Si vivunt omnes? Ergo acrior impetus, et jam
Saxa inclinatis per humum quæsita lacertis
Incipiunt torquere, domestica seditioni

65 Tela; nec hunc lapidem, quales et Turnus et Ajax,
Vel quo Tydides percussit pondere coxam
Æneæ; sed quem valeant emittere dextræ
Illis dissimiles et nostro tempore natæ.

Nam genus hoc vivo jam decrescebat Homero.
70 Terra malos homines nunc educat atque pusillos.
Ergo Deus, quicumque adspexit, ridet et odit.
A deverticulo repetatur fabula. Postquam
Subsidiis aucti, pars altera promere ferrum
Audet et infestis pugnam instaurare sagittis ;
75 Terga fugæ celeri præstantibus omnibus, instant,
Qui vicina colunt umbrosa Tentyra palmæ.
Labitur hinc quidam, nimia formidine cursum
Præcipitans, capiturque: ast illum in plurima sectum
Frusta et particulas, ut multis mortuus unus
80 Sufficeret, totum corrosis ossibus edit

62. Sic 21. 27. 54. 58. 64. 74. Sic vivant 64.

63. inclinantes 21. inclinantis 65. 64. seditione 10. 12. 15. 16. 21-24. 45. 46. 47. 49. 50. 54. 55. 59. 60. 65. omnes fere codd. Paris. et ed. Ach. 65. sed hunc 12, ·qualis Turnus 12. qualis se Turnus 24. qualis et Turnus 64. quali se Turnus et Ajax 11. 15. 17. 23. 25. 45-47. 49. 54—60. 62. 65-69. 71-74. et XXX MSS. Paris. Male: nam hi saxis se ipsi non percussisse dicuntur. quali Turnus 19. quali vel Turnus 10. 20. quod arrisit Ach. quali et Turnus

v. Heins. ad Ovid. Am. II, 6, 9. (ubi veterrimi codd. nobis favent) Burm. ad Petron. 10. et ad Virg. Ge. III, 293. Bentl. ad Terent. Eun. IV, 2, 17. et Ernesti clav. Cic. v. devertere.

75. aucta 16. auctis 27. 46. 47. 48. 56 -60. 64. 74. actis 25. —pars altera amittere ferrum 12.

74. pugnas inferre 2.

75. fuga 1. 8. 11. 15. 17. 19-22. plerique codd. Paris. et ed. Ach.— sceleri 9. 21. 22. -instans 9. præstant instantibus omnes vetus MS. Merceri, qui emend. Terga fuga celeri præstant instantibus Ombis. Schrader conj. præbentibus omnibus, et Lubinus præstantibus hostibus. Mox v. 76. Pampa (qui vicus erat vicinus Tentyris) legendum pro palmæ putabat Salmas. Exerc. Plin. p. 452. B. Quis verò, ut situm urbis designet, eam vico alicui dicet vicinam esse?

77. hic 10. 15. 16. 17. 19. 20. 24. 45 --47. 49. 50. 54-60. 62. 6469. 7174. 77.

72. deverticulo scripsi pro vulg. diverticulo, Latinitate ita postulante. Deverticulum enim et deversorium dicuntur a devertere, h. e. ab uno loco ad alium se convertere; a quo differt divertere, quod adhibetur de duobus, qui diversam insti- 79. Frustra 16. 22. 23. 24. 46. 47.. tuunt viam, unde diversus et alia: quæ ac 27. 46-50. 54. 55. 59-65. 68. 69. verba male vulgo a librariis confunduntur. 71. 72. 73.

Victrix turba: nec ardenti decoxit aeno

Aut verubus; longum usque adeo tardumque putavit
Exspectare focos, contenta cadavere crudo.

Hic gaudere libet, quod non violaverit ignem,
85 Quem summa cœli raptum de parte Prometheu
Donavit terris. Elemento gratulor et te
Exsultare reor. Sed qui mordere cadaver
Sustinuit, nil umquam hac carne libentius edit.
Nam scelere in tanto ne quæras et dubites, an
90 Prima voluptatem gula senserit. Ultimus autem,
Qui stetit absumto jam toto corpore, ductis
Per terram digitis, aliquid de sanguine gustat.
Vascones, hæc fama est, alimentis talibus olim
Produxere animas: sed res diversa, sed illic
95 Fortunæ invidia est bellorumque ultima, casus
Extremi, longæ diya obsidionis egestas.
Hujus enim, quod nunc agitur, miserabile debet
Exemplum esse cibi: sicut modo dicta mihi
gens
Post omnes herbas, post cuncta animalia, quidquid
100 Cogebat vacui ventris furor, hostibus ipsis

Pallorem ac maciem et tenues miserantibus artus,
Membra aliena fame lacerabant, esse parati

81. aheno 25. 46–50. 57–60. 62. 64 Nolano ad Auson. Carm. X. v. 203. 212. -69. 71. 72. 73. v. ad III, 285.

84. Hinc 10. 21 a m. sec. 23-25. 27. 45-50. 58. 61-69. 71-74.

218. Ptolemæus tamen et Strabo III. p. 111. scribunt Οὐάσκωνες et τὸ τῶν Οὐασκώvwv ovos. Suspicari itaque possis, recte

87. sed quæ (sc. turba v. 81.) emend. legi vel Vascones, fama est, alimentis in Schrader.

48. 61-64. 66. 67. 71. 72. 73. vel Vas-
cones, ut fama, alimentis in 17. nisi ma-
lis Vascones fuma est alimentis talibus
olim Produxisse animas. - Mox elementis
talibus 8. quod Pithoeo placuisse mireris.
humanis carnibus 13. —usi pro olim 7.
9-13. 15. 16. 17. 19-23. 25. 27. 45-
50. 54. 55. 57-69. 71. 72. 75. XXX
MSS. Paris. et ed. Ach.

94. illinc 23. 27. 46. 47. 49. 58.
95. bellorumque culmina 29.

96. dura 21. dure 15.

97. qui nunc 21 a m. pr. 22.

99. cunctas herbas 16.

101. Pallore ac macie extenues quidam cod. Pith. et maciem 10. 19. 25. 4649. 55-60. 64.

Et sua.

Quisnam hominum veniam dare, quisve Deorum

Viribus abnuerit dira atque immania passis,
105 Et quibus illorum poterant ignoscere manes,
Quorum corporibus vescebantur? Melius nos
Zenonis præcepta monent: nec enim omnia, quædam
Pro vita facienda putat. Sed Cantaber unde
Stoicus, antiqui præsertim ætate Metelli?

110 Nunc totus Graias nostrasque habet orbis Athenas.
Gallia causidicos docuit facunda Britannos:
De conducendo loquitur jam rhetore Thule.
Nobilis ille tamen populus, quem diximus ; et par
Virtute atque fide, sed major clade Saguntus
115 Tale quid excusat. Mæotide sævior ara
Ægyptus. Quippe illa nefandi Taurica sacri
Inventrix homines (ut jam, quæ carmina tradunt,
Digna fide credas) tantum immolat, ulterius nil
Aut gravius cultro timet hostia. Qui modo casus
120 Impulit hos? quæ tanta fames infestaque vallo
Arma coegerunt, tam detestabile monstrum
Audere? Anne aliam, terra Memphitide sicca,

104. Viribus 8, 10-27. 45-50. 5477. 81. 82. quod interpretantur: virilibus animis, vel viris fortibus. Quæ ratio dura est, etsi ferrem eam in poeta lyrico; et diversa mihi videtur dictio illa cognatis maculis inf. v. 160. quæ judice Hein. simillima est. Urbibus cod. Alex. tres alii Paris. et recentt. edd. Prat. et al., h. e. Calaguri, Numantiæ, Sagunto, ut vulgo putant; aut urbibus poet. pro urbi, Calaguri, et hoc pro civibus, ut passim, et apud Græcos rós, "Agyos, 'Exλàs, de quo v. Facius ad Eurip. Orest. v. 46. Sed hæc quoque ratio longe petita est, lectio tamen illa ab Ach. recepta. Poeta forte scripsit Civibus, vel Fortibus, vel Talibus. Ventribus conj. H. Vales. coll. III, 167. IV, 107. XIV, 126. ut pars pro toto (pro viris) posita sit et error natus ex comp. script. vtribus.abnueret 21.

74.

108. facienda putant scil. præcepta 10 -12. 15. 16. 45.

110. nostras Graiasque 22. notasque conj. H. Vales.

113. dicimus 68.

114. Saguntos 19. Sagunto 22.- - Versus 113. 114. 115. alii ita distinguunt: Nobilis ille tamen populus, quem diximus, (et par Virtute Saguntus) Tale quid excusat; alii sic: Nobilis diximus, et par Virtute atque fide: sed major clade Saguntus Tale quid excusat; alii denique ita: Nobilis ille diximus, et par Virtute atque fide, sed major clade Saguntus, Tale quid excusat, ut verba sic jungantur : Nobilis ille populus, Vascones, et Saguntus, ei par virtute atque fide cet.

115. Fata quid accuset? conj. Schrader.

119. Qui pro Quis restitui ex 11. 17. 105. ipsorum 61. 62. 63. 65—69. 71- kenb. ad Sil. II, 645. VII, 538. IX, 20. quia mollius est et doctius. v. Dra

651. X, 117. XIII, 450. XV, 668. Heins. et Heyne ad Virg. Ecl. I, 19. II, 19. Gron. Obss. ad script. eccles. c. 21. Bentl. ad Horat. Serm. I, 4, 41. 5, 79.

Invidiam facerent nolenti surgere Nilo?

Qua nec terribiles Cimbri nec Britones umquam,
125 Sauromatæve truces aut immanes Agathyrsi,
Hac sævit rabie imbelle et inutile vulgus,
Parvula fictilibus solitum dare vela phaselis
Et brevibus pictæ remis incumbere testæ.
Nec pœnam sceleri invenies, nec digna parabis
130 Supplicia his populis, in quorum mente pares sunt
Et similes ira atque fames. Mollissima corda
Humano generi dare se Natura fatetur,

Quæ lacrumas dedit: hæc nostri pars optima sensus.
Plorare ergo jubet casum lugentis amici

124. Britones 1. 10. 11. 12. 14. 15. 16. 18. 20. 23-27. omnesque edd. vett. Brittones 17. et edd. recentt. Prat. et al, Brytones 19. Bistoris 21. Bistones 22. Jo. Schraderus in Observatt. libro p. 46. docte de h. 1. ita disputavit: " Britones in numerum ferarum et immanium gentium referuntur. Id dolens Marklandus inustam genti maculam delere tentavit ad Stat. Sylv. IV, 2, 38. reponens: Cimbri, nec Teutones umquam, Sauromatæve truces. Vir doctus in Actis Lips. An. 1729. p. 383. testatur, ei accedere quatuor MSS. in quibus Sauromatave legatur; in aliis duobus esse Bistones, (ut in nostro cod. 22.) vel ex comp. scribendi Bitones vel Btones. Lectio Bistones reperitur etiam in cod. Perizon. ejusque vel in primis ratio videtur habenda, quod ipse Juvenalis haud leviter eam confirmat, Sarmalas et Thraces similiter jungens sup. III, 79. ut ante Martialis XII, 8. 9. Thracum vero feritatem et crudelitatem omnes omnium temporum scriptores fere notaverunt. Sed et plurimos et locupletissimos diritatis atque immanitatis Britannorum testes ex vetustis monimentis excitavit Barth. ad Claudian. laud. Stil. II, 246. et præcipue Cons. Mall. v. 51. et Rutil. I, 500. Claud. b. Get. 568. Avien. D. O. T. 418 et 749. Horat. Od. III, 4, 33. Aut igitur vulgata Juvenalis scriptura servanda est, aut locus, quem Britones obtinent, Bistonibus adsignandus. Britones autem et Britanni ita dicti a vocab. Brit, quod proprie versicolorem, depictum et coloratum denotat: nam moris fuit, ut Britannorum nurus cutem cæruleo colore inficerent, de quo v. Plin. XXII, 1. s. 2.

Mel. III, 6, 155. Camdenus in Britannia p. 24 sq. 27 sq. Cannegieter de Brittenb. p. 6. Conf. etiam interpp. Prop. II, 17, 25. al. 18, 23. Herodian. III, 14. Cæs. b. Gall. V, 15. Martial. XI, 53. XIV, 19. Solin. XXII. extr. Nota Ach.

est:

"Futilis est Marklandi emendatio: nam his temporibus Cimbri, Teutones, Britones, Sauromatæ, Sycambri ceterique omnes Europæ septemtrionalis populi truces et feri erant; nec inde sequitur, Britannos hodiernos, Francos, Germanos, qui ab iis ortum ceperunt, ejusdem feritatis esse participes.'

125. Sauromatæve pro vulg. Sauromatæque revocavi ex 11. 17. 20. 21. 22. 24. 45. 49. et quatuor MSS. de quibus vid. quæ modo dixi ad v. 124. Sauromatesve 19. - nec pro aut 15.

126. immane pro imbelle 25. 46. 48. 49. 54. 55. 57. 59. 60. Sed voc. immane modo præcessit. De metro h. l. vid. sup. ad VI, 274.

127. sutilibus pro fictilibus conj. Schra. der coll. Virg. Æn. VI, 414. ubi v. Cerda et Heyne. - solidum 74.- phasellis 25. 27. 46-50. 55. 57. 58. 61. 62. 64. 66. 73. At v. Comm.

133. pars ultima 81. pars intima 64. ex emendat. Britann. ut sensus sit: lacrymæ sunt, quæ interiorem sensus nostri partem pietatemque patefaciunt.

134. casum lugentis amici recte, opinor, conj. Curio coll. Virg. Æn. II, 93. casum legitur in 16. et III codd. Paris. lugentis in 10. 21. 22, 24-27. 45—50. 54-69. 71. (in quo tamen vitiose lucentis) 72. 73. 74. et XV MSS. Paris. Utrumque nunc recepi pro vulgata lect.

135 Squaloremque rei, pupillum ad jura vocantem
Circumscriptorem, cujus manantia fletu
Ora puellares faciunt incerta capilli.

Naturæ imperio gemimus, quum funus adultæ
Virginis occurrit, vel terra clauditur infans

140 Et minor igne rogi. Quis enim bonus et face dignus
Arcana, qualem Cereris vult esse sacerdos,

Ulla aliena sibi credat mala? Separat hoc nos
A grege mutorum, atque ideo venerabile soli
Sortiti ingenium, divinorumque capaces

145 Atque exercendis capiendisque artibus apti
Sensum a cœlesti demissum traximus arce,
Cujus egent prona et terram spectantia. Mundi
Principio indulsit communis conditor illis

Tantum animas, nobis animum quoque, mutuus ut nos
150 Affectus petere auxilium et præstare juberet,
Dispersos trahere in populum, migrare vetusto
De nemore et proavis habitatas linquere silvas;
Ædificare domos, Laribus conjungere nostris
Tectum aliud, tutos vicino limine somnos
155 Ut collata daret fiducia; protegere armis
Lapsum aut ingenti nutantem vulnere civem,
Communi dare signa tuba, defendier îsdem
Turribus atque una portarum clave teneri.
Sed jam serpentum major concordia. Parcit
160 Cognatis maculis similis fera. Quando leoni
Fortior eripuit vitam leo? quo nemore umquam

causam dicentis, quæ vix cuiquam place-
bit, nisi Hein. qui eam tuetur coll. VIII,
27. XII, 46. Virg. Æn. VIII, 619--
621. et XI, 171. Pro casum forte qui-
dam librariorum reposuerunt causam et
deinde alii aptum ei vocabulum dicentis
commenti sunt.

136. fletus 27. 47. 50. 54. 64. fletum 44. Alterutra lectio videtur probanda. v. sup. ad VI, 623.

140. Ut minor conjicit Schrader. face 61. 62. 63. 65-69. 71–74.

141. qualis 16.

aut

142. separet hoc nos 25. separat hæc

(natura, vel pietas, humanitas et misericordia) nos 10. 24. 25. 27. 46-50. 5469. 71-73. probb. Mancin. et Ascens. 143. A grege brutorum 16. — solum

22.

146. duximus arce 45. 151. et migrare 25. 27. 46–50. 5469. 71–74.

152. ac 19.-linquere terras 21.

154. limine recepi ex 16. 17. 19. 20. 23-27. 45. 46. 47. 49. 50. 55-69. 71 -74. et XX MSS. Paris. limite in reliquis libris.

158. aut una 45. — tueri 16.