1

3

1. Minor XXV annorum si aliquod flagitium admiserit, quod ad publicam coercitionem spectet, ob hoc in integrum restitui non potest. 2. 2 Qui minori mandauit, ut negotia sua agat, ex eius persona in integrum restitui non potest; 'quodsi 3 minor sua sponte negotiis eius interuenerit, (restituendus erit, ne maiori damnum accidat). 4 3. Si maior effectus res, quas minor egit, 'facto uel silentio comprobauit, aduersus hoc quoque in integrum restitui frustra desiderat. 4. 7Si minor minori heres exsistat, ex sua persona, non ex defuncti in integrum restitui potest.

[L. 34 pr. §. 1. D. de minor. (4, 4).]

5. 8 Minor se in his, quae fideiussit uel fidepromisit uel spopondit uel mandauit, in integrum restituendo reum principalem non liberat.

[L. 48. §§. 1. 2. D. eod.]

6. Qui sciens prudensque se pro minore obligauit, si id consulto consilio fecit, licet minori succurratur, ipsi tamen non succurretur. 7. 10 Minor aduersus emptorem in integrum restitutus pretio restituto fundum recipere potest; fructus enim in compensationem usurarum penes emptorem remanere placuit. 8. Minor aduersus distractiones 'suorum1 pignorum et fiduciarum, non quas pater obligauerat, si ita, ut oportuit, a creditore distractae sint, restitui in integrum potest. [Hic sub tit. Ex quibus causis maiores etc. quidam locant L. 39. D. ex quib. caus. mai. (4, 6).]

Tit. IX. 1) Cf. L. 37. §. 1. D. de minor. (4, 4). 2) Cf. L. 23. D. eod. 3) Restitui ex L. 24 pr. D. h. t. nisi Cdd. edd. 4) Supplevi ex L. 21 pr. cit., cuius insequentia verba ex Paulli lib. XI. ad edictum petita cum hoc loco ex Sententiis sumpto coaluisse, Cuiacius vidil. Visigothi mutato quodsi in nisi haec finalia verba omitti posse male crediderunt. 5) Cf. L. 3. §. 1. D. h. t. tit. C. si maior fact. (2, 46). 6) Ex Rittershus. cj. pacto Cdd. edd. Haen. et A. 2) Cf. L. 19. D. h. t. L. 5. §. 1. C. de temp. in int. rest. (2, 53). 8) Mutata extat in L. 48 pr. D. h. t. 9) Cf. L. 13 pr. D. h. t. 10) Cf. L. 24. S. 4. L. 27. §. 1. L. 40. §. 1. D. eod. L. 32. §. 4. D. de adm. et per. (26, 7). 1) Duo mutavi; h. 1. pro eorum una littera mutata scripsi suorum et postea v. non, quae in Cdd. et edd.

TIT. X. DE (EO, QVI CAVSA CADIT)1 PLVS PETENDO.

1. (Plus petendo)2 causa cadimus aut loco, aut summa, aut tempore, aut qualitate: loco, alibi; summa, maiorem ; 3 tempore, 'ante petendo, quam debetur; 4 qualitate, 'debiti generis speciem licet uiliorem postulando. 5

TIT. XI. DE SATISDANDO.

1. 1Quoties hereditas petitur, satisdatio iure desideratur; et si non detur, in petitorem satisdantem hereditas transfertur. si petitor satisdare noluerit, penes possessorem possessio remanet; in pari enim causa potior est possessor. 2. 3 Usufructuarius 'et4 de utendo usufructu satisdare debet, 'se 5 perinde usurum, ac si ipse paterfamilias uteretur.

TIT. XII. DE IVDICIIS OMNIBVS.

1. 'Hi, qui falsa rescriptione usi fuerint, lege Cornelia de

ante ita legitur, transposita, scripsi non quas, ne toti sententiae L. 38 pr. D. h. t. (ipsius Paulli) et L. 2. C. si adv. vend. pign. (2, 29), et illis si non ita distractae sint L. 5. C. de distr. pign. (8, 28) et L. 2. C. si vend. pign. (s, 30) adversentur. Plane iam Visigothi interpretes vitioso codice usi sunt.

Tit. X. 1) Ex Consult. 5, 4. Praeterea cf. Gai. 4, 53. §. 33. 1. de act. (4, 6). 2) Recte Schult. geminando supplevit, quae etiam in Consult. l. c. ob eandem causam exciderunt. 3) Ex Consult. emendata; plus Cdd. edd. Sed Paullus hanc v. generalem repetere non polerat. 4) Ex Consult. repetendo ante tempus plerique Cdd. edd. Cum vero in Cd. 7. sit summa, si plus quam damus petimus, suspicatus sum h. 1. quam debetur ante simile qualitate excidisse, quod mutatum in quam damus locum mutaverit. 5) eiusdem speciei rem meliorem postulantes Cdd. pleraeque edd. non eiusdem pretii sed rem meliorem p. Cd. 19. Minus corruptum locum habet Consult., ad quam vid. not.

Tit. XI. 1) Cf. Cic. Verr. 1, 45. Gai. 4, 89 seq. Fr. Vat. 336. Ulp. Inst. fr. IV. L. 6. S. ult. L. 14. D. de Carbon. (37, 10). L. 3 pr. S. 1. D. de pet. hered. (5, 3). 2) et si satisdatio non detur, in petitorem hereditas transfertur Cdd. edd. Apparet, v. satisdantem aliquando excidisse et mutata sede in satisdatio abüisse. 3) Cf. 3, 6. S. 27. 4) Ex plerisque Cdd. ed. Haen. Om. ed. A. 5) Recisum videtur: boni uiri arbitratu id est.

Tit. XII. 1) Cf. L. 4. C. ad leg. Corn. de fals. (9, 22).

falsis puniuntur 'exilio. 2 [32. aliam reformare cogendus est.]

4

Qui ancillam corrupit alienam, 3. Qui falsum nesciens allegauit, falsi poena non tenetur. 4. 5 In caput domini patroniue nec seruus nec libertus interrogari potest. 5. Praegnantes neque torqueri neque 'damnatae necari uisi post editum partum possunt. 86. Qui rescriptum a principe falsa allegatione elicuerint, uti eo prohibentur. 7. Qui de se confessus est, in alium torqueri non potest, ne alienam salutem in dubium deducat, qui de sua desperauit.

[L. 22. D. de quaest. (48, 18).

L. 54. D. de iudiciis (5, 1).

L. 41. D. ad leg. Iul. de adult. 48, 5).]

[TIT. XIII. DE IVDICATO]. 1

[L. 17. D. de in ius voc. (2, 4).]2

1. Qui exhibiturum se aliquem iudicio cauerit, eo, pro quo cauerat, periculo cautionis liberatur.

3 mortuo

2. 4 Filiusfamilias iussu patris manumittere potest, matris non potest. 3. 5Is, qui album raserit, corruperit, sustulerit,

2) Ex his Cdd. edd., quae verba ibi seq. sententiam auspicantur. Cf. §.7. 1. de publ. iud. (4, 18) ibig. Schrader. Non accedo Rudorf. Rechtsgesch. S. 41. not. 1. 3) Ex Cdd. 7. 22. 26. 31. Sed videtur potius barbara (cf. Interpr. ad 1, 13a. S. 6. Lex Burg. 19.) quam Paulli sententia. Cf. 1, 13. §§. 5. 6. L. 21. D. de offic. praes. (1, 18). L. 2. D. de servo corr. (11, 3). 4) Cf. L. 20. C. ad leg. Corn, de fals. (9, 22). 5) Cf. 5, 16. §. 5. L. 12. C. de testib. (4, 20). 6) Cf. L. 3. D. de poenis (48, 19). 7) damnari Cdd. edd. Sed fuerat damnaten'ari. 8) Ex Cdd. 12. 13. 24. Cf. L. 5. C. si contra ius (1, 22). 9) Sc. in quaestione. Cf. L. ult. C. de accus. (9, 2). L.16. D. de quaest. (48, 18) et Schulting. ad h. l.

Tit. XIIIA. 1) Omittit Cd. 15. et videtur hic tit. tantum superior perperam repetitus et deinde paullo mutatus. Sententias, quae sequuntur, ex variis genuini Paulli titulis corrasas esse apparet. Cf. Heimbach. in Repert. Lips. 1843. III. p. 143. 2) In A. ed. sequitur Sum 1. 3) Velut fideiussor: cf. L. 4. D. qui satisd. cog. (2, 8); vel in causa noxali: tit. D. 2, 9. 4) Spectat ad manumissionem vindicta. L. 16. 22. D. de manumiss. (40, 1). L. 30. S. 1. D. qui et a quib. (40, 9). L. 4 pr. 10. 22. D. de manum. vind. (40, 2). L. 51. §. 1. D. de ritu nupt. (23, 2). L. 1. §. 1. C. comm. de manum. (7, 15). 5) Cf. L. 7-9. D. de iurisdict. (2, 1). L. 32 pr. D. ad leg.

mutauerit, quidue aliud propositum edicendi causa turbau extra ordinem punietur. 4. Si id, quod emptum est, n tradatur neque mancipetur, uenditor cogi potest, ut ti aut mancipet."

[L. 45 pr. SS. 1. 2. D. de re iudic. (42, 1). L. 54 pr. §. 1. D. eod.

L. 38 pr. §. 1. D. de reb. auct. iud. (42, 5). 5.7 Deteriorem seruum facit, 'qui fugam suaserit e furtum, et qui mores eius corpusue corruperit. 6. ancillam alienam uirginem immaturam corruperit, poena Aquiliae tenebitur.

[L. 37. D. de poenis (48, 19).]

TIT. XIII. SI HEREDITAS VEL QVID ALIVD PETATV

1. In petitione hereditatis ea ueniunt, quae defu mortis tempore reliquit, 'uel3 ea, quae post mortem aditam hereditatem ex ea acquisita sunt. 2. 4 Possessor ditatis pretia earum rerum, quas dolo alienauit, cum praestare cogendus est. 53. Rerum ex hereditate aliena aestimatio in arbitrio petitoris consistit. 4. "Petitio h tatis, cuius defunctus litem non erat contestatus, ad he nou transmittitur. 7

[5. Consult. 5, 5.

6. Consult. 6, 5.

res.

7. Consult. 6, 6.]

6) Puto, genus q

Corn. de fals. (43, 10), infra 5, 25. §. 5. fraudis venditoris significatum fuisse; nam de extraor coactione Paullus loqui videtur. Cf. Schulting ad h. l. 7) fin. L. 2. 3. D. de servo corr. (11, 3). 8) Fortasse legend fugam suaserit ei, que (quiue) furtum, uel quis (quouis) m (mo 9) Cf. L. 25. D. de iniur. (47, 10) et supra 1, 12. §. 2. Tit. XIIIB. 1) Ex Consult. 5, 5. 6, 5., ubi vid. not. pend. Cdd. 12. 13. 14. 17. 2) Extat etiam in Consult. 6, 7. C S. 3. L. 19. §. 1. L. 20. §. 3. L. 36. §. 2. D. de hered. pet 3) ut Cdd. 8. 9. Fuerit it. item, quod habitum pro ū 4) Cf. L. 20. S. 11. D. eod. 5) Ex Cdd. 12. 13. Cf. L. 20. § de her. pet. (5, 3). 6) Extat etiam in Consult. 6, 5. 7) in rem actio est, quae semper ante litem contestatam ab he is dominus est, denuo substantiam capit. Cf. L. 1. S. 21

=

88. 9 Possessor hereditatis, qui ex ea fructus capere uel 'possidere 10 neglexit, duplam eorum aestimationem praestare cogitur. 89. Hi fructus in restitutione praestandi sunt petitori, quos unusquisque diligens paterfamilias et honestus colligere potuisset.

TIT. XIV. DE VIA PVBLICA.

[L. 3 pr. D. de via publ. (43, 10).]

1. Qui uiam publicam exarauerit, ad munitionem eius solus compellitur.

TIT. XV. SI QVADRVPES DAMNVM INTVLERIT.

1. 1Si quadrupes pauperiem fecerit damnumue dederit quidue depasta sit, in dominum actio datur, ut aut damni aestimationem subeat aut quadrupedem 'dedat; 2 quod etiam lege 'Pesulania3 de cane cauetur.

[Cf. Lex Burg. tit. 13.]4

6

2. 5 Feram bestiam in ea parte, qua 'populi iter est, 'colligari praetor prohibet, et ideo, siue ab ipsa siue propter eam ab alio alteri damnum datum fuerit, pro modo admissi extra ordinem actio in dominum uel custodem datur; maxime

collat. (37, 6). 8) Ex Cdd. 12-15. 17.

9) Cf. Fest. v. Vindiciae. Infra 5, 9. S. 2. L. 1. Th. C. de fruct. (4, 18). 10) i. e. re

tinere.

Tit. XIV. 1) Extat etiam in L. 3. §. 1. D. de via publ. (43, 10). Cf. Lex Burg. 17.

Tit. XV. 1) Cf. tit. 1. si quadr. paup. (4, 9). L. 14. S. 3. D. de praescr. verb. (19, 5). 2) quadrupede cedat ex aliis Cdd. ed. Haen. 3) Solonia cj. Cuiac. Malim Pessulania uel Pisulania (Physolania Cd. 31). 4) Ūbi sic legitur: 'Si animal cuiuscunque damnum intulerit, aut aestimationem damni dominus soluat, aut animal cedat: quod etiam de cane et bipede placuit obseruari secundum speciem Paulli sententiarum lib. I. titulo si quadrupes pauperiem fecerit. De cane etiam sub eodem titulo comprehensum est, ut si quis saeuum canem habens in plateis uel in uiis publicis, eum in ligamen diurnis horis non redegerit, quidquid damni fecerit, a domino soluatur. His illud adiectum, ut si quis caballum quodue aliud animal habens scabidum ita ambulare permiserit, ut uicinorum gregibus permixtus proprium inferat morbum, quidquid damni per eum datum fuerit, similiter a domino sarciatur.' 5) Cf. L. 40-42. D. de aedil. ed. (21, 1). 6) populo multi Cdd. 7) quam si ligari Cdd. 5. 9. Unde 24

IVRISPR. ANTEI. REL. ED. II.