apisci uero possessionem per quos possimus, secundo commentario rettulimus; nec ulla dubitatio est, quin animo possessionem apisci non possimus. 154. Recuperandae possessionis causa solet interdictum dari, si quis ui deiectus sit: nam ei proponitur interdictum, cuius principium est VNDE TV ILLVM VI DEJECISTI, per quod is, qui deiecit, cogitur ei restituere rei possessionem, si modo is, qui deiectus est, nec ui nec clam nec precario 'possideret ab illo; namque si ante 189 ui aut clam aut precario 'possederit ab eo, impune 190 deicitur. 155. Interdum tamen a praetore1 ei, quem ui deiecerim, quamuis a me 'ui2 aut clam aut precario possideret, 'cogor rei3 restituere possessionem, uelut si armis eum ui deiecerim : nam praetor 'proprium interdictum comparauit, quo restitui omni modo iubet, si quis armis aliquem deiecit. armorum autem appellatione non solum scuta et gladios (et galeas) significari intellegimus, sed et fustes et lapides. 4 |

156. Tertia diuisio interdictorum in hoc est, quod aut

uoluntate reuertendi discesserimus, retinere possessionem' in quibus quaedam Codici parum convenire recte monuit Bg. ed. 5. In his quae Schedis iterum inspectis nunc feci, notata fuisse posui: nom., scil., quiam, psidendi, q, fuerim' possion. tant., p'se. Bg. ed. 5.: animo retineri p. q. . . nostrorum et post lacunam maiorem: nimo solo, qu. uoluerimus, ex quo discessimus, reuerti, retinere posssionem uideamur. 189) possidet ab aduersario; quod si aut ed. Bg. "possederit, impune ed. Bg. 1) Scripsi. In C. fuerit: a pr. tiam' edd., quod postea tantum ferri ita posset, si pro quamuis scriptum esset etiamsi. 2) aut ui ed. Bg. contra C. fidem. 3) cogeret C. cogor ed. Bg. Cf. S. 154. 4) v. 18-21. restitui (in edd. tantum vox omnimodo legitur), quae et certa est restitutio nec difficilis videbitur, cum animadverteris, inde a v. armorum autem omnia in fine S. 6. I. de interd. (4, 15) legi. Tantum de vv. et galeas', quas versus vix capit, dubitari potest, utrum librarius ea omiserit, an Justinianus addiderit, petita ex Gaio L.41. D. de verb. sign. (50, 16), qui libro XXI. ad ed. prov. tractabat actionem vi bon. raptorum.

2, 89 seq. §. 154. Cf. §. 6. I. ib. L. 1 pr. D. de vi (13, 16). Cic. pro Caec. 13. 31. 32. pro Tull. 29. 44 seq. ad famil. 7, 13. de orat. 1, 10. S. 41. Paul. 5, 6. §§. 3—8. §. 155. Cf. Cic. pro Caec. 8. 12 seq. 31 seq. pro Tull. 36. 44. L. 3. SS.2-12. L. 14. D. de vi (43, 16). §§. 156-159. S. 7. 1. h. t. (4, 15). Cf. L. 2 pr. D. eod. (43, 1).

=

simplicia sunt aut duplicia. 157. Simplicia' sunt,195 in quibus alter actor, alter reus est, qualia sunt omnia restitutoria aut 240. exhibitoria: nam actor | est, qui desiderat aut exhiberi aut restitui, reus is est, a quo desideratur, ut exhibeat aut restituat. 158. Prohibitoriorum autem interdictorum alia duplicia, alia simplicia sunt. 159. Simplicia sunt 'uelut quibus prohibet praetor in loco sacro aut in flumine publico ripaue eius aliquid facere reum: nam actor est, qui desiderat, ne quid fiat, reus is, qui aliquid facere conatur. 160. Duplicia sunt uelut VTI POSSIDETIS interdictum et VTRVBI: ideo autem duplicia uocantur, quia par utriusque litigatoris in his condicio est, nec quisquam praecipue reus uel actor intellegitur, sed unusquisque tam rei quam actoris partes sustinet; quippe praetor pari sermone cum utroque loquitur: nam summa conceptio eorum interdictorum haec est: VTI NVNC POSSIDETIS, QVOMINVS ITA POSSIDEATIS, VIM FIERI VETO; item alterius: VTRVBI HIC HOMO, DE QVO AGITVR, APVD QVEM MAIORE PARTE HVIVS ANNI FVIT, QVOMINVS IS EVM DVCAT, VIM FIERI VETO.

7

161. Expositis generibus interdictorum sequitur, ut de ordine et de exitu eorum dispiciamus; et incipiamus a simplicibus. 162. Si igitur restitutorium uel exhibitorium interdictum redditur, uelut ut restituatur ei possessio, qui ui deiectus est, aut exhibeatur libertus, cui patronus operas indicere uellet, modo sine periculo res ad exitum perducitur, modo cum periculo. 163. Namque si arbitrum postulauerit

195) Scripsi Gaius' p. 187. *uu C. i. e. § ūū (= sunt uelut); quod uelut huc aberravit, quum S. 159. post Simplicia sunt excidisset. Cf. Bg. ad h. l. 6) (ueluti) ed. Bg. Cf. not. 174. 7) Exciderit fait. Nam in plena formula sine dubio erat: utrubi h. h. d. q. a. nec vi nec clam nec precario ab altero fuit, apud quem eorum ità mai.' etc.

in loco sacro] cf. S. 140. in flum. publ.] cf. L. 1 pr. D. ne quid flum.
(43, 13). §. 160. S. 7. I. cit. supra §. 149. ibiq. cit.
§. 161.
Cf. S. 8. 1. ib. Frontin. de contr. agr. p. 16. 41. ed. Lachm.
§. 162. Cf. SS. 141. 157. exhib. lib.] cf. L. 2. §. 1. D. de interd.
(43, 1). L. 13. §. 2. D. de oper. lib. (38, 1). §. 163. Cf. Ulp. Inst.
1, 2. quanti ea res est] cf. L. 5. D. de interd. (43, 1). Ĺ. 2. §. 2. D.

'cui 198

9

is, cum quo agitur, accipit formulam, quae appellatur | arbi- 241. traria: nam iudicis arbitrio, si quid restitui uel exhiberi de- t. s. beat, id sine poena exhibet uel restituit, et ita absoluitur; quodsi nec restituat neque exhibeat, quanti ea res est, condemnatur. sed actor quoque sine poena experitur cum eo, neque exhibere neque restituere quicquam 'opus est; praeterquam si calumniae iudicium ei oppositum fuerit. diuersae plane scholae auctoribus placet, prohibendum 200 J calumniae iudicio 'eum, qui arbitrum postulauerit, 200 quasi hoc ipso confessus uideatur, restituere se uel exhibere debere: sed alio iure utimur; et recte; nam etiam confidens fore, ut alter superetur, arbitrum quisque 'potest postulare. 164. Ceterum2 obseruare debet is, qui uolet arbitrum petere, ut statim petat, antequam ex iure exeat, id est, antequam a praetore discedat: sero enim petentibus non indulgebitur. 165. Itaque si arbitrum non petierit, sed tacitus de iure exierit, cum periculo res ad exitum perducitur: nam actor prouocat aduersarium sponsione, ni contra edictum praetoris non exhibuerit aut non restituerit; ille autem aduersus sponsionem aduersarii restipulatur; deinde actor quidem sponsionis formulam edit aduersario; ille 'uero huic3 in

1

198) q C. i. e. qui (sic edd.) pro cui. 9) Scripsi. offert librarius utato inde antea cui in qui) scripsisse videtur, quod esse debebat 1 ept i. e. opus est praeter: quanquam scio, Gaium alias opus est' n ablativo vel sequente ut' construere solere. Sed omnino conuere cum infinitivo Latinum est. 200) Ex mea cj. paulum correcta restitui. Initio in C. fuerit diusae plane 5. 1) Ex correcta mea cj. scripsi. In C. erat: n' etiam confidens fore ut al supet'. 2) Ex mea cj. restitui. Librarius vocem ceū (ceterum), quae sequentis v. initium esse debebat, male in fine antecedentis v. retinuit. Ipsum praetorem in interdicto reddito hanc observationem ei, quicum agebatur, iniunxisse, docent Probi notae Einsidel. supra p. 77. 3) huic edd., cum in Sched. antecedat una littera (u).

quod leg. (43, 3). L. 3. §. 11. D. de tab. exh. (43, 5). L. 2. §. 44. D. ne quid in loco p. (43, 8). L. 1. §. 41. L. 6. 15. D. de vi (43, 16). L. 15. SS. 7—12. L. 22. §. 2. D. quod vi (43, 24). L. s. S. 4. D. de precar. (43, 26). L. 68. D. de rei vind. (6, 1). cal. iudicium] cf. SS. 175. 181. Gaius' p. 201 seq. §. 165. Cf. S. 141. Cic. pro Caec. 8.

uicem restipulationis: sed actor sponsiouis formulae subicit et aliud iudicium de re restituenda uel exhibenda, ut si 242. sponsione uicerit, nisi ei res exhibeatur aut restituatur,2

204

204) In p. 242., in qua omnino nihil legi potuit, primum haec fere
secuta esse suspicor: tantidem, quanti sponsio facta sit, aduersa-
rius condemnetur: quod iudicium appellatur secutorium, quia sequi
tur sponsionis uictoriam (cf. §. 169 fin.). Sponsio uero et restipulatio
tanti fit, quanti rem exhiberi uel restitui actoris intersit. (Cf. L. 7.
S. 4. D. quod vi aut cl. 43, 24. verba simpli litem aestimandam'.)
Postea iudex, apud quem de ea re agitur, requirit, an reus contra
edictum praetoris non restituerit aut non exhibuerit; et si secundum
actorem iudicatum erit, aduersarium summam sponsionis et si non
restituerit uel non exhibuerit, etiam secutorio iudicio condemnat,
actorem uero restipulationis absoluit; quodsi secundum reum iudi-
cauerit, hunc sponsionis et secutorii iudicii absoluit, actorem uero
restipulationis condemnat. Si prohibitorium interdictum redditum
fuerit, uelut ne quid in loco sacro fiat, semper cum poena res per
agitur. Nam si is, cum quo agitur, contra edictum praetoris fecisse
dicatur, actor eum sponsione prouocat, ni contra edictum praetoris
fecerit; aduersarius restipulatur, editisque ab actore sponsionis, ab
aduersario restipulationis formulis actor praeterea iudicium secuto-
rium edit, quo si sponsione uicerit, aduersarius tantidem, quanti
sponsio sit, condemnatur. Condemnationes uero et absolutiones si-
militer fiunt, ut in restitutoriis interdictis diximus.' Hinc Gaius
sub finem paginae transitum fecisse videtur ad interdicta duplicia,
et ita quidem, ut primum diversum eorum usum ostenderet, quod
aut possessioni vel quasi possessioni (§. 139) adversus vim defen-
dendae omnino inserviunt, aut de proprietate contendentibus dantur
(S. 148). Ad priorem disputationis partem pertinuisse videntur lit-
terarum vestigia versu 1. p. 243. conspicua et fortasse ita interpre-
tanda: si quis cum alio utatur aq qp (aqua, quae per) eundem rivum
ducitur' (cf. L. 1. §. 26. D. de aqua quot. 43, 20); ex posteriore,
quae interdictorum Utrubi et Uti possidetis propria est, non du-
bito haec desumpta esse a Iustiniano S. 4. I. de interd. (4, 15) inter
S. 148. et 149. intercalata Namque nisi ante . . . . .
C
iudicari solet.'
quae adeo Gaiana sunt, ut nec in textum ea recipere dubitarim. Ad
idem vero argumentum spectant etiam quae Blum. initio v. 21. et 22.

31. 32. pro Tull. 30. 53. ad div. 7, 21. Quintil. 1. O. 7, 5. §. 3. Lex Rubr. c. 22.

165a.... Numque nisi ante exploratum fuerit, utrius eorum possessio sit, non potest petitoria actio institui, quia et ciuilis et naturalis ratio facit, ut alius possideat et alius a possidente petat. Et quia longe commodius est possidere quam petere, ideo plerumque et fere semper 205 ingens existit contentio de ipsa possessione. Commodum autem possidendi in eo est, quod etiamsi eius res non sit, qui possidet, si modo actor non potuerit suam esse probare, remanet in suo loco possessio: propter quam causam cum obscura sunt utriusque iura, contra petitorem iudicari solet. 165. Itaque ne possessio in incerto sit, et maxime ne amplius ui contendant, interdicto certare debent, aut denegantur actiones tam petitoria quam per sponsionem. | 166. Si uero interdictum postulatum est, reddito eo, primum curat praetor, ut, dum litigatur, ui abstineant. Ideoque alterutrius | 6 ex 244. · is res ab eo fructus 'licitatione tantisper in possessione constituitur, si modo aduersario suo fructuaria stipulatione 'satisdat, cuius potestas haec est, ut si contra ipsum iud\ex sit postea pronuntiaturus, 'fructus et, quo emit, praestet. nam inter 210 aduersarios, qui pretio certant, cum contentio fructus licitationis est, scilicet quia possessorem interim esse interest, 'tantisper1 possessionem ei praetor uendit, qui plus

9

it, ita ut pauca tantum intercidisse possint, quae cum sequentibus ad finem p. 243. sententiae perficiendae causa supplevi. In d. tantum est aut denegantur. 205) Cf. 2, 25. L. 1. D. de usurp. (41, 3). 6) Lineae 13 priores huius pag. ter sunt scriptae. Quae primum sequuntur, ex mea cj. ( Gaius' p. 187), sed hic illic paulum correcta supplevi. 7) ligitando ✶ Sched. ́ 8) Videamus ne in C. sit: pilit (promittit). 9) In C. videtur fuisse pnuntiat'us. De hac pronuntiatione cf. L. 35. D. de acq. poss. (41, 2). 210) In C. fuerit: ī

et q emit pstet n+. Ipsa verba stipulationis Gaius retulisse putandus est. Cf. S. 167. Apud Caton. 145 est: amplius quam quanti emerit, omnis pecuniae centesima accedet. 1) tantisp r C. (evanida e).

§. 165. Cf. L. 1. §. 3. D. Uti poss. (43, 17). Schrader ad §. 4. I. de interd. (4, 15). §. 165 b. Cf. Frontin. de contr. agr. II. p. 44 Lachm. actiones etc.] cf. S. 91. Gaius' p. 189 seq. §. 166. fruct. stipul.] cf. L. 4. §. 2. D. de verb. obl. (45, 1). ̄satisdat] cf. §. 169. fructus et quo emit] cf. §. 167. sponsione etc.] cf. Cic. pro Caec. 16.