imperatum parricidium.' Circumsistunt lectum percussores, et prior trierarchus fusti" caput ejus afflixit: jam in mortem Centurioni ferrum destringenti, protendens uterum, ' ventrem feri,' exclamavit: 1° multisque vulneribus confecta est. 9. Hæc consensu produntur.' Aspexeritne2 matrem exanimem Nero, et formam corporis ejus laudaverit, sunt, qui tradiderint, sunt, qui abnuant. Cremata est nocte eadem, cædem. Torum circumstant interfectores, et primus trierarchus cervicem ejus baculo percussit, non ad necem. Nam centurioni gladium nudanti, exhibens ventrem, Uterum percute, inquit ipsa, multisque ictibus confossa est. Hæc communi fama traduntur. An vero viderit Nero defunctam matrem, et commendaverit pulchritudinem corporis illius, alii scripserunt, alii negant. Combusta tiores. Puteolanus, fuste.-8 Sic Faërnus legit. Gronovius, Ryckius, et Brotierus nam in mortem. Acidalius, afflixit non in mortem. Centurioni, &c. pronuntians Tò nam ineptum. Sed duo Mss. illud habent, et mihi non tale videtur. Ryckius. Cum Bip. reposui jam, quod respondet T prior. Oberlin.-9 Bud. distringenti.—10 Mss. Harl. Bodl. Jes. et Puteolanus addunt, rogans ministrum ut utero dirum ensem conderet : adjiciens, Hic est, hic est fodiendus ferro, monstrum qui tale tulit. Post hanc vocem, cum supremo mixtam gemitu animam tandem post fera tristem vulnera reddidit. Ictibus enim et multis vulneribus confecta est. Optime vidit Lipsius glossema esse ex Seneca Octavia repetitum. Abest a Mss. Vatic. Reg. Corb. et editione principe ac recentioribus. Brotier. 1 Ita Mss. Flor. Reg. Harl. Bodl. Jes. Guelf. et editiones veteres. Beroaldus, traduntur.-2 Amicus Ryckii, inspexeritne.-3 Et clausa humus, Ms. Flor. NOTE P Jam in mortem Centurioni ferrum] Egregie emendo: Trierarchus caput ejus afflixit non in mortem. Centurioni ferrum, &c. Phrasis Taciti, afflixit in mortem. Ann. lib. IV. Quos principium stragis in mortem afflixerat.' Acidalius. Sensus sit; Prior Trierarchus fusti caput ejus afflixit, jamque in mortem Centurioni ferrum destringenti, &c. Vel sic: Prior Trierarchus, &c. afflixit, non in mortem: Nam Centurioni ferrum destringenti, protendens uterum, &c. Non in mortem] Sic forte melius : Prior Trierarchus fusti caput ejus afflix. it, non in mortem. Centurioni ferrum, &c. Et ratio cur dicit, non in mortem, est, quia adhuc loquitur Agrippina, ventrem feri: et rò nam, parum cohæret. Sic capio: caput ejus afflixit, non in mortem. Nam Centurioni, &c. 4 Confecta] Anno 3. Olympiadis 109. Romæ conditæ 812. Christi nati 59. Vide notas XIII. 58. Tillemonius. ▾ Sunt qui tradiderint, sunt qui abnuant] Equalis Taciti C. Tranquillus Ner. 34. sic scriptum reliquit, narrata Agrippinæ cæde: Adduntur his atrociora, nec incertis auctoribus, ad visendum interfectæ cadaver accurrisse, contrectasse membra, alia vituperasse, alia laudasse, sitique interim oborta, bibisse.' Dio quoque Neronis infanda verba refert, corpore matris nudato: 'Nesciebam,' inquit, me tam pulchram convivali lecto, et exequiis vilibus: neque, dum Nero rerum potiebatur, congesta aut clausa humus.3" Mox domesti est ipsa hac nocte in toro, quo mensa accumbitur, et translatitio vulgarique funere: neque, dum principatum obtinuit Nero, ingesta humus, aut circumsepta fuit. editio princeps et recentiores. In Mss. Harl. Bodl. Jes. et Puteolanus, humo. NOTE matrem habere.' Vertranius. Boëthius lib. II. car. 6. 'Fratre qui quondam ferus interemto, Matris effuso maduit cruore: Corpus et visu gelidum pererrans Ora non tinxit lacrymis, sed esse Censor exstincti potuit decoris.' Modo luxuria non fuerat contenta ligno: jam lignum emi testudine facit:' quod et de ceteris lectis intelligendum. t Neque, dum Nero rerum potiebatur] Non congesta nec clausa humo fœmina, donec Nero regnavit: post do• Convivali lecto] Non funebri, et mesticorum cura levi tumulo contec legitime parato. Lipsius. Convivali lecto] Ubi cœnans accubabat. Ferrettus. Non ipsa tantum, sed et alii.. Mos fuit in exequiarum celebritate funebrique pompa, post faces collucentes, in lectulis, quos funebres exstructos funeris causa, dicebant, fumosas majorum imagines, ipsiusque, eui funeraretur, e cera effictum simulacrum anteferri cadaveri, quod in lecto strato cum linteis positum sequebatur. At Agrippina, eo ipso lectulo delata est, quo cibum sumtura accubabat. Vertranius. Convivali lecto] In his lectis, tum maxima luxuries, teste Plin. xvi. 43. 'Excogitatæ sunt et ligni bracteæ, nec satis cœpere tingi animalium cornua, dentes secari; lignumque ebore distingui, mox operiri. Placuit deinde materiem et in mari quæri. Testudo in hoc secta: nuperque portentosis ingeniis principatu Neronis inventum, ut pigmentis perderet se, plurisque veniret, imitata lignum. Sic lectis pretia queruntur : sic terebinthum vinci jubent, sic citrum pretiosius fieri, sic acer decipi. ta. Ferrettus. "Congesta aut clausa humus] Eodem modo se gessit Nero erga patrem Claudium, teste Sueton. Ner. 33. 'Bustum ejus consepiri, nisi humili levique materia, neglexit.' Cineres principum inferebant Mausoleo, attamen locus in quo cremati fuerant, pro religioso habebatur. Et locus, in quo crematus Augustus, distinctus a Mausoleo. Claudebant veteres monumenta sua, tenuiores quidem, maceria, aut aliqua levi materia; honestiores lorica e silice, vel saxo, aut marmore. Et ipse Nero moriturus, apud Sueton. 49.Scrobem coram fieri imperavit, dimensus ad corporis sui modulum : componique simul, si qua invenirentur frusta marmoris,' &c. Infra 50. Neronis reliquias Ecloge et Alexandrina nutrices cum Acte concubina, gentili Domitiorum monumento condiderunt, quod prospicitur e campo Martio impositum colle hortorum. In eo monumento solium Porphyretici marmoris superstanti Lunensi ara circumseptum est lapide Thasio.' Id etiam permiserat Icelus Galbæ corum cura, levem tumulum accepit, viam Miseni propter, et villam Cæsaris Dictatoris, quæ subjectos sinus" editissima prospectat. Accenso rogo libertus ejus, cognomento Mnester,4* ipse ferro ses transegit; incertum caritate in patronam, an metu exitii. Hunc sui finem multos ante annos crediderata Agrippina contemseratque. Nam con Postea domesticorum officio, tenue sepulcrum habuit, juxta iter Miseni, et prædium Julii Cæsaris, quod altissimum positos infra sinus late despectat. Pyræ subjecto igne, libertus illius, cognomine Mnester, ipse se gladio transfodit; dubium est, an pietate in Agrippinam, an timore supplicii. Hunc sui exitum multis abhinc annis præsciverat Agrippina, spreveratque. Quippe ipsi consultanti de filio, responderant -4 Ms. Reg. Timester. Editio princeps, Ninester.-5 Ita Mss. Harl. Bodl. Jes. Puteolanus et recentiores. Vitiose in Mss. Flor. Reg. Corb. et editione NOTE libertus; qui et ipse permiserat, ut totus cremaretur; nempe non abscisso capite, quod optaverat moriens Nero. Humus] Defuncti lecto impositi cremabantur; reliquiæ e busto colligebantur, vino lavabantur, urnæ imponebantur, terra condebantur, mox ara et tumulus statuebantur. Solebant humum excavare, in qua concamerato opere hypogao facto, cineres in loculis statuerentur. Aurelius. Quæ subjectos sinus] Apte ad hunc locum Seneca Epist. 52. C. Marius, et Pompeius, et Cæsar exstruxerunt quidem villas in regione Baiana, sed illas imposuerunt summis jugis montium. Videbatur hoc magis militare, ex edito speculari longe lateque subjecta.' Lipsius. Sinus] Nempe maris Misenensis. * Mnester] An ausus libertus eo nomine in aulam asciri, post Messallinæ concubinum? Forte hic paris flagitii suspectus. Ferro se transegit] Sic nonnulli viri et etiam fœminæ. Plin. vII. 53. Felice Russato auriga elato, in rogum ejus unum ex faventibus jecisse sese; frivolum dictu, ne hoc gloriæ artificis daretur, adversis studiis, copia odorum corruptum, criminantibus.' Sic milites Othonis. Tacitus: Ibidem, nec procul a rogo vim suæ vitæ intulerunt.' De fœminis Seneca Pater. 2. Controv. Quædam se ardentibus maritorum rogis miscuerunt: quædam vicaria anima maritorum vitam redemerunt.' z Multos ante annos] Ipsa habuit indicia felicitatis; nempe geminos dentes caninos, teste Plinio vII. 16. 'Fœminis minor (dentium) numerus: quibus dextera parte gemini superne, a canibus cognominati, fortunæ blaudimenta pollicentur; sicut in Agrippina Domitii Neronis matre: contra' in læva.' a Crediderat] Id credere et pridem ante debuit cum jam pars vaticinii impleta esset, alia pars etiam perinde certa fuit. Prædictum ipsi fuerat, imperaturum Neronem et occisurum ipsum matrem; at jam imperabat Nero. Igitur hunc sui finem, veluti certum, credere potuit Agrippina, et eo magis, quod illi dederat imperium, qui occidere potuit et voluit: nam sulenti super Nerone, responderunt Chaldæi, fore ut imperaret matremque occideret:' atque illa,' Occidat,' inquit, 'dum imperet.' 10. Sed a Cæsare, perfecto demum scelere, magnitudo ejus intellecta est. Reliquo noctis, modo per silentium defixus, sæpius pavore exsurgens et mentis inops, lucem opperiebatur, tanquam exitium1 allaturam. Atque eum, Mathematici, futurum, ut rerum potiretur Nero, et matrem interficeret. Atque illa, Interficiat, inquit, dummodo imperet. Sed Nero, perpetrato tandem facinore, atrocitatem illius æstimavit intellexitque. Eo quod supererat noctis spatio, nunc per silentium attonitus, sæpius terrore excitatus et animi vecors, diem expectabat, velut allaturam exitium. Atque illum, principe, ipso ferro transegit. Brotier.-6 Sic bene Puteolanus. In Ms. Reg. et editione principe, super Neronem. Idem.-7 Heinsius ad quæ illa. 1 Frustra tentat Barthius, exitum. Brot.-2 Sic bene Ernestus ex usu Taciti. NOTE pro tali merito odium et mors sæpius quam tamen, servata scriptura veteri, persolvitur. Puto, prædixerat imperium Neronis Agrippinæ, simul et cædem matris, Thrasylli filius ejus qui et principatum Tiberio prædixerat. b Perfecto demum scelere] Ita fit; currimus ad scelus præcipites, quod sedente impetu, veris mox pretiis æstimamus. Aurea gnome, sumtane a Menandro? certe ab illo antea sic elata, apud Stobæum: 'At nemo peccans criminis sui modum Peccando novit, re peracta respicit.' Lipsius. c Magnitudo] Sceleris nempe. Sic Curt. lib. VIII. ubi de Cliti cæde: 'Male humanis ingeniis natura consuluit, quod plerumque non futura, sed transacta perpendimus. Quippe rex, postquam ira mente decesserat, etiam ebrietate discussa, magnitudinem facinoris sera æstimatione perspexit.' ▲ Tanquam exitium allaturam] Similius fortasse vero sit, ablaturam. Quasi metum omnem et discrimen eximeret, noctem mutari desiderat. Hæc sententia videtur esse Taciti, rite elicio; modo exitium cum Festo et åρxai@s capiatur pro fine et exitu cujusque rei. Pontanus. Manifesta corruptio vocis exitium, quod minime, sed contra solatium collatura lux pessimo principum invocabatur. Quis unquam lucem opperitur et expectat cupidus, quæ sit illi exitium allatura? Exitum ergo scribendum in Tacito, id est, finem mæroris quod solent expectare, mosti, secundum Papinium: 'et seros mærentibus ortus.' Barthius. Quasi non tam tristium expectatio torqueat et cruciet, quam lætorum delectat. Petronius: Dii Deæque, quam male est extra legem viventibus! quicquid meruerunt, semper expectant.' Seneca Epist. 150. Dat pœnas, quisquis expectat; quisquis autem meruit, expectat.' Gronov. Exitium] Forte tanto pavore consternatus, adeoque divexatus cruciatusque conscientia parricidii, ut nisi exitio sibi succurri non posse existimaret: quod ipsi et objectum mox a quodam ex conjuratis Pisonianis. e auctore Burro, prima Centurionum Tribunorumque adulatio ad spem firmavit, prensantium2 manu gratantiumque, 'quod discrimen improvisum et matris facinus evasisset.' Amicif dehinc adire templa, et, cœpto exemplo, proxima Campaniæ municipia victimis et legationibus lætitiam testari: ipse, diversa simulatione, moestus, et quasi incolumitati suæ infensus,1 ac morti3 parentis illacrymans. Quia tamen h præmonente Burrho, prima tribunorum centurionumque assentatio in spem erexit, prehendentium dextram, gratulantiumque, quod effugisset periculum inopinatum, et parentis scelus. Postea familiares ire passim per delubra, et dato exemplo, vicina Campaniæ oppida sacrificiis et legationibus gaudium suum palam ostentare. Ipse, contraria disparique dissimulatione, tristis, et veluti salutem suam aversatus, ac mortem matris deplorans. Quia tamen locorum species aspectusque non In Mss. Reg. Corb. et editione principe, pressantium. In Mss. Harl. Bodl. Jes. Guelf. et Puteolanus, prehensantium. Brotier. Prehensantium manum Gronovius et Ryckius: hujus autem Cod. manu.-3 In Mss. Flor. Reg. Harl. Bodl. Jes. Guelf. et editionibus veteribus, morte. Recentioribus recte emendatum, morti, ex usu Latinorum omnium scriptorum. Brotier.—4 Ita NOTE Nec certe aliter incesto, incendiario, et parricidæ Neroni, nisi exitio succurri potuit. Expectabat lucem forte, quæ exitum pavori et cruciatui interno, simul et exitium afferret. Expectabat exitium, veluti remedium et solatium excruciantis tormenti. Nam sunt mala quædam, et præcipue scelerum mala, ipsa morte atrociora, et quibus solo exitio succurri speratur: sunt quorum tota spes est, nullam sperare, et nullam velle, nec posse velle, salutem. • Gratantiumque] Eccles. 13. 'Divitem solantur amici; dives commotus confirmatur ab amicis suis; humilis autem cum ceciderit, expelletur et a notis. Diviti decepto multi re. cuperatores. Locutus est superba et justificaverunt illum. Humilis deceptus est, insuper et arguitur.' Gratantiumque] Sic fere contigit Alexandro Magno, cum amicum Clitum interfecisset, apud Curt. lib. VIII. Quoque minus cædis puderet, jure interfectum Clitum Macedones decernunt, sepultura quoque prohibituri, ni rex humari jussisset.' Suasoribus aulicis, Themis ut assidet Jovi, ita et principi; ut quicquid agit, jure agere videatur, qui imperat. f Amici] En iterum Alexander, post cædem Cliti, pariter amicorum assentationibus erigitur. & Campania] De qua vi. 1. h Diversa simulatione] Illi lætabantur palam ipse vero contraria simulatione mostitiam præ se ferebat, quia tamen, &c. Ferrettus. Diversa] Dum populus lætitiam testabatur gratulabaturque, ipse contra simulabat mostitiam, et quasi horreret et aversaretur vitam. Igitur diversa simulatione, id est, populus lætitiam præferebat, quod periculum evasisset Nero; ipse vero tristitiam, sed certe simulatam et falsam. Diversa simulatione] Quod munici |