licetur.
VERSVS

postea alter alterum sponsione prouocat: 'SI ADEDICTVM PRAETORIS POSSIDENTI MIHI A TE VIS

212

6

FACTA EST, et inuicem ambo restipulantur aduersus sponsionem: uel 'stipulationibus iunctis duabus3 una inter eos sponsio 'itemque una restipulatio aduersus eam fit, 'quod et commodius ideoque magis in usu est.5 166a. 'Deinde ab utroque editis formulis omnium stipulationum et | restipulationum, quae factae sunt, iudex, apud quem de ea re agitur, illud scilicet requirit, (quod) praetor interdicto conplexus est, id est, uter eorum eum fundum easue aedes per id tempus, quo interdictum redditur, nec ui nec clam nec precario 'possederit. cum iudex id explorauerit, et forte secundum me iudicatum sit, aduersarium quidem et sponsionis et restipulationis summas, 8 quas cum eo feci, condemnat, et conuenienter me sponsionis et restipulationis, quae mecum factae sunt, absoluit; et hoc amplius si apud aduersarium mecum possessio est, quia is fructus licitatione uicit, nisi restituat mihi posses245. sionem, Cascelliano siue | secutorio iudicio condemnatur. t. s. 167. Ergo is, qui fructus licitatione uicit, si non probat, ad

7

se pertinere possessionem, sponsionis et restipulationis et fructus licitationis summam poenae nomine soluere et praeterea possessionem restituere iubetur, et hoc amplius fructus,

212) Ex correcta mea et Rudorfii cj. Cf. S. 166. et forte secundum me etc. In C. fuerit: si ... possidenti m a te bis (pro uis) facta é el. NISI A. E. P. POSSIDENTIBVS NOBIS (VIS) FACTA ESSET' ed. Bg. 3) Ex mea cj. (Zeitschr. XIII. p. 334). cum ed. Bg. 4) Ex mea cj. Bg. ed. habet tantum voces stipulatio fit. 5) Spatium probabili sententia complevi. 6) Restitui, unam v. quae notatam fuisse ponens. Cf. §. 165. Gaius ita scripsisse putandus est, quia et fructuariam stipulationem complecti debebat et quia aut una aut duae sponsiones et restipulationes poterant factae esse. Edd. pa rum caute vv. fundo (pro deinde) et restitui (pro restipul-) perunt, quae aperte huius loci non sunt. 7) possideret C. edı!. 8) Nota, certam pecuniae summam has ex interdicto sponsiones et restipulationes habuisse; qualem, significavi nota 183. Cf. S. 186. 9) Recte; sequitur hoc ex S. 166. Omnino vero hac S. Gaius non de condemnatione et absolutione agit, sed de poena (spons., restip. fr. lic. summarum) et rei (possessionis cum fructibus) restitutione.

rece

S. 45. §. 166. Cascelliano... iudicio] cf. L. 3. §. 11. D. uti poss.

quos interea percepit, reddit; summa enim fructus licitationis non pretium est fructuum, sed poenae nomine soluitur, quod quis alienam possessionem per hoc tempus retinere et facultatem fruendi nancisci conatus est. 168. Ille autem, qui fructus licitatione uictus est, si non 'probauerit, 220 ad se pertinere possessionem, tantum sponsionis et restipulationis summam poenae nomine debet. 169. Admonendi tamen sumus, liberum esse ei, qui fructus licitatione uictus erit, omissa fructuaria stipulatione, sicut Cascelliano siue secutorio iudicio de possessione reciperanda experitur, ita 'de fructibus et de fructus licitatione agere: in quam rem proprium iudicium conparatum est, quod appellatur fructuarium, quo nomine actor iudicatum solui satis accipit2: dicitur autem et hoc iudicium secutorium, quod sequitur sponsionis uictoriam; sed non aeque Cascellianum uocatur. 170. Sed quia nonnulli interdicto reddito cetera 3 ex interdicto facere nolebant, atque ob id non poterat res expediri, praetor 'illi, qui uult expe- 246. riri, propria comparauit interdicta, | 5duo scilicet, quia aut de possessione fundi uel aedium agitur, | aut de possessione rerum mobilium.6 contra eum, qui ex interdicto de rerum | soli uel aedium possessione cetera facere noluit, interdictum dal'tur, quo prohibetur ui resistere, ne alter possessionem | rei ingrediatur et retineat. cum uero de re mobili uelut | seruo agitur, prohibetur ui resistere, ne alter eam rem | lucat eiusque in possessione sit; in utroque tamen inter"clto alter satisdat, se restituturum esse, si postquam

7

8

220) probabaret C. probarit edd. 1) Scripsi Gaius' p. 193. fr. licitatio est, quod quis licitatus est, quo emit fructus. 2) accipiat C. accipiet ed. Bg. 3) i. e. fructus licitationem, et quae inde pendebant sponsiones et restipulationes. Cf. not. ad Ulp. Inst. 5. 4) Restitui. Notatum erat q(ui) et p(ro)p(ri)a. Non dicitur actor, quod in hoc interdicto uterque actor et reus est. 5) V. 1—14. huius pag. edd. singula tantum verba (et cetera ex interdicto sine causa fuerint) praebent. Restitui probabilem sententiam, ductus Sched. anxie secutus. 6) Cf. §. 149. 7) In C. fuerit t'q.) Neque enim posside

(43, 17). §. 169. Cf. S. 166. Polyb. 32, 2. iudic. solui] cf. §. 91. §. 170. Cf. Frontin. p. 44, 4.

t. s.

247.

interdictum est, | in diebus 229, ut oportet, cetera ex interdicto fiant. ita uero adeptus possessionem, si postea contra eum iudicatum sit, quia uidetur sine causa 'interim esse 230 adeptus, duplum fructum praestare iudicio Calpurniano 'compellitur, aut si ipsum fructum soluat, 'simplum, quanti2 fuerint fructus. 3

v. 15-24.

V. 1-19.

t. s. 171. Nunc admonendi sumus, ne facile homines ad

bat, qui interim fructum tantum adipiscebatur. 229) Fortasse x vel
v. 230) Notatum videtur fuisse tim ēē. 1) Notatum c'p... 2) No-
tatum fruct. soluat simpl. qti. 3) Ad exemplum redhibitoriae actionis
L. 45. D. de aedil. ed. (21, 1). · Post haec v. 15. fere secutum esse
puto: praeterea et possessionem restituit secutorio iudicio. spon
sio uero et restipulatio hoc casu una tantum fit, quoniam is tantum,
qui possessionem interdicto adeptus est, aduersus edictum uim fe
cisse uel non fecisse dici potest. Quodsi is possessionem adipisci
prohibitus est, sponsio et restipulatio fit ex hoc interdicto, quanti
actor eam rem esse iurauerit, sed ita, ut id in formula summa spon-
sionis taxetur, quae ex interdicto VTI POSSIDETIS fit, uelut hoc modo:
SI (haec apparent in v. 22) PARET, N. N. 4. 4. S(ESTERTIOS) TOT DARE
O(PORTE)RE, I(VDEX) N. N. 4. A. D(VM)T(AXAT) TANTAM PECVNIAM, QVANTAE
FVERIT SPONSIO, QVAE EX INTEerdicto, cvivs TVENDI CAVSA NUS N. 40 A
VIM FACERE VETITVS EST, FACTA SIT, TOT NVMMOS CONDEMNA S. N. P. A.
apparet enim, iniquum fore, si sponsionis poena huius interdicti
sponsionis poenam ex eo interdicto superaret, cuius causa hoc com-
paratum est: ex formulis uero sponsionis et restipulationis, quae
ex hoc interdicto factae sunt, apud eundem iudicem agitur, qui ex
interdicto VTI POSSIDETIS datur. Praeterea in satisdatione, qua
hoc interdicto caueri diximus, praetor fideiussores dari iubet, qu
scilicet lege Furia (haec apparent in v. 9. p. 247) sponsori et fide-
promissori ius datum est, ut pars tantum ab eo peti possit; fideius-
soribus uero in hac causa nec ex epistola D. Hadriani subuenitur.
Deinceps fere usque ad v. 19. exposuerit Gaius, sive ceteris ex in-
terdicto intra diem factis possessio restituta sil, sive vim facere
altero interdicto prohibitus possessionem retinuerit, duas sponsiones
et duas restipulationes factas esse. Priore casu omnia perinde acta
esse, atque supra tradiderat; posteriore propria iudicia de duplis
fructibus et de possessione restituenda data esse.
4) v. 20-24, ad
sensum restitui, maxime ope pr. §. 1. I. de poena tem. lit. (4, 16).

in

§. 171. Cf. pr. §. 1. I. de poera tem. litig. (4, 16); supra SS. 9. 13. Cic. pro Rosc. Com. 4. 5. de offic. 3, 16 pr. Lex Rubr. c. 21. L. 18. S. 2. D. de pec. const. (13, 5).

Lex Iul. munic. v. 40

45. ...

litigandum procederent, partim iure ciuili legibus \'aut moribus, partim a praetore 235 iuris tuendi gratia uarias poenas temere litigantium constitutas esse. Ecce enim aduersus reum infitiantem ex quibusdam 'causis actio dupli consti- 248. tuitur, uelut si iudicati aut depensi aut damni iniuriae aut t. s. legatorum per damnationem relictorum nomine agitur: ex quibusdam causis sponsionem facere permittitur, uelut de pecunia certa credita et pecunia constituta; sed certae quidem creditae pecuniae tertiae partis, constitutae uero pecuniae partis dimidiae. 172. Quodsi neque sponsionis, neque dupli actionis periculum ei, cum quo agitur, 'iniungatur, acs ne

1

9

statim quidem ab initio pluris quam simpli sit actio, permittit praetor 'iusiurandum exigere, non calumniae causa infitias ire : unde 'quia 240 heredes uel qui heredum loco habentur, 'nec alioquin poenae obligati sunt, item feminis pupillisque 'exprimi non solet2 poena sponsionis, iubet 'modo3 eos iurare. 173. Statim autem ab initio pluris quam simpli actio est uelut furti manifesti quadrupli, nec manifesti dupli, concepti et oblati tripli: nam ex his causis et aliis quibusdam,` siue quis neget siue fateatur, pluris quam simpli est actio.

174. Actoris quoque calumnia coercetur modo calumniae iudicio, modo contrario, modo iureiurando, modo restipulatione. 175. Et quidem calumniae iudicium aduersus omnes actiones locum habet, et est decimae partis 'pecuniae, aduer

C

7) Ex

235) In C. fuerit: ā morib. partī a pre. 6) Ex Goesch. cj. acha cj. coniungatur C. edd. 8) aut ed. Bg. Sed a* C. 9) iudum C. Fortasse: m (modo) iusiurandum. 240) Ita Lachm. ed. Bg. 1) In C. fuerit: nunq. I duplu. sic ed. mea prior; pang malui: nec alioqpenae coll. L. 25. §. 9. D. de aed. ed. 21, 1. 'numquam poenis' ed. Lachm. iure ciuili non amplius' ope notarum commenticiarum ed. Bg. 2) In C. fuerit: expmi ǹ solet, fortasse littera ǹ supra lineam posita. Nisi forte antea fuit: itē a feminis p. q. ut legamus: exigi non solet. remitti solet' (soleat', item antea sint ed. Bg.) ed. Lachm. 3) Ita Lachm. tamen ed. Bg. 4) In C. sine dubio fuit pece. Cf. S. 171. causae' ex Sav. cj. edd. etiam mea prior.

Prob. 5.

§. 174.

§. 172. Cf. L. 4. §. 4. D. fam. erc. (10, 2). §. 1. I. cit. Valer. §. 173. Cf. S. 1. I. cit. supra 3, 189-191. Cf. §. 1. 1. cit. §. 175. Cf. Consult, 6, 13.

· Nov. 112. c. 2 pr.

IVRISPR. ANTEI. REL. ED. II.

21

sus interdicta autem quartae partis. 176. Sed liberum est illi, cum quo agitur, aut calumniae iudicium opponere aut iusiurandum exigere, non calumniae causa agere. 177. Contra249. rium autem iudicium ex certis causis constituitur, | uelut si iniuriarum agatur, et si cum muliere eo nomine agatur, quod 'dicatur 245 uentris nomine in possessionem missa dolo malo ad alium possessionem transtulisse, et si quis eo nomine agat, quod dicat, se a praetore in possessionem missum ab alio quo admissum non esse. sed aduersus iniuriarum quidem 'actionem eius 6 decimae partis datur, aduersus uero duas istas quintae. 178. Seuerior autem coercitio est per contrarium iudicium: uam calumniae iudicio x. partis nemo damnatur nisi qui intellegit, non recte se agere, sed uexandi aduersarii gratia actionem instituit; potiusque ex iudicis errore uel iniquitate uictoriam sperat quam ex causa ueritatis: calumnia enim in adfectu est, sicut furti crimen: contrario uero iudicio omnimodo damnatur actor, si causam non tenuerit, licet aliqua opinione inductus crediderit, se recte agere. 179. Vtique autem ex quibus causis contrario iudicio 'agi potest, 7 etiam calumniae iudicium locum habet; sed alterutro tantum iudicio agere permittitur: qua ratione si iusiurandum de calumnia exactum fuerit, quemadmodum calumniae iudicium non datur, ita et contrarium non dari debet. 180. 'Restipulationis quoque poena

er 8

215) dicetur C. ed. Bg. 6) aonis C. corruptum ex ao eius actionem eius i. e. pecuniae, quam continet, ut in condemnatione incertae pecuniae S.51. actionem edd. etiam mea prior. 7) agere potest C. edd. (factum sc. ex agipe i. e. agi potest, nota et explicatione simul posita). 8) Suspicor, Gaium scripsisse: Restipulatio quoque poenae

S. 176. Cf. S. 179. L. 44. §. 4. D. fam. erc. (10, 2). Paul. 2, 1. S. 2. ibique not. 3. L. 34. §. 4. L. 37. D. de iurei. (12, 2). L. 11. §. 1. D. rer. amot. (25, 2). L. 5. §. 14. D. de op. n. nunt. (39, 1). Ľ. 7 pr. D. de damno inf. (39, 2). L. 9. C. de reb. cred. (4, 1). Cic. pro Rosc. Com. 1 fin. §. 177. si iniur.] cf. Paul. 5, 4. §. 11. L. 43. D. de iniur. (47, 10). si cum muliere] cf. tit. D. si ventr. nom. mul. (25, 5). quod dicat se a pr.] cf. tit. D. ne vis fiat ei, q. in poss. (43, 4). §. 178. Cf. L. 1. §§. 1. 3. 4. D. ad SC. Turp. (48, 16). L. 3. C. de calumn. (9, 46). furti] cf. 3, 197. §. 179. Cf. S. 176.

Cf. SS. 13. 171.

§. 180.