Page images
PDF
EPUB

de la propriété, et d'autres qui ne regardaient que la possession 10. Dans ce dernier cas ils pouvaient avoir pour but, ou de procurer une possession qu'on n'avait pas encore obtenue, ou de maintenir dans une possession troublée, ou de rétablir dans une possession perdue, vel adipiscendæ possessionis causa comparata sunt interdicta, vel retinendæ possessionis causa, vel recuperanda". Les interdits adipiscendæ possessionis causa se donnaient en certains cas favorables, mais qui du reste n'avaient rien de commun 12. Les interdits retinendæ possessionis causa reposaient sur ce principe qu'une possession tranquille, publique, et à titre de propriétaire nec vi, nec clam, nec precario a droit sinon à cette protection absolue qui couvre la propriété envers et contre tous, du moins à cette protection de bonne police qui écarte et punit la violence. Dans ce but de garantie, le préteur accordait deux interdits, doubles tous deux . Le premier, l'interdictum UTI POSSIDETIS, concernait les fonds de

[ocr errors]

10 L. 1, pr. D., de Interd., XLIII, 1. Videamus de quibus rebus interdicta competunt. Et sciendum est interdicta aut de divinis rebus aut de humanis competere; divinis, ut de locis sacris vel de locis religiosis; de rebus hominum interdicta redduntur, aut de his, quæ sunt alicujus, aut de his quæ nullius sunt. Quæ sunt nullius, hæc sunt liberæ personæ de quibus exhibendis ducendis interdicta competunt ; quæ sunt alicujus, hæc sunt aut publica aut singulorum; publica de locis publicis, de viis, de que fluminibus publicis; quæ autem singulorum sunt, aut ad universitatem pertinent, ut interdictum quorum bonorum, aut ad singulas res ut est interdictum Uti possidetis, de itinere actuque.- Ibid., I. 2, § 1-2. Cic., pro Cacina, 13.

-

11 GAIUS, IV, 143. 1. 2, § 3, D., de Interd., XLIII, 1. Adipiscendæ possessionis sunt interdicta, quæ competunt his, qui ante non sunt nacti possessionem sunt autem interdicta adipiscendæ possessionis quorum bonorum, Salvianum quoque interdictum quod est de pignoribus, ex hoc genere est, et quo itinere venditor usus est, quominus emptor utatur vim fieri veto. Recuperandæ possessionis causa proponuntur sub rubrica unde vi; aliqua enim sub hoc titulo interdicta sunt. Retinendæ possessionis sunt interdicta uti possidetis. Sunt interdicta, ut diximus, duplicia, tam recuperandæ quam adipiscendæ possessionis.

[blocks in formation]

12 GAIUS, IV, 144-147.
13 GAIUS, IV, 160 (sup., n. 7).

14

terre ; il donnait lieu, indépendamment de la double sponsio, à une procédure spéciale, nommée judicium cascellianum ou secutorium. Par ce judicium, la possession pendant le litige était adjugée à celle des deux parties qui offrait le plus haut prix des fruits à échoir jusqu'au jour du jugement définitif. De là l'usage de stipuler que, si l'adjudicataire des fruits venait à perdre le procès, nonseulement il aurait à payer la double sponsio et à restituer les fruits réellement perçus, mais qu'en outre il perdrait son prix d'adjudication comme peine de sa possession téméraire. Du reste, on pouvait, laissant de côté la stipulatio fructuaria, agir par action spéciale afin d'obtenir le prix d'adjudication des fruits. Cette action se nommait fructuarium et même secutorium judicium 1. L'autre interdit, interdictum

14 L. 1, pr., D., uti possid., XLIII, 17. Ait prætor :Uti eas ædes, quibus de agitur nec vi, nec clam, nec precario alter ab altero possidetis, vim fieri veto. De cloacis hoc interdictum non dabo; neque pluris, quam quanti res erit, intra annum, quo primum experiundi potestas fuerit, agere permittam. § 1. Hoc interdictum de soli possessore scriptum est, quem potiorem prætor in soli possessione habebat; et est prohibitorium ad retinendam possessionem. GAIUS IV, 148-150, 160 (sup., n. 7). FESTUS, Possessio est, ut definit Gallus Elius, usus quidem agri aut ædificii, non ipse fundus aut ager; non enim possessio est [e] rebus quæ tangi possunt; [nec] qui dicit se possidere, is vere potest [rem suam] dicere. Itaque in legitimis actionibus nemo ex his qui possidet rem] suam vocare audet, sed ad interdictum venit, ut prætor his verbis utatur: Uti nunc possidetis eum fundum Q. D. A., quod nec vi, nec clam, nec precario alter ab altero possideatis, [quominus] ita possideatis; adversus ea vim fieri velo.

13 Gaius, IV, 166..... [Deinde perficitur omnis] res ab eo fructus licitando, id est tantisper in possessione constituitur, si modo adversario suo fructuaria stipulatione [caveat, cui vis et] potestas hæc inest, utsi [contra ipsum] esset postea pronunciatum [possessio restitu]atur; [itaque inter] adversarios qui... certant, contentio fructus licitationis est : scilicet quia amborum [interest possessorem] esse.,. tantisper rei possessionem el rei fructus vendit; et quandoquidem hoc agatur, postea alter alterum sponsione provocat Quæ adversus edictum prætoris interdicentis nobis facta essent, invicem ni ambobus restituantur: adversus sponsionem vel stipulationem autem, cum una inter eos sit sponsio : ni mea possessio sit, stipulatio ni... fit... Judex, apud quem de ea re agitur, illud sci

UTRUBI, concernait les meubles et s'accordait à la personne qui, durant la dernière année, avait été le plus longtemps en possession 16. Dans le droit Justinien on suivit la règle adop

:

licet requirit quod prætor interdicto complexus est, uter eorum eum fundum easve ædes, per id tempus, quo interdictum redditur, nec vi, nec clam, nec precario possideret cum judex id exploraverit, et forte secundum me judicatum fuit, adversarium quidem et sponsionis et restipulalionis summas, quas cum eo feci condemnat; et convenienter me sponsionis et restipulationis, quæ mecum facta sunt, absolvit et hoc amplius si apud adversarium meum possessio est, quia is fructus licitatione vicit, nisi restituat mihi possessionem Cascelliano sive secutorio judicio condemnatur. 167. Ergo is, qui fructus licitatione vicit, si non probat ad se pertinere possessionem, sponsionis et restipulationis et fructus licitationis summam pœnæ nomine solvere, et præterea possessionem restitucre jubetur; et hoc amplius fructus, quos interea percepit, reddit. Summa enim fructus licitationis non pretium est fructuum; sed pœnæ nomine solvitur, quod quis alienam possessionem per hoc tempus retinere et facultatem fruendi nanscisci conatus est. 168. Ille autem qui fructus licitatione victus est, sí non probaverit ad se pertinere possessionem, tantum sponsionis et restipulationis summam pœnæ nomine debet. 169. Admonendi tamen sumus, liberum esse ei qui fructus licitatione victus erit, omissa fructuaria stipulatione, sicut Cascelliano sive secutorio judicio de [possessione] reciperanda [ibi experitur], ita [separatim et] de fructus licitatione agere in quam rem proprium judicium comparatum est, quod appellatur fructuarium, quo nomine actoris satis accipiatur, Dicitur autem et hoc judicium secutorium, quod sequitur sponsionis victoriam, sed non æque Cascellianum vocatur.

16 L. un. pr., D., de utrubi, XLIII, 31. Prætor ait: Utrubi hic homo, quo de agitur, majore parte hujusce anni fuit, quominus is eum ducat, vim fieri veto. § 1. Hoc interdictum de possessione rerum mobilium locum habet, sed obtinuit vim ejus exæquatam fuisse uti possidetis interdicto quod de rerum soli competit, ut is et in hoc interdicto vincat, qui nec vi, nec clam, nec precario, dum super hoc ab adversario inquietatur, possessionem habet. - GAIUS, IV, 148-152, 160 (sup., n. 7). — PAUL, Sent., V, 6, § 1. Retinendæ possessionis gratia comparata sunt interdicta, per quæ eain possessionem quam jam habemus, retinere volumus, quale est uti possidetis de rebus soli, et UTRUEI de re mobili, et in priore quidem is potior est, qui redditi interdicti tempore nec vi, nec clam, nec precario ab adversario possidet. In altero vero potior est qui majore parte anni retrorsum numerati nec vi, nec clam, nec precario possedit. Théophile, IV, 15, § 4.

tée pour les immeubles, et la possession fut adjugée au dernier détenteur sans égard à la durée de la possession 17. Dans la procédure formulaire ces deux interdits servaient en outre à introduire une vindicatio quand la contestation portait à la fois sur la possession et la propriété 18.

Les interdits recuperandæ possessionis causa reposaient en partie sur les mêmes principes que les précédens. L'application la plus importante de ces interdits était pour les cas de dépossession faite de vive force. Pour recouvrer la possession, violemment enlevée, l'ancien droit accordait deux interdits distincts 19, l'un quand il y avait simple violence (vis) 20, l'autre quand il y avait voie de fait et invasion à main armée (vis armata) 2. Tous deux n'avaient lieu que pour les im

17 § 4. Inst., de Interd., IV, 15. La l. un., § 1, D., de utrubi (sup., n.16) est interpolée.

18 GAIUS, IV, 148. Retinendæ possessionis causa solet interdictum reddi, cum ab utraque parte de proprietate alicujus rei controversia est, et ante quæritur, uter ex litigatoribus possidere et uter petere debeat, cujus rei gratia comparata sunt uti possidetis et utrubi. — 1. 1, § 3, D., uti possid., XLIII, 17. 1. un., C., uti possid., VIII, 6. - THÉOPHILE, IV, 15, § 4.

19 CIC., pro Cæcina, 32. Dupliciter homines dejiciuntur: aut sine coactis armatisve hominibus, aut per ejusmodi rationem et vim. Ad duas dissimiles res duo dijuncta interdicta sunt. In illa vi quotidiana non satis est, posse se docere dejectum, nisi ostendere possit, cum possideret, tum dejectum. Ne id quidem satis est, nisi docet, ita se possedisse, ut nec vi, nec clam, nec precario possederit. Itaque is, qui se restituisse dixit, magna voce sæpe confiteri solet, se vi dejecisse verum illud addit: non possidebat, vel etiam cum hoc ipsum concessit, vincit tamen sponsione, si planum facit, ab se illum aut vi, aut clam, aut precario possedisse.

20 CIC., pro Tullio, c. 44. Pro Cæcina, 16. Cum de jure et legitimis hominum controversiis loquimur, et in his rebus vim nominamus, pertenuis vis intelligi debet.

21 Cic., pro Cæcina, 19-21.' Pro Tullio, 3. Judicium vestrum est, recuperatores, quantæ pecuniæ paret, dolo malo familiæ P. Fabri, vi hominibus armatis coactisque, damnum factum esse M. Tullio. Ejus rei taxationem nos fecimus, æstimatio vestra est judicium datum est in quadruplum.— 1. 1, de Vi, D., XLIII, 16. PAUL, Sent., V, 6, 54. Vi deji

meubles; car pour les meubles, on avait pour se défendre d'autres actions 22, notamment l'interdit utrubi, et plus tard les ordonnances impériales qui punissaient par la perte de sa chose l'audacieux qui se faisait justice par ses mains 23. Du reste, entre ces deux interdits, il y avait dans l'ancien droit plusieurs différences qui sont disparues dans le nouveau **. L'interdit de vi ne se donnait pas contre les personnes à qui l'on devait quelque respect, tandis que l'interdit de vi armata s'accordait même contre ces personnes à cause de la gravité de l'outrage 2. Le premier ne se donnait que dans l'année de la violence 26, l'autre même après ce délai expiré "7. Pour le premier, l'édit exigeait expressément que le demandeur eûteu la possession, tandis que cette exigence n'avait pas lieu pour le second, la simple détention suffisait 28. Enfin dans l'ancien droit (ce qui fut corrigé plus tard) 29 on admettait contre l'interdit de vi l'exception que le demandeur lui-même avait possédé vi, clam, ou precario 30, exception qui n'était point reçue

citur, non tantum qui opressu multitudinis, aut fustium aut telorum, aut armorum metu terretur; sed et is qui, violentiæ opinione comperta, possessione cessit, si tamen adversarius eam ingressus sit.

22 L. 1, D., de l'i, XLIII, 16, § 6. Illud utique in dubium non venit interdictum hoc ad res mobiles non pertinere ; nam ex causa furti, vel vi bonorum raptorum actio competit; potest et ad exhibendum agi.—PAUL, Sent., V, 6, § 5.

23 L. 3, C. Th., unde vi, IV, 22.—1. 7, C., unde vi, VIII, 4, § 1. Inst., de vi bon rapt. IV, 2, § 6. Inst. de interd., IV, 15.

24 De là la confusion de ces deux interdits dans le titre du Digeste de vi et vi armata, XLIII, 16.

25 L. 1, § 43, D., de Vi, XLIII, 16.

26 L, 1, pr., Prætor ait: Unde tu illum vi dejecisti, aut familia tua dejecit, de eo, quæque ille tunc ibi habuit, tantummodo intra annum, post annum de eo, quod ad eum qui vi dejecerit pervenerit, judicium dabo.

27 Cic., ad Famil., XV, 16. In hoc interdicto non solet addi in hoc

anno.

28 Cic., pro Cacina, 31-32 (sup., n. 19).

29

§ 6, Inst., de Inter«, IV, 15.—). 1, pr., D., de Vi, XLIII, 16 (sup., n. 26).

30 Cic., pro Tullio, 44-45; pro Cæcina, 32 (sup., n. 19), ad Famil., VII,

« PreviousContinue »