FRAGMENTA EX LIBRIS HISTORIARUM G. SALUSTII CRISPI

LIBER I.

Brevis argumenti expositio. Priorum historicorum recensio; quid auctor ipse secutus sit? exponitur de statu rei publicæ, de seditionum causis, de Gracchis. Marii Sullæque inimicitiæ, bellum sociale. Cinnanus tumultus, primum bellum civile, proscriptiones; novus discordiarum auctor Lepidus, eius concio; propugnator optimatium Catulus; fœdus cum Gaditanis iunctum; Sullæ mors et de eius moribus iudicium. Lepidus in Etruria bellum parat, exercitum urbi admovet. Pompeius Brutum Mutina obsessum tenet; studia partium suscitantur; gravis Philippi in senatu oratio; Lepidus ad Cosam victus Italia cedit. Comitia consularia, Servilius proc. in Ciliciam profectus piratas vincit. Appius Macedoniam provinciam sortitus, parum prospere bellum gerit. Gravis senatus cura ob bellum atrocissimum in Hispania a Sertorio concitatum. Eius ingenium et res antea in Africa et Hispania gesta. Hispanorum mores et in Sertorium studia. Res a Metello eiusque legatis in Hispania gestœ.

1. Res populi Romani M. Lepido, Q. Catulo Coss. ac deinde militiæ et domi gestas composui. 2. Maxumis ducibus, fortibus strenuisque ministris. 3. Cato Romani generis disertissumus paucis absolvit. 4. Nos in tanta doctissumorum hominum copia. 5. Recens scripsi. 6. Neque me divorsa pars in civilibus armis movit a vero. 7. Magis cum cura dicendum. 8. Nobis primæ dissensiones vitio humani ingenii evenere, quod inquies atque indomitum semper in certamine libertatis aut gloriæ aut dominationis agit. 9. Nam a primordio urbis ad bellum Persi Macedonicum. 10. Res Romana plurimum imperio valuit Ser. Sulpicio et M. Marcello

1. Rufin. de comp. et metr. oratorum p. 355. Ed. Caper. Prisc. 15. 2. 616. 15. 3. 623. Ed. Kr. 2. Diomed. 2. p. 442. Ed. Putsch. 3. Mar. Fab. Victorin. in Rhet. Cic. p. 57. Ed. Orelli. „Ut Salustius sibi omnia in Catilina tribuit: quam verissime potero paucis absolvam cum aliis historiographis singula tradidisset in libro primo historiarum, Catoni brevitatem: Romani generis disertissumus paucis absolvit, Fannio vero veritatem." Schol. ad Hor. Satir. 1. 10. 9. Serv. ad Aen. 1. 96. Victor. I. 1. 4. Serv. ad Aen. 4. 213. 2, 89. 5. Char. p. 192. 6. Arrus. p. 248. Ed. Lind. 7. Sen. de Ben. 4. 1. „nihil esse tam necessarium aut magis, ut ait Salustius, cum cura dicendum, quam quod in manibus est." 8. Prisc. 5. 4. 183. nobis nuper Cod. S. Mart. Lov. idem et Cod. Thosan. agitur. 14. 2. 589. Prob. Cath. 1468. Charis. p. 52. 10. Victorin. in 1. Rhet. Cic. p. 5. Or. Serv. ad Aen. 8. 540. Augustin. Civ. D. 2. 18. Non. Marc. 92. 3. Amm. Marc. Edit. Gronov. 15. 13. sub fin. Serv. Aen. vi. 539 legit: inter secundum atque ultimum bellum. Victorinus: nisi quæ a paludibus Non. p. 92 Ed. Merc. nisi qua paludibus invia fuit; apud Ammian. Marc. xv. 12 fin: „nam omnes Galliæ, nisi qua paludibus inviæ fuere, ut Salustio docetur auctore, post decennalis belli mutuas clades subegit Cæsar societatique nostræ fœderibus iunxit æternis." Victorinus post verbum perdomita addit: „Hic bellum geritur: deinde pacem memorat consecutam." Optumis autem etc.

9. Prisc. 17. 21. 85. Serv. Aen. vi. 383.

Coss., omni Gallia cis Rhenum atque inter mare nostrum atque Oceanum, nisi qua paludibus invia fuit, perdomita. Optumis autem moribus et maxuma concordia egit populus Romanus inter secundum atque postremum bellum Carthaginiense. 11. At discordia et avaritia atque ambitio et cetera secundis rebus oriri sueta mala post Carthaginis excidium maxume aucta sunt. Nam iniuriæ validiorum et ob eas discessio plebis a patribus aliæque dissensiones domi fuere iam inde a principio; neque amplius quam regibus exactis, dum metus a Tarquinio et bellum grave cum Etruria positum est, æquo et modesto iure agitatum; dein servili imperio patres plebem exercere, de vita atque tergo regio more consulere, agro pellere et ceteris expertibus soli in imperio agere. Quibus sævitiis et maxume fœneris onere oppressa plebes, cum assiduis bellis tributum simul et militiam toleraret, armata montem Sacrum atque Aventinum insedit; tumque tribunos plebis et alia sibi iura paravit. Discordiarum et certaminis utrimque finis fuit secundum bellum Punicum. 12. Postquam remoto metu Punico simultates exercere vacuum fuit, plurimæ turbæ, seditiones et ad postremum bella civilia orta sunt, dum pauci potentes, quorum in gratiam plerique concesserant, sub honesto patrum aut plebis nomine dominationes adfectabant, bonique et mali cives adpellati non ob merita in rem publicam, omnibus pariter corruptis, sed uti quisque locupletissumus et iniuria validior, quia præsentia defendebat, pro bono ducebatur. Ex quo tempore maiorum mores non paulatim ut antea,

11. August. Civ. Dei 2. 18. et 5. 12. sed posteriore loco multa depravata sunt. iniuria validiorum legit Serv. ad Georg. 4. 238. cfr. Arrus. s. v. insedit. Diomed. p. 439. Serv. ad Aen. 8. 479. Donat ad Andr. 1. 1. 9. qui pauca verba huius loci laudant. 12. Aul. Gell. 9. 12. Aug. C. D. 2. 18. et 3. 17. gratiam Arrus. s. v. concesserant. gratia cett.

sed torrentis modo præcipitati: adeo iuventus luxu atque avaritia corrupta est, uti merito dicatur, genitos esse, qui neque ipsi habere possent res familiaris neque alios pati. 13. A Graccho seditiones graves cœpere. 14. Quæ causa fuerat novandis rebus. 15. Cum aræ et alia diis sacrata supplicum sanguine fœdarentur. 16. Tantum antiquitatis curæque maioribus pro Italica gente fuit. 17. Tyrannumque et Cinnam appellans. 18. Bellum quibus posset condicionibus desineret. 19. Quis rebus Sulla suspectis maximeque ferocia regis Mithridatis in tempore bellaturi. 20. Cuius advorsa voluntate colloquio militibus permisso corruptio facta paucorum et exercitus Sullæ datus est. 21. Non repugnantibus modo sed ne deditis quidem, a. b. c. m. (atrocis belli clades metuentibus.) 22. Apud Præneste locatus. 23. Et Marius victus duplicaverat bellum. 24. Atque omnis Italia animis discessit. 25. Ut in M. Mario, cui fracta prius crura, brachia, oculi effossi, scilicet ut per singula membra expiraret. [Marius, cui fracta prius crura, per artus expiraret.] 26. Carbo turpi formidine Italiam atque

19. Arrus. p. 241. s. v. 20. Don. ad Ter. Eunuch. 22. Prisc. 15. 2. 618.

13. Augustin. Civ. D. 2. 21. 14. Serv. ad Aen. 4. 290. 15. Serv. ad Aen. 2. 502. 16. Serv. ad Georg. 2. 209. 17. Serv. ad Aen. 1. 5. 4. 215. 18. Serv. ad Eclog. 5. 19. in temp. Don. ad Terent. Phorm. u. 4. 24. 3. 2. 13. 21. Don. ad Phorm. 1. 2. 48. 23. Serv. ad Virg. Eclog. 2. 67. 24. Schol. ad Luc. Pharsal. 3. 632. animis Mss. schol. ad VI. 34. etc. ubi scriptum: discessit animis. 25. Cfr. Schol. Lucani . 173. [Luctatio Catulo] Cum Marius Gratidianus diceret se non evasurum, fumo se calcis occidit et sic fugit inimicos. Postea Catuli filius, regressus victor ex Asia, petivit a Sulla, ut sibi Marius daretur ad pœnam, quem datum per singula membra cruciavit, ut ait Sallustius in Iugurthino: Marius, cui fracta prius crura, brachia, et oculi effossi, scilicet ut per singula membra expiraret. Iul. Rufin. de schemat. diancas p. 52. Ed. Cap. cui fracta prius crura artus e. præpos. ante artus omittit. 26. Serv. ad Aen. 2. 400.

exercitum deseruit. 27. Simulans sibi alvum purgari. 28. Ucurbis. 29. Id bellum excitabat metus Pompei victoris, Hiempsalem in regnum restituentis. 30. Nihil esse de re publica neque libertati populi Romani pactum. 31. Quo patefactum est, rem publicam prædæ non libertati repetitam. 32. Omnium partium decus in mercedem corruptum erat. 33. Et relatus inconditæ olim vitæ mos, ut omne ius in validioribus esset. 34. Igitur venditis proscriptorum bonis aut dilargitis. 35. Neque est offensus dominationem Sullæ. 36. Nam Sullæ dominationem queri non audebat. 37. De præfecto urbis quasi possessio rei publicæ magna utrimque vi contendebatur. 38. Sane bonus ea tempestate contra pericula et ambitionem. 39. Sanctus aliter et ingenio validus. [Sanctus alia.] 40. Inter arma civilia æqui boni famas petit.

41. Mox tanta flagitia in tali viro pudet dicere. 42. Multos tamen ab adulescentia bonos insultaverat. 43. Advorsus ille nobilitatis. 44. Togam paludamento mutavit. Exercitum argento fecit. 45. Quæ pecunia ad Hispaniense bellum Me

27. Isid. 11. 1. Serv. ad Aen. 2. 19. 28. Prob. Cath. 1462. Lind. p. 120. 29. Aul. Gell. 9. 12. ad bellum Non. Marc. 140. 29. 30. Arrus. p. 251. s. v. pact. 31. Ar. p. 259. s. v. rep. 32. Ar. p. 240. s. v. in 33. Arrus. s. v. in. Schol. Luc. Pharsal. 1. 175. ubi in viribus scriptum. 34. Aul. Gell. 15. 13. Prisc. 8. 5. 377. 35. Don. ad Ter. Phorm. 2. 3. 24. alii dominationum, alii defessus emendant, in Cod. est dominationem. 36. Ar. p. 257. Don. l. I. sed is queri om. 37. Arrus. p. 252. s. v. præfectus. in Cod. est: quasi possessio. Lind. possessore coniecit. 38. Serv. ad Aen. 1. 195. 39. Charis. p. 175. Serv. ad Aen. 3. 594. sanctus aliter et sanctus alia videtur idem locus esse. 40. Sen. Ep. 114. 41. Schol. Gronovianus Ed. Orelli p. 434. 42. Don. ad Eun. 2. 2. 54. Serv. ad Aen. 10. 643. posteriore loco tamen omissum. idem ad 9. 634. a pueritia habet. insultavit Don. insultaverat Serv. ad Aen. x. 643. ix. 634. „Salustius de Philippo.“ 43. Arr. p. 211. s. v. adv. 44. Isid. 19. 24. Schol. Iuv. 6. 401. Seneca Epp. 114. 45. Don.