse visum est, eius ad marginem translata et postea hunc locum obtinuisse videtur. $) forte Cdd. edd. insipide; furtim est latenter, ut letale malum post aliquod tempus demum erumpat. Eo de tempore cf. L. 1. Th. C. de emend. serv. (9, 12).