patrocinium praestare vetat; cf. L. 11. D. de postul. (3, 1) et L. 2. C. cit. Haec ipsa vero L. 2. cit. cum §. 16. plane convenit. Si tandem mihi ipsi quid videatur, dicere licet, primum fragmenta nostra et ipsa celebrioris operis celeberrimi cuiusdam ICti partem fuisse, non dubito; alius enim etiam frustulum tantum qui aetatem tulisset? Deinde hunc tertio seculo scripsisse et quidem post Severi excessum et ante emissam vel potius post rursus abrogatam a Macrino constitutionem Antonini Magni, qua is patrum in caducis ius sustulerat, conficitur tam ex §. 4a., in qua ius a Severo et Antonino constitutum refertur, et ex S. 3., secundum quam ius patrum fiscum praecedit, quam ex iure aerarii tum ad fiscum in plerisque causis iam translato. Sed et Paulli Sententias eum ob oculos habuisse verisimile est propter S. 19., quam ex illis desumtam et elegantius modo formatam iure dixeris, maxime si expenderis, Paullum ipsum illam sententiam vix ita concepturum fuisse, nisi imperialis sententia, quam L. 10. D. de manum. (40, 1) refert, praecessisset. Denique si scribendi elegantiam et totam tractandi rationem considero, vix alii haec ICto quam Ulpiano, aliique eius operi quam Regularum vel Opinionum libris assignari posse mihi videntur, ex quibus quae in Digestis superant, ostendunt, etiam his tantum certi iuris sententias, spretis aliorum auctoritatibus, comprehensas fuisse. A libro singulari vero Regularum illi etiam hoc distulisse videntur, quod ius quoque extraordinarium, quo pertinet fiscale, iis expositum erat.

Reliquum est, ut dicam, etiam haec fragmenta post Goescheni et Lachmanni curas a Boeckingio ornatissime edita esse; quapropter ad eius tantum editionem iam supra commemoratam emendationes nostras referre consentaneum

duximus. Sed eae cum complusculae essent, quo facilius de iis iudicari posset, in hoc uno frustulo superiorum editorum exemplo etiam versuum codicis distinctiones retinere placuit.

Haec quoque frustula iterum edenda ut peculiari cura retractarem, impulit me maxime apographum membranae Veronensis ad calcem apographi Schedarum Gaianarum, de quibus supra p. 99. retulimus, a Boeckingio adiectum. Neque hanc iteratam operam infructuosam fuisse, iudicaturum spero, qui v. gr. SS. 7. 11. 18. 19. utriusque editionis contulerit.

1. 'Ipsi tantum, non etiam1 | heredi eius, 'qui quit ca- fol. 1. r. pere2 | non poterat, deferendi | potestas concessa est, nisi col.a. os tendi possit, eius 'uoluntatis 3 | decessisse defunctum, | ut 5 deferre se uellet.4 |

3

2. Antequam quis ab alio deferatur, ipse se deferre 10 debet, alias sero ad auxilium delationis confugit. quod si per errorem se detulerit, nihil ei officit in considerata dili- 15 gentia. |

3. Ius patrum non minuitur, si se is deferat, qui | solidum id, quod relictum est, capere non potest. sane si post 20 diem centensi mum patres caducum | uindicent, omnino | fisco locus non est. I

4. Si se is deferat, cui tacitum fideicommissum relictum col. b. est, item | dimidii praemium fert.7 |

4. 'In prouincia, cui praeest, qui per se uel per alliam personam emisse | quid arguatur, damnum | patitur 5 eius rei uel aestimationis. ter uero frustra|to eo etiam 8 quadruplum | poenae nomine (con)sequi fiscum o\portet.

1) Hic primus paginae versus, quem edd. omittunt, legi non potuit; sequens quidem ratione eorum qui sequuntur, prominens scriptus est; idem tamen etiam in aliis versibus, qui non incipiunt, invenitur, velut fol. 2. v. col. a. v. 24. 2) Boeck. secundum Lachm.: qui e uita cedens: ne apta quidem sententia. Sed prior librarius pro quiquit scripserat quicquit, deinde errore comperto e perduxerat; quod cum sequens e legisset, ut verbum tamen aliquod (quievit) nancisceretur, perduxit q. De re cf. L. 13 pr. SS. 1. 2. 8. 10. L. 15. §. 3. D. de iur. fisci (49, 14). 3) In C. scriptum fuisse puta uolunt., ut in Gaio potest. = potestate etc. 4) Boeck. secutus Lachm. pro uoluntatis fecit uigoris, pro uellet ualeret. Neque vero Hadrianus, an potuerit, sed an voluerit defunctus, quaeri voluit, neque fisco sed heredi iniunxit probationem. L. 13. §. 5. D. ib. 5) Cf. L. 13 pr. S. 10. L. 2. S. 7. D. de iur. fisc. (49, 14). 6) Cf. Gai. 2, 206. 207. 286. Ulp. 1, 21. 25, 17. 7) Ad sententiam supplevi, ut appareret, etiam sequentem S. recte suppletam esse. Scriptum fuisse puta:

tum sc. relict. ē item dimidii pmium fert. Cf. L. 13. §. 1. D. de i. fisc. (49, 14). Quae Boeck. proposuit, non duos sed tres versus complent. De edicto D. Traiani vero iam ante in non capiente ICtus dixerat. 8)Si praeses in prouincia per suppositam personam conparasse quid arguatur, fisco condemnatur eius rei aestimationis. ter uero frustra citato' Boeck. ex Lachm.

10

10

5. Bona eorum, qui cum fisco contrahunt, lege 'uacuaria9 uelut pignoris iure fisco 'obligan\tur ; non solum ea, quae | 15 habent, 'set et1 ea, quae postea | habituri sunt. }

tore.

6. Edicto diui Traiani cauetur, ne qui prouincialium 20 cum seruis fiscalibus contrahant, | nisi adsignante procuraquod factum dupli damno uel reliquorum exsolufol. 1. v. tione pensatur. et ideo qui cum | non adsignato siue de | col. a. peculio in creditum | ierit, siue is idcirco tamen | reliqua

5 non contraxerit, rem per\dit uel pensat cum altero_tan\to; si uero contraxerit in | actu, qui ei incumbebat, totum | debi10 tum eo nomine fisco | persoluere cogitur; nec rele\uatur, cum ad eum lucrum | e manumissorum peruenit hereditate. 6a. 'Serui pro parte1 Caesaris ab administratione re

cj. Ego L. 46. D. de contrah. empt. (18, 1) collata L. 46. S. 2. D. de i. fisc. (49, 14) accuratius secutus sum. Scriptum erat: in pua cui pe q. pse upalliam psonam et postea patit' et ū aestil, denique et. pro etiam. Si recte habet i initio v. 4. apogr. Bg. faciendum erit: q(ui)l(icet)p(er)supposi tam. 9) xxmaria Boeck. ex cj. ed. Alii alia coniecerunt. Ego postquam Leg. Flav. Salpens. 64. innotuit, codicis scripturam mutare ausus non sum, nec dubito, legem vacuariam eandem esse, quae ibi lex in uacuom uendendis dicenda appellatur, qua ex lege emptori, postea fisco i. e. procuratori Caesaris etiam singulas res debitoris persequi et distrahere videtur licuisse. 10) In C. scriptum fuerit oblatur (oblegantur). Cf. L. 10. D. de manum. (40, 1). L. 1. 2. C. in quib. c. pign. (8, 15). 1) s' C. i. e. olim set, ex quo et geminandum erat. Boeck. ed.: sed ea quoque, quae. 2) Ante h. v. siglum v. contra excidisse suspicor. 3) Versus 1-11. Codicis vestigia et spatia anxie servans restitui, nec tamen ut de singulis omnibus praestem. Scriptum fuisse puta: non adsignato siue de peculio in creditum ierit siū is idcirco tm reliqua n saxerit ř pidit u pensat c'altero tanto si uero 5 axerit in actu q. ei incumbebat, tot. debitum eo nom. fisco | psoluere cogit' n'rele\uať că ad eum lucr. | e mmor puenit ht. Quod in fine dicitur, eo spectat, quod si dispensator forte vel vicarius eius rationibus redditis manumissus erat et postea defuncti hereditas ad Caesarem pervenerat, detecta deinde ex actu servi reliqua nihilominus tota ab eo, qui contra interdictum cum eo contraxerat, persolvenda erant: nova enim liberti persona erat. Iam vero duae sequuntur edicti D. Traiani quasi exceptiones vel potius interpretationes in SS. sequentibus, quas eadem ratione restitui. 4) Scriptum fuisse

3

6

rum 'peculiarium 15 itemque communi l'omnium rerum com- 15 mercio non 'prohibentur, adeo ut et stipulari ab his et nos tris donatum uindicare possimus, nisi 'quod scilicet | ex 20 causa eâdem portio etiam Caesaris fiat. |

8

7. Qui mutuam pecuniam contra interdictum dispensatori uilcarioue eius crediderit, 'eum cum reliquis iniquum est non col.b. pensare, cum conuenitur, quia quod ei | credidit, non ami

8. 1 Qui contra edictum diui Augusti rem litigiosam a | 5 non possidente comparauit, praeterquam (quod) emptio nullius momenti est, poenam quinquaginta sestertiorum 10 fisco repraesentare compellitur. res autem litigiosa uidetur, de qua apud suum iudicem '(lis) 2 | delata est. sed hoc in prouincialibus | fundis 'praua usurpatione 3 optinuit. |

41

15

9. 5 Absentes fugitivos | uenum dari aut comparari | amplissimus ordo prohibuit, denuntiata in emptorem uendi)- 20 toremque poena sestertiorum quinquaginta, | quae hodie fisco uindi catur.

statuo: sui p plle. 15) Scriptum puto fuisse per errorem:
pec.larium, quia id proprie est pecuniarium. 6) Scriptum: omniu.
7) Scriptum: phibent. In sequentibus nostris' intellige de ser-
vis nobis ipsis cum Caesare communibus. Pro possimus C. habet
p'sum'. 8) Scriptum: q scl ex c. 9) Scriptum fuisse vide-
tur: euc'reliq's (vel eum tamen) inic'enpenisare cum c'uenit'. Priore
ed. quod feceram: utetur compensatione, si pro eius reliquis
conuenitur' iam video parum cum C. convenire. 20) Versus a
scriptura vacuus. 1) Cf. Gai. 4, 117. Guil. Francke ad Dig.
tit. de hered. petit. p. 39. 2) Ex Heisii cj. quaestio Lachm. cj.
Boeck. mavult ca (potius c.) i. e. causa. Mihi librarius, cum
scriptum esset iudicēlis, inde iudicem videtur fecisse.
3) Nam
Augustus dum actorem non possidentem rem litigiosam alienare
vetat, nonnisi de praediis, quae mancipi erant, cogitare poterat,
quod etiam poenae summa evincit. Sed postquam exceptio etiam
ad pignori hypothecaeve dationem translata erat, per quam omnium
rerum etiam mobilium nomine in rem actio a non possidente cre-
ditori comparari poterat (L. 1. §. 2. D. quae res pign. 20, 3),
mirum non est, quod rapaces procuratores poenam quoque edicti
ad fundos saltem provinciales transtulerunt. 4) Versus vacuus.
5) Cf. Paul. 1, 6a. S. 2.

fol. 2. r.

col. a.

5

10. 26 excepto castrensi | peculio bona sua conferre debebunt. I

7

11. Caesare a liberto suo ex asse herede instituto, filia ne posue ad semissem uocatur: cum extraneis uero insti10 tuto, filia ex 'se misse modo extraneis, | non etiam Caesari. adcrescit. quodsi plus semisse Caesar accepit, in id, quod plus est, etiam Caesari adcrescit. |

15

9

30

12. Libertae Caesaris, tam | manumissione quam ' beneficio coniunctionis effectae, si testatae decedant, | dimidium, si 20 intestatae, totum fisco uindicatur. sane patris et patroni ignorantis ius non minuitur. 2 |

col.b.

1

13. Ancilla Caesaris, quae v liberos habuerit, in numerum libertarum3

v. 2-10.

26) Praecesserunt fere haec: Caesaris libertus etiam minor centenario sive testamento facto sive intestato decesserit, cum liberis eius duobus vel uno virilis pars Caesari debetur liberique ei.' Cf. Gai. 3, 42. Nam in centenario commune hoc ius erat ex lege Papia, quae cum patrono ut debitam hanc partem etiam adversus duos naturales liberti liberos adscripserat, emancipatione liberorum eam minui nolebat. Emancipatus igitur et patrono et suo conferebat, exceptis bonis castrensibus. Caesarem vero, patrem patriae, in cuiusque domus Augustae liberti bonis hoc ius habuisse, ex seq. S. probabile est. Cf. Suet. Ner. 32. 7) Cum in Cod. esse dicatur ✶✶***** | 1ũ videamus, ne id fuerit: filia nelpū i, e. neposue. Cf. L. Rom. Burg. tit. de testam. 45 (44). filia | iure (adcrescendi)' edd. 8) semissem C. unde fuerit semisse m modo). Deest modo in edd. etiam mea priore. 9) Singulari eius, ut opinor, iure. Cf. Leg. Rom. Burg. 3. ibiq. Bark. Nam privatus patronus cum per filiam liberti minoris centenario ab hereditate eius excluderetur, causa non erat, cur filia praeterita non et ipsi partem detraheret. Cf. Gai. 2, 124. De semisse Caesaris cf. Suet. l. c. 30) Interpretatio non tam ex Tacit. A. 12, 13. et Paul. 4, 10. S. 2., quam ex L. 3. Th. C. ad SC. Claud. (4, 11) petenda: unde docemur, ingenuam, quae Caesaris servo se iunxerat, etiam ignaram, antiquo iure semper (quasi consentiente eo) libertam eius effectam esse. 1) Hoc quoque singu lari iure. Nam ex lege Papia privati patroni liberta quattuor liberorum iure testamenti factionem nanciscebatur, ita ut virilis pars pro numero liberorum superstitum patrono deberetur. Gai.

3, 44. Unde suspicor, Caesaris libertabus etiam sine liberorum iure testari licuisse, ut tamen liberorum ius nihil in Caesaris patroni iure mutaret. 2) Cf. Paul. 2, 21a. SS. 7. 9.

3) Vid.