Page images
PDF
EPUB

populi Romani esse iubentur. et haec ita lege Aelia Sentia conpraebensa sunt.

Quibus modis Latini ad ciuitatem Romanam perveniant. §. 28. Latini multis modis ad ciuitatem Romanam perueniunt. §. 29. Statim enim eadem lege Aelia Sentia cautum est, ut minores triginta annorum manumissi et Latini facti si uxores duxerint uel ciues Romanas, uel Latinas coloniarias, uel eiusdem condicionis cuius et ipsi essent, idque testati fuerint adhibitis non minus quam septem testibus ciuibus Romanis puberibus, et filium procreauerint et is filius anniculus fuerit, permittatur eis, si uelint, per eam. legem adire Praetorem uel in prouinciis Praesidem prouinciae, et adprobare, se ex lege Aelia Sentia uxorem duxisse et ex ea filium anniculum habere: et si is, aput quem causa probata est, id ita esse pronuntiauerit, tunc et ipse Latinus et uxor eius, si et ipsa eiusdem condicionis sit, et ipsorum filius si et ipse eiusdem condicionis sit, ciues Romani esse iubentur. §. 30, Ideo autem in ipsorum filio adiecimus si et ipse eiusdem condicionis sit, quia si uxor Latini ciuis Romana est, qui ex ea nascitur, ex nouo senatusconsulto, quod auctore divo Hadriano factum est, ciuis Romanus nascitur. §. 31. Hoc tamen ius adipiscendae ciuitatis Romanae etiamsi soli minores triginta annorum manumissi et Latini facti ex lege Aelia Sentia habuerunt, tamen postea senatusconsulto, quod Pegaso et Pusione Consulibus factum est, etiam maioribus triginta annorum manumissis Latinis factis concessum est. §. 32. Ceterum etiamsi ante decesserit Latinus, quam anniculi filii causam probarit, potest mater eius causam probare, et sic et ipsa fiet ciuis Romana *

*

[merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

e se liberati venissero, cadano schiavi del popolo romano; così è disposto nella Legge Aelia Sentia.

t

Modi pei Latini di acquistare il Cittadinatico. §. 28. I Latini in più guise giungono al cittadinatico. §. 29. Infatti, la stessa Legge Aelia Sentia statuisce che appena i minori di anni trenta sono liberati e resi latini, se si ammogliano a cittadine romane o latine delle colonie, o a donne della stessa loro condizione, quando ciò venga attestato da sette testimonj almeno, che sieno cittadini romani puberi, e un figlio sia nato da questo matrimonio, è loro permesso, volendo, giunto il figliuolo all' età di un anno, di prodursi al Pretore, e nelle Provincie al Preside, giustificando di avere preso moglie, dietro la Legge Aelia Sentia e di averne avuto un figlio di un anno. Se il magistrato presso cui la prova è data, riconosce il fatto, allora il latino, il figlio, e la sposa, semprechè siano della condizione stessa del marito e del padre, diventano cittadini romani. §. 50. Anche riguardo al figlio diciamo se è della condizione stessa del padre, giacchè se la moglie di un latino è romana, il di lei figlio nasce romano cittadino, secondo un nuovo senatusconsulto di cui Adriano è autore. §. 51. Sebbene per la Legge Aelia Sentia il diritto al cittadinatico non sia accordato che a quelli i quali essendo minori di anni trenta fossero già manumessi e divenuti latini, nondimeno più tardi, in forza di un senatusconsulto fatto al tempo dei Consoli Pegaso e Pusione, questo fu esteso ai manumessi dopo gli anni trenta col titolo di latini. §. 52. Del resto, se il latino muore prima di provare la causa del figlio di un anno, la madre può darne la prova, e diviene così essa stessa cittadina romana.

in ejus loc ***

non minus quam partem
penderit, ius Quiritium consequatur

ad ius Quiritium ***

fuerit *****

consecutus

[blocks in formation]

§. 55. si quis alicuius e't in bonis et ex iure Quiritium sit, manumissus, ab eodem scilicet, et Latinus fieri potest et ius Quiritium consequi.

§. 56. Non tamen cuicumque uolenti manumittere licet. §. 57. Nam is, qui* in fraudem creditorum uel in fraudem patroni manumittit, nihil agit quia lex Aelia Sentia inpedit libertatem. §. 38. Item eadem lege minori xx annorum domino non aliter manumittere permittitur, quam si uindicta aput consilium iusta causa manumissionis adprobata fuerit. §. 39. Iustae autem causae manumissionis sunt ueluti si quis patrem, aut matrem, aut paedagogum, aut conlactaneum manumittat. sed et illae causae, quas superius in seruo minore xxx annorum exposuimus, ad hunc quoque casum, de quo loquimur, adferri possunt. item ex diuerso hae causae, quas in minore xx annorum domino rettulimus, porrigi possunt et ad seruum minorem xxx annorum. §. 40. Cum ergo certus modus manumittendi minoribus xx annorum dominis per legem Aeliam Sentiam constitutus sit, euenit, ut qui x annos aetatis expleuerit, licet testamentum facere possit, et in eo heredem sibi instituere legataque relinquere possit, tamen, si adhuc minor sit annorum xx, libertatem seruo dare non possit. §. 41. Et quamuis Latinum facere uelit minor xx annorum dominus, tamen nihilominus debet aput consilium causam probare, et ita postea inter amicos manumittere. §. 42. Praeterea lege Furia Caninia certus modus constitutus est in seruis

(Mancano una pagina e sedici linee.)

§. 35. Se uno schiavo costituito nel dominio bonitario, e nel dominio quiritario di taluno viene manumesso, può diventare latino e cittadino romano.

§. 36. Nondimeno a chiunque lo voglia non viene permesso di manumettere.

§. 37. Infatti la manumissione in frode dei Creditori o del patrono è nulla, e per la legge Aelia Sentia la libertà è come non data.

§. 38. Del pari, e a termini della stessa legge, il padrone minore di anni venti non può manumettere che colla vindicta, e dopo avere giustificato dinanzi un Consiglio la legalità della causa di manumissione. §. 59. Le seguenti sono cause legali di manumissione: allorchè si manumetta suo padre, sua madre, il suo maestro, o il proprio fratello di latte; a cui si può aggiungere ciò che dissimo in proposito dello schiavo minore di anni trenta, e così si applicano a questo le cause espresse per quello. §. 40. Essendo stato stabilito dalla Legge Aelia Sentia un modo speciale di manumettere pei padroni minori di anni venti, ne viene che il padrone di oltre anni quattordici, benchè possa testare, instituire erede, e fare legati, non può per altro, se minore di anni venti, dare la libertà a uno schiavo. §. 41. E benchè il padrone minore di anni venti non volesse fare del suo schiavo che un Latino, dovrebbe giustificare del pari la causa dinanzi un Consiglio, e dopo manumetterlo fra amici.

§. 42. Inoltre dalla Legge Furia Caninia venne limitata

testamento manumittendis. §. 45. Nam ei, qui plures quam duos, neque plures quam decem seruos habebit, usque ad partem dimidiam eius numeri manumittere permittitur. ei uero, qui plures quam x, neque plures quam xxx seruos habebit, usque ad tertiam partem eius numeri manumittere permittitur. at ei, qui plures quam xxx, neque plures quam centum habebit, usque ad partem quartam

** datur. nouissime ei, qui plures quam c habebit, nec plures quam D permittitur, quam ut quintam partem, neque plures **** sed praescribit lex, ne cui plures manumittere liceat quam c et contra si quis unum seruum omnino aut duos habet

* et ideo liberam

habet potestatem manumittendi. §. 44. Ac nec ad eos quidem omnino haec lex pertinet, qui sine testamento manumittunt. itaque licet iis, qui uindicta, aut censu, aut inter amicos manumittunt, totam familiam suam liberare: scilicet si alia causa non inpediat libertatem. §. 45. Sed quod de numero seruorum testamento manumittendorum diximus, ita intellegem'us ut ex eo* numero, ex quo dimidia, aut tertia, aut quarta, aut quinta pars liberari potest, utique tot manumittere liceat, quot ex antecedenti numero licuit. et hoc ipsa* lege pro* uisum est. erat enim sane absurdum, ut x seruorum domino quinque liberare liceret, quia usque ad dimidiam partem (ex eo) numero manumittere ei conceditur. Contra vero x seruos habenti non plures liceret manumittere quam . at eis, qui plures quam x, neque liberari

concedat

(Deest pagina.)

« PreviousContinue »