Aen. 1, 277: «Hanc, ut quidam dicunt, Iliam sibi Anien fecit uxorem, ut alii, inter quos Horatius, Tiberis.» Non sine arte fingit Tiberim, minorum gentium deum, ab uxore imperiosa instigatum irasci Urbi, quam perfluit, summum autem deorum eam salvam velle. «Terreri Iuppiter iussit populum, non perire.» SCHOL. Iunge nimium querenti de Caesaris caede et bellorum civilium sceleribus atque calamitatibus; non nimium iactat nec nimium ultorem; illud et rectum est et simplex, haec ab ipsa verborum positione respuuntur.

48. vagus] A solito meatu aberrans sinistram ripam, quae Romam attingebat, inundat.

49. Iove] «summo custode et aedium suarum et totius urbis Romae, quique in sempiternum ab ea excidium arcet.»> uxorius] Virg. Aen. 4, 266: pulchramque uxorius urbem Erstruis. Παραφράζει Tacitus Ann. 44, 28: uxori devinctus. 16, 6: amori uxoris obnoxius. Egregia autem vv. 17-20. est aσToroia, quam nonnisi homines poëtico sensu prorsus destituti vituperare potuerunt. — Ceterum dissecta versus penultimi vox ultima etiam Od. 4, 25, 44. 2, 46, 7. qua quidem licentia nimis abusus est Sarbievius.

Post hunc v. deficit Cod. d usque

20

25

24. Audiet] «Culpa parentum imminuta suboles, infantis etiamnunc aetatis, ubi adoleverit, audiet aliquando cives post Caesaris interitum in semetipsos saevisse armis, quibus Parthi infesti ac metuendi iustius devicti essent.» In prosa orat. necessario scribi oportebat «cives adversus cives», in poetica

non, ubi sufficit έμφασις, neque ulla ambiguitas oritur. («< Suppressit ultro, in quo cardo sententiae vertebatur, adversus cives.»> Doederl. Brachyl. Samml. II. p. 182.) graves Persae] Quam aegre semper tulerint Romani suo imperio nunquam subiectos fuisse Parthos, satis invidiose declarat Lucanus 40, 49: cedemus in ortus Arsacidum domino; non felix Parthia Crassis: Exiguae secura fuit provincia Pellae. graves] Sic Theocrit. 47, 49. Alexander M. appellatur IIépσaior ẞagis deòs aioλouíτραις. Haec autem aperte ad bella civilia ante a. 725. gesta referuntur, non ut volt Mitscherlich: «Interpretatur portenta et ex iis auguratur nova bella civilia.» Quo quid a suo consilio magis alienum facere potuisset poëta, sententiam Caesari suo, imperii Romani pacificatori, tam ingratam prolaturus? Poenas igitur, quas pro Caesaris nece dependerint Romani, non vero

calamitatum futurarum portenta atque indicia memorat.

25. vocet] Ut succurrat imperi rebus, imperio, casu tertio, non, ut nonnulli voluerunt, ablat. absoluto.

26. prece] Numerus singul. apud poetas dumtaxat. - fatigent] «assiduis precibus exorent.» Stat. Theb. 2. 244: Superos in vota fatigant Inachidae. Liv. 23, 36: fatigatus Campanorum precibus--Cumas redit.

27. sanctae] Quia perpetuam ca- | stimoniam servare debebant. Cicero pro Fonteio 47: Virgo Vestalis, quae pro vobis liberisque vestris tot annos in dis immortalibus placandis occupata est. minus audientem] Cum irata tunc esset in Romanos suos. Apud Ovidium Fast. 3, 699. Vesta: Ne dubita, meus ille fuit, meus ille sacerdos; Sacrilegae telis me petiere manus: de Caesare, pontifice maximo. Vestam h. 1. memorat, quia numen erat tutelare rei publicae Romanae. Virg. Georg. 1, 499: Vestaque mater, quae TuScum Tiberim et Romana Palatia

servas!

28. Carmina] «varias, quibus in precando utebantur, formulas plures per dies repetitas», vel, si mavis, idem carmen identidem, ut fiebat, recitatum. »>

HORAT. VOL. I. ED. MAIOR III.

30

29. partes] «vices s. munus. >> scelus] «et necem Caesaris et bella domestica inde orta.» Scelus autem

rò ayos, ut Virg. Ecl. 4, 43: sceleris vestigia nostri, de reliquiis belli civilis. Epod. 7, 4. Quo, quo scelesti ruitis? expiandi] Non tam puniendo, quam removendo scelera atque pacem restituendo; qua in tatem piaculo liberari certum erat. perpetuum stabilita cunctam civi

32. Augur] Augur Apollo etiam Virg. Aen. 4, 376., id est, vates, qui oracula fundit. Pro veste autem humeros candidos, nitentes, opaca nube obvelat, ne a mortalibus conspiciatur, dum inter eos versatur. Iliad. &, 486: vegéky sikvμ¿vos Buovs. Candentes sunt Homeri (Odyss. 2, 127.) et Sophoclis in Fr. apud Welcker gr. Tr. p. 240. gaidipoi wμo. II. o, 308: εiuévos

poiiv veeky. Nec vero constr. nube candentes, quod explicabant «lucida nube refulgentes.» - Alteram lect. candenti (in qua offendit et hiatus et forma participii in ti, cum in hoc ipso carmine Codd. meliores praebeant rubente, probante) sic interpretantur: «Ita venias, ut non conspiciare, sed nubis tantum candore praesentia tua agnoscatur.» De nimbo autem, significatione cadentis Latinitatis («qui deorum vel imperantium ca

2

40

243: et leto consulis omnes Attoniti Mauras pertimuere manus. Coni. Marsi (cfr. Od. 2, 20, 48. Virg. Georg. 2, 467: genus acre virum. Marsos; et proverbium ab Appiano memoratum B. C. 4, 46: ovre zaτὰ Μάρσων οὔτε ἄνευ Μάρσων

39. Mauri] Hoc ipsum fortasse aliquando viderat in bello civili poeta: Romanus confosso Mauri equo, hunc peditem reddiderat ; barbarus truculento voltu et ira aestuans hostem invadit et volnerat: cruentus enim est «cruore oblitus, aspersus », non << trux, saevus.

Qui ανάγλυφον vel tabulam aliquam pictam hic obversatam esse Horatio existimarunt, non sine causa Suet. in Ner. 44 appellare potuissent: Nero in itinere cum anno

tasset insculptum monumento militem Gallum ab equite Romano oppressum trahi crinibus, ad eam speciem exiluit. Saepe autem terribiles erant Mauri in proeliis. Cfr. Aelian. Hist. an. 14, 5: εἰσὶ δὲ Μαυρούσιοι καὶ καλοὶ καὶ μεγάλοι καὶ ἀνδρικόν ópai facer voltus). App. B. C. 4, 50: συνιόντων τῶν στρατῶν, Γαλάτης ἀνὴρ μεγέθει μέγας προδραμών προσκαλεῖτό τινα Ρωμαίων ἐς μάχην, ὡς δ ̓ αὐτὸν ἑποστὰς Μαυρούσιος ἀνὴρ βραχὺς ἔκτεινεν, ἐκπλαγέντες οἱ Γαλάται αὐτίκα ἔφευγον. De quo l. vide Gustavum Schwab in Museo

quae tot fautores inveniret, cum Marsorum otiosum prorsus esset xidεrov peditis, quod in Mauro, ex equo deiecto, secus est. Vide Excurs. II.

44-44. iuvenem] XL. tamen annos natum. mutata] εἶδος ἀμείψας.

Ales] Cogitandum de Mercurii talaribus atque alis in petaso. Mirum permultis est visum, cur ultimae partes Augusti dei forma Romanis commendandi mandatae sint Mercurio, cum ille Apollini potius se assimilasset, qui propterea primo loco memoratur. Sed Mercurius est et axázyra atque ¿piovios et

óyos, prosperitatis igitur auctor simulque scelerum expiator, dissidentium conciliator et pacificator, interpres hominumque divomque (Aen. 40, 475), pacifer Ovid. Met. 44, 291. Subtili igitur, innocente tamen laude potius quam adulatione hoc dicit: «Tu nobis non solum es alter Apollo, sed etiam Mercurius, conciliator ac pacificator, et mitiores iam mores civilis belli ferociae substituis.» Filius] Notandus nominativus pro vocativo. Maiae] Maiae filio coronam porrigentis imaginem praebet Gerhard Vaseng. I. T. XIX. 4.