Page images
PDF
EPUB

III.

15.

Inceptis gravibus plerumque et magna professis 14. Purpureus, late qui splendeat, unus et alter Assuitur pannus, cum lucus et ara Dianae

16.

Et properantis aquae per amoenos ambitus agros, 17.
Aut flumen Rhenum, aut pluvius describitur arcus: 18.
Sed nunc non erat his locus. Et fortasse cupressum 19.
Scis simulare. Quid hoc, si fractis enatat exspes
Navibus, aere dato qui pingitur? Amphora coepit 21.
Institui; currente rota cur urceus exit?
Aemilium circa ludum faber unus et ungues
Exprimet, et molles imitabitur aere capillos;

III.

Ita carmen locis quibusdam sane pulchris distinguunt, sed alienis. Et particulae nonnullae elegantiores totum carmen non elegans faciunt.

Assuitur pannus. Quintil. Instit. Orat. VIII, v, 28. » Porro ut afferent lumen clavus et purpurae, in loco insertae, ita certe neminem deceat intertexta pluribus notis vestis.

Sed nunc non erat his locus. Quando simplex Rheni nomen sufficit, inepti poetae multa aliena ad rem ornandam addunt. Seneca Troad. 9. Ad cuius arma venit, et qui frigidum Septena Tanain ora pandentem bibit; Et qui renatum primus excipiens diem Tepidum rubenti Tigrin immiscet freto; Et quae va

22.

32.

33.

gos vicina prospiciens Scythas, Ri▾ pam catervis Ponticam viduis ferit. Seneca se parum dixisse arbitrabatur, si dixisset: qui Tanain et Tigrin bibunt, et Scythae. Boilavius merito ista reprehendit Art. Poet. III, 135. Que devant Troie en flamme IIécube desolée Ne vienne pas pousser une plainte ampoullée; Ni sans raison décrire, en quels affreux pays, Par sept bouches l'Euxin reçoit le Tanais. Sed Horatii reprehensio plane pertinet ad locum Virgilii Aeneid. I, 242. Antenor potuit, mediis elapsus Achivis, Illyricos penetrare sinus atque intima tutus Regna Liburnorum, et fontem superare Timavi: Unde per ora novem vasto cum murmure montis It mare proruptum, et pelago premit arva sonanti. Duos versus postremos nuper esse eiiciendos censui, et nunc

censeo.

34.

Infelix operis summa, quia ponere totum
Nesciet. Hunc ego me, si quid componere curem 35.
Non magis esse velim, quam naso vivere pravo, 36.
Spectandum nigris oculis nigroque capillo. 37.
Denique sit, quod vis, simplex duntaxat et unum. 23.

IV.

Sumite materiam vestris, qui scribitis, aequam 38. Viribus, et versate diu, quid ferre resusent, 39. Quid valeant humeri. Cui lecta potenter erit res, 40. Nec facundia deseret hunc, nec lucidus ordo.

V.

41.

43.

Ordinis haec virtus erit et venus, aut ego fallor, 42.
Ut iam nunc dicat iam nunc debentia dici,
Pleraque differat et praesens in tempus omittat:
Nec sic incipies, ut scriptor cyclius olim:

Denique. Ut verbo dicam. Ea vis vocabuli a multis explicata est, in his ab Dukero ad Florum I, XVI, et Schultingio ad Quintil. Declam. I, vI.

IV.

Priusquam igitur aliquis opus aggrediatur, suas vires consulat. Tum nec bona dispositio carminis nec verborum dele

ctus desiderabuntur.

[ocr errors]

44.

136.

Quid sit bona dispositio, ostendit Homerus.

Ut iam nunc dicat iam nunc debentia dici. Utraque MSS. D'Orvill. Ut iam non dicat, non iam debentia dici.

Nec sic incipies. Sanadonus de ordine, quo hi versus vulgo leguntur, annotavit: » Ces dix-sept vers, qui regardent l'exorde du Poeme, sem

Quid valeant humeri. MS. D'Or- blent ne point convenir à cet en

vill. Quid valeant animi.

Nec facundia deseret hunc. In MS. Dukeri deserit.

droit, où Horace parle des passions et des moeurs, depuis le centieme vers iusqu'au cent soixante dix-neu

nunc inscribitur Epistola ad Pisones, factum est recentiori tempore, sicuti et divisio in Satiras et Epistolas, in Librum primum et secundum, in Satiram primam, Epistolam primam, et alias numerorum notationes. Neque veteres Epistolam ad Pisones, sed de Arte poetica nominabant, ab argumento. Ita iam invenias apud Quintilianum. Licet haec Saturae pars titulo Epistola ad Pisones a reliquis posset discerni, quoniam altera ad Pisones Epistola non exstat. Fortasse et nomen Satura eo commendatur, quod Horatius Sermon. II, 1, 1. scripsit: Sunt quibus in Satira videar nimis acer; i. e. in corpore poematum variorum, cui titulus Satura. Et Iuvenalis Satira I. postquam dixerat se non scripturum Epos, non Togatas, non Tragoedias, caussam exponit cur ipse in alio campo decursurus sit. Spado, inquit, Maevia, tonsor, verna Canopi, Crispinus, Matho, Massa, Thymele, mille alii homines et vitia erunt argumentum mei carminis. Nam haec vitia cum videas, Difficile est Satiram non scribere, i. e. Corpus Satirarum. Statius Silv. I, ш, 103. laudato poeta propter lyram maiorem, plectra Pindarica, robora Heroa, addit: sive Liventem Satiram nigra rubigine turbas: quod optime interpretatur Gronovius, quia in Satira turbatur, turbando seɑ miscendo fit opus confusaneum. Iam unum poematium non ita turbatur, sed turba oritur ex multis poematiis varii metri in unam Saturam coactis. Horatius, Iuvenalis et Statius Satiram ponere non potuerunt intelli

gentes unum poematium. Ea nempe significatio iis videbatur non satis Latina. Si fuisset, scripsissent potius: in Satiris acer, Satiras non scribere, Satiras turbas. Martialis quidem Latinitatem antiquam non curavit in Epigr. XII, 96. Audemus Satiras: Lucilius esse laboras. De Saturae significatione poteram, si hic locus esset, sententiam Casauboni confirmare et argumentis novis tueri. Primus ita iudicavit I. Scaliger ad Manilium in Notis ad Sphaeram Barbaricam pag. 450. Cum Scaligero et Casaubono faciebat Salmasius. Gronovius idem docuerat Graevium, Daniel Heinsius aliter censebat; patrem sequebatur Nicolaus filius, qui cum Graevio de hoc argumento in Epistolis, a Burmanno in Sylloges T. IV editis, ita disputavit, ut hic sententiam mutasse videatur, magis tamen officii caussa, quam quod plane esset convictus. Meo quidem iudicio omnis illa disputatio Casaubono favet. Neque obliviscendum, quali inter se animo D. Heinsius et Salmasius fuerint.

Omnis autem hic ad Pisones libellus dividi potest in tria capita. Primum caput continet praecepta, quae praesertim ad carmen heroicum pertinent. Secundum versatur in carmine dramatico. Tertium habet generalia quaedam de difficultate artis poeticae recte exercendae et insania eorum, qui, neque natura neque studio adiuti, versus tamen faciunt. Singula tria capita per suas partes distribuuntur, maiores et minores. Minores interdum sunt praefatio quaedam vel introductio ad sequentem disputationem. Ego ad hanc normam libellum divisi.

.

CAPUT PRIMUM.

PRAECEPTA DE CARMINE HEROICO PRAESERTIM.

I.

Humano
lumano capiti cervicem pictor equinam
Jungere si velit, et varias inducere plumas
Undique collatis membris, ut nec caput uni
Nec pes reddatur formae, sed turpiter atrum.
Desinat in piscem mulier formosa superne:

I.

Carmen esto varium et

tamen unum.

Humano capiti cervicem pictor equinam. Principium mihi satis esse abruptum videtur. Fieri potest ut aliquid exciderit. Optassem certe, carmen heroicum paullo disertius fuisset significatum.

Ut nec caput uni Nec pes reddatur formae. Ego ista ex vs. 8-9 huc retuli. Ibi leguntur de libro cuius velut aegri somnia vanae Fingentur species, ut nec pes nec caput uni Reddatur formae: deinde ut turpiter atrum mutavi in sed turpiter atrum. Verba illa minus bene conveniunt loco, ubi nunc posita sunt, optime autem conveniunt loco, ubi ego posui. Comparat librum malum cum male picta imagine. In

1.

2.

3-8. 9-3.

4.

imagine, praeter alias ineptias, mulier desinit in piscem: in libro vanae sunt species, velut aegri somnia. Si libro addis caput et pedem, facis etiam ex libro imaginem, comparas imaginem cum imagine; dicis: >> liber, in quo, tamquam in imagine nec caput nec pes sibi conveniunt, similis est imagini, in qua nec caput nec pes sibi conveniunt." Ut nos ordinem restituimus, omnia sibi pulchre respondent: Humanum formosae mulieris caput, membra undique collata et variis plumis tecta, ut neque una sit forma, neque caput neque pedes in hac forma conveniant, sed mulier illa tam formosi capitis caudam habeat piscis.

Atrum. Commentator Cruquianus explicat magnum. Dignum, quod animadvertatur.

Desinat in piscem mulier. In MS. Brenkm. in piscem et mulier.

>> Fortunam Priami cantabo et nobile bellum." 137.

Quid dignum tanto feret hic promissor hiatu? 138. Parturiunt montes, nascetur ridiculus mus.

139.

Quanto rectius hic, qui nil molitur inepte:

140.

>> Dic mihi, Musa, virum, captae post tempora

Troiae,

141.

>> Qui mores hominum multorum vidit et urbes." 142.

vieme. Tout cela prouve que le Poete n'a prétendu que ietter dans cette lettre ses principales réflexions sur la Poesie, dans l'ordre, qu'elles se présentoient sous sa plume.

Ut scriptor Cyclius olim. Regelsbergerus, cuius liber de Poesi Horatiana prodiit Viennae a. 1797. in MS. invenit Ciricus. Hinc coniecit Cypricus.

Fortunam Priami cantabo et nobile bellum. Fortasse Horatius Priamum nomine appellari non probavit. Atque ita accepit Vida Poet. III, 40. >> Iam vero cum rem propones, nomine nunquam Prodere conveniet manifesto: semper opertis Indiciis, longe et verborum ambage petita Significant, umbraque obducunt: inde tamen, ceu Sublustri e nebula, rerum tralucet imago. Clarius, et certis datur omnia cernere signis. Hine si dura mihi passus dicendus Ulysses, Non illum vero memorabo nomine, sed qui Et mores hominum multorum vidit et urbes Naufragus, eversae post saeva incendia Troiae. » Homerus tamen, ius "Ανδρα μοι ἔννεπε Horatius ante oculos habuit, Iliadem sic exorsus est, ut Mivv IIndŋïáðew 'Apv Años nominaverit. Versus autem For

cu

tunam Priami est ex noto poeta, sicuti Boilavius citavit suum ex Alarico Scuderii, Art. Poet. III, 270. » N'allez pas dès l'abord, sur Pégase monté, Crier à nos lecteurs, d'une voix de tonnerre: »Ie chante le vainqueur des vainqueurs de la terre.”

Non fumum ex fulgore, sed ex fumo dare lucem. Hieronymus Vida et haec egregie interpretatus est verbis supra a me positis. » umbraque obducunt: inde tamen, ceu Sublustri e nebula, rerum tralucet imago."

Parturiunt montes. Disputavi in praecedenti annotatione ad hunc locum nonnulla de Graecorum desiderativis. Apud Suetonium in Domitiano 10. legitur: Aelius Lamia Tito hortanti se ad alterum matrimonium, responderat, μǹ nai ov yaμñoɑ Déλes. In excerptis Politian. erat yaunosins. Verum puto, si reponis yaunoɛieis.

Qui mores hominum multorum vidit et urbes. Broukhusius annotavit Philelphum Epist. XV, et in aliis libris vertisse mentes. Muretus in Variis Lection. XVII, 8, Horatium reprehendit: » Urbes inquit (Homerus) multorum hominum vidit, ingenia naturasque cognovit. Quae re ipsa

« PreviousContinue »