argenteus, et recurrat vitta aurea, et conteratur hydria super fontem, et confringatur rota super cisternam, 7. Et revertatur pulvis in terram suam unde erat, et spiritus redeat ad Deum, qui dedit illum. argenti, et recurrat vitta aurea, et conteratur hydria super fontem, et confringatur rota super lacum; Et revertatur pulvis in terram suam sicut erat, et spiritus redeat ad Deum, qui dedit illum. colorem, incurvata, mox fatiscens. Item nervi ex eâdem spinâ producti, tum soluti, ac flaccescentes. Et recurrat vitta aurea: frangatur lenticula aurea, Hebr. Vesicula fellis, quâ tabescente cibi concoctio cessat, et alvus incompositè solvitur aut astringitur; quod maximè in senibus. Et conteratur hydria, quæ jam urinam non contineat: super fontem vesica urinaria et confringatur, nutet, sive in catharros defluat. Rota, sive sphæra: caput volubile et rotundum: cranium galgal: quæ vox pro capite sumitur, Exod., XVI, 16; Num., 1, 2. Super cisternam super cavum pectoris, Chald.; et decurrat cranium ad sepulcrum tuum, quod planius videtur. 7. Et revertatur pulvis in terram suam unde erat: plana expositio ænigmatis, et plena solutio quæstionum, præsertim illius: Quis novit, si spiritus filiorum Adam: suprà, III, 21. Et rectè in antecedentibus dissolutio corporis tam studiosè describitur, ut inter machinæ fatiscentis ruinas, animus integer ad Deum redire doceatur. In terram suam: spiritus ad Deum: subtiliter omninò; et ex ipsà rerum origine quæstio deciditur. Ibi enim à Deo quidem, verùm è limo terræ corpus fingitur: spiritus verò totus ex Deo, nullà alià causà, Gen., II, 7, unde terra in terram, spiritus ad Deum, ad sua quæque revertuntur. Ad Deum : judicandus sanè, ut antecedentia et sequentia docent : et vel meritò repellendus, vel æterno fœdere conjungendus. Cave autem hic a pessima Grotii notà, ubi refert Euripidis locum tanquam huic geminum, in Supplicibus: reverti res omnes eò unde ortæ corpus quidem in terram, spiritum verò ad æthera: qui locus parùm abest ab illo Virgilii : atque in ventos vita recessit. Atqui Ecclesiastes disertè pronuntiat reaire hominis spiritum, non ad æthera, sed ad Deum qui dedit illum. Æther autem profectò non Salomoni Deus, sed Stoicis, apud Ciceronem dicentibus: Aspice hoc sublime candens quem invocant omnes et apud Virgilium : At pater omnipotens fœcundis imbribus æther, Pari exemplo idem Grotius locum illum Sap., 11, 2. Sermo scintilla est, Empedoclis loco comparat, quo cogitationem, sive cogitandi vim docet esse sanguinem, cordi circumfusum. En viri theologiam inter oratorum ac poetarum lectionem nalam, atque adultam in socinianismi fæce. Hic sanè vult videri sua ad Job,, XXXIV, 14; et Gen., II, 7; qui loci errorem firmant. Et ad Jobum quidem: ita docet vitam omnium animantium à Deo esse, quam si revocaverit, intereant: ut hominis spiritus haud magis sit à Deo, vel redeat ad Deum, reliquarum animantum spiritu. Ad Genesim autem rotundè docet, neque ibi, neque Eccl., XII, 7 agi de immortalitate animorum, quippe quæ non primæ, sed novæ creationis sit : hoc est, non Antiqui Testamenti, sed Novi: atque ideo in Apocalypsi passim, sanctorum animas Deos viventes introducit: post Novi quidem Testamenti gratiam, non anteà. Quin etiam ad hæc verba: omnes autem vivunt ei, Luc., xx, 38, hæc Vanitas vanitatum, dixit Ecclesiastes, universa vanitas. Et ampliùs quia factus est Ecclesiastes sapiens, adhuc docuit scientiam populum, et audire eos fecit, et scrutans composuit proverbia. Multùm quæsivit Ecclesiastes, ut inveniret verba voluntatis, et scriberet rectè verba veritatis. Verba sapientum ut stimuli, et quasi clavi in altum defixi, habentibus cœtus, data sunt à pastore uno. 8. Vanitas vanitatum, dixit Ecclesiastes, et omnia vanitas. 9. Cùmque esset sapientissimus Ecclesiastes, docuit populum, et enarravit quæ fecerat : et investigans composuit parabolas multas. 10. Quæsivit verba utilia, et conscripsit sermones rectissimos, ac veritate plenos. 11. Verba sapientium sicut stimuli, et quasi clavi in altum defixi, quæ per magistrorum consilium data sunt à pastore uno. 12. His amplius, fili mi, ne requi Et amplius ab ipsis, fili mi, cave, faciendi libros multos, qui-ras. Faciendi plures libros nullus est bus non est finis et meditatio finis: frequensque meditatio, carnis plurima, labor est carnis. afflictio est. Finis sermonis verbi universi auditu perfacilis est. Deum time, 13. Finem loquendi pariter omnes audiamus. Deum time, et mandata habet: «< Atqui mortui tunc erant: sanè: sed vivunt quoad Dei potentiam, quæ potest mortuos vitæ meliori reddere: ipse enim est vocans ea quæ non sunt, tanquam ea quæ sunt:» quæ quidem nec veretur extendere ad patriarchas ipsos Abrahamum, Isaacum, Jacobum et horum, inquit, similes, ac proinde illi quoque eorum numero qui non sint, reponuntur. Quæ quàm à christianæ theologiæ placitis abhorreant, nemo non videt. Alia autem multa, quibus ille et ecclesiastica, et sua quoque meliora convellit, suo loco notari operæ pretium ducimus: ne plus æquo credant scriptori progredienti paulatim ad catholicam veritatem, sed non eam professo, multaque ex inolitis erroribus retinenti; quod, etsi viro favemus, veritatis amore, ac fraterni periculi metu, tacere non possumus. 8. Vanitas vanitatum. Confectà probatione quam toto libro susceperat, ad caput redit, meritòque infert vana esse omnia: sub sole quidem ut semper : quare animum altiùs, atque ad Deum ipsum evehi oportere, ut statim concludit, vers. 13. 11. Verba sapientium : postquàm stultas quæstiones et opiniones hominum dissolvit, ad veram sapientiam, verosque sapientes sectandos adhortatur. Sicut stimuli, et quasi clavi in altum defixi: quòd debeant hærere, et pungere, non palpare: sed errantibus et tardis pœnitentiæ dolores et vulnus infigere, Hier. Quæ per magistrorum consilium: valent enim verba sapientium, si non auctoritate unius, sed consilio atque consensu magistrorum omnium proferantur : idem ibid. Data sunt à pastore uno: sive Salomone, antiquarum sententiarum diligentissimo collectore, vers. 10, vel quòd unus magister sit Dominus, Hier. omniaque à Deo ejusque spiritu profecta. 12. Frequensque meditatio: commentatio, lectio, quæ omnia Hebr. congruunt. 13. Finem loquendi : dictorum summam, ad quam lectores omnes provocat: ut jam non necesse sit petere libros, qui per hominum manus nullo fine, aut operæ pretio circumferuntur, 9-12, neque se meditationibus, Hebr. studiis, assiduâ lectione conficere, 12 sed unum id infigere animo, quod omnium caput est : librorumque omnium et cogitationum ipsiusque adeò vitæ summa: Deum time: ejus observa: hoc est enim omnis | et mandata ejus custodi, hoc est homo. enim omnis homo. 14. Et cuncta quæ fiunt, adducet Deus in judicium pro omni errato, sive bonum, sive malum illud sit. Quia omne factum Deus adducet in judicium de omni abscondito, sive bonum, sive malum sit. hoc est omnis homo: ut alia, quibus se homo torquet, ne ad hominem quidem spectent. Clara ergo conclusio, quò omnia hujus libri dicta collimant, ut quandò omnia vana sunt sub sole, ad id convertamur quod sit æternum. 14. Et cuncta quæ fiunt: etiam in vitæ fine: alioquin ea pars vitæ quæ præcipua est, à Deo judice immunis esset. Pro omni errato: Hebr. pro omni occulto, abscondito, ut non modò aperta, sed etiam occulta peccata Dei judicio subsint, neque evadendi locus. Hunc dictorum finem, hanc summam pariter omnes audiamus, in eâque acquiescamus: ita faxit Deus. འ་་་་་་་་་་་་་ PRÆFATIO IN CANTICUM CANTICORUM. 1. Christi cum Ecclesià, sanctisque animabus conjunctio, conjugalis amori figurâ ac sacramento, adumbrata. Verbi Dei, seu Sapientiæ divinæ, atque Ecclesiæ, sublimiumque quibus illa maximè constat animarum miram conjunctionem, miros amores Scriptura prædicat. Verbum enim illius amoris vi pertractum in terras suscepit hominem, et sublimes animas adjunxit ita sibi, ut, teste Paulo, unus cum eo sint spiritus (I Corinth., vi, 17). Ecclesiam quoque ac sublimiores an:mas, Verbo ad se accedenti, miram amoris rependere vicem, testantur illa Pauli: Mihi vivere Christus est, Philip., 1, 21; et illud Davidis Mihi autem adhærere Deo bonum est, Psal. LXXII, 28; et illud: Cor meum et caro mea exultaverunt in Deum vivum, Psal. LXXXIII, 3; aliaque ejusmodi. Hos ergo amores Salomon ille templi conditor, quo veram Ecclesiam adumbravit; et pacifici nomine Christum repræsentans, de quo item, ut speciali Christi figurâ, dictum est: Ego ero ei in patrem, et ipse erit mihi in filium, II Reg., VII, 14; hos, inquam, amores Salomon in hoc Cantico, miris affectibus, mirà varietate et concinnitate cecinit. Hujus autem Christi cum Ecclesiâ conjunctionis, in conjugali amore sancto illo, castoque, ac divinitùs instituto, vivam expressit imaginem. Quo etiam sensu in Proverbiis: Posside sapientiam;.. dilige eam, et conservabit te ... arripe illam, et exaltabit te: glorificaberis ab eâ, cùm eam fueris amplexatus, Prov., iv, 5, 6, 8; quod interpretatus ille, qui Salomonis nomine ac spiritu, librum Sapientiæ scripsit : Hanc amavi, inquit, et exquisivi à juventute med, et quæsivi sponsam mihi eam assumere, et amator factus sum formæ illius, Sap., vi, 2; quare per omnia Scripturæ volu mina hæc imago diffusa est; neque quidquam frequentius, quàm sponsi et sponsæ nomine, Dei et Ecclesiæ æternam conjunctionem, amorem vehementissimum, firmam et incommutabilem fidem passim denotari. Unde etiam infidelis animæ, ad falsa numina deficientis, opprobrium, adulterii fœdæque prostitutionis infamiam, prophetæ quidem omnes, Ezechiel verò omnium copiosissimè et vehementissimè expressit, Ezech., xvi, xxiii. Osee etiam, famosâ muliere in uxorem ductâ, Os., 1, 2, 3. Manavit ea similitudo ad Novum Testamentum: unde illud Joannis Baptistæ: Qui habet sponsam, sponsus est, Joan., ш, 29; et passim in Apocalypsi, Ecclesia procedit ut sponsa, Christo sponso, ornatu, amore, fide dignissima; nuptiæque Agni celebrantur: Et spiritus et sponsa dicunt: Veni, Apoc., xxII, 17; eo planè more, rituque, quo se in hoc libro sponsus et sponsa mutuò invitant. Quin ipse Paulus apertis verbis docet virum et mulierem, eorumque conjugium, jam inde ab initio fuisse à Deo institutum, ut esset sacramentum... magnum... in Christo et in Ecclesià, Ephes., v, 32; ipsamque corporum conjunctionem assumit ad exemplum conjunctionis animæ cum Deo, sive, quod idem est, cum Verbo ac Sapientiâ Dei: Membra enim, inquit, sumus corporis ejus, de carne ejus, et de ossibus ejus : propter hoc relinquet homo patrem et matrem suam, et adhærebit uxori suæ, et erunt duo in carne unâ, ibid., 30, 31. Et iterùm : Qui adhæret meretrici, unum corpus efficitur; erunt enim, inquit, duo in carne und; qui autem adhæret Domino, unus spiritus est, I Cor., vi, 16, 17. Hæc si quis diligenter attendat, et ab opere Dei, quod est sanctum et castum, peccato inolitam foedam concupiscentiæ labem separet, facilè intelliget meritò Salomonem, conjugalis amoris et consuetudinis specie, sanctam castamque Ecclesiæ, animarumque fidelium conjunctionem expressisse. Ille autem pulcherrimus atque amantissimus Ecclesiæ sponsus, et multis sæculis expectatus fuit, nec nisi multis votis expetitus, copiam suî fecit; et postquàm ad nos venit ac Verbum caro factum est, abiit ad Patrem, aliquandò rediturus, ut nos ad se raperet, varioque respectu Ecclesia et ejus compos effecta est, et adhuc venturum expectat. Quod autem cum universâ Ecclesiâ gestum est, id quotidie geritur in fidelibus animis, |