accepit Verrius Flaccus sub Augusto et Tiberio: Suet. de Illustr. Gramm. 17. Postea sensim invaluit, ut et Grammatici publicis invitati stipendiis docerent: Ael. Spartian. Vit. Hadr. 17. adeo ut stipendium eorum ordinarium temporibus Luciani essent μúquar doaquaí, id est, sestertia quadraginta, aurei quadringenti, vel mille coronati monetae Belgicae. Vid. Gronov. de pecun. vet. Lib. IV. c. 11. p. 729. Imo et annona iis quotannis coepit distribui, quam aliquoties iis deminutam restitutamque esse, patet ex Symmachi Epist. I. 33. Cassiodor. Epist. IX. 21. ut et L. 11. C. Theod. de Medic. et Professor. Lib. XIII. Tit. III.

§. 17. Professio rhetorices.

Serius multo, imo et difficilius Romae recepti sunt rhetores, quippe quos anno U. C. DXCII. C. Fannio Strabone et M. Valerio Messala Coss. SCto; deinde anno U. C. DCLXI. a C. Domitio Ahenobarbo et L. Licinio Crasso censorio edicto, urbe expulsos esse constat: Suet. de clar. Rhet. 1. Postea et rhetoricam privatim docere coeperunt plures, quorum aliquot recenset Sueton. de clar. rhet. 3. sq. Primus, ut diserte notat Euseb. in Chron. n. MмCIV. publice Romae docuit, salariumque e fisco accepit Quinctilianus, isque sub Domitiano. At jam Vespasianum Latinis Graecisque rhetoribus annua centena, id est, aureos mille e fisco constituisse, tradit Sueton. Vespas. c. 18. Posteriores Imperatores ea in re modo liberaliores, modo tenaciores fuerunt. Sub Marco enim rhetorum stipendium fuere drachmarum decem millia: Lucian. Eunuch. p. 161. T. IV. id est, aurei cccxxxIII. et regales IV. ut rationes init Theod. Marcil. ad Suet. Vesp. c. 18. vel cccc., uti Gronovius. Tatianus, qui sub Commodo floruit, sexcentos aureos philosophis scribit datos, ex quo et salaria rhetorum sexcentorum aureorum fuisse videntur: Theod. Marcil. ad Suet. Vespas. l. c. Imo Eumenius rhetor liberalitate Principis salarium sexcentorum millium nummum sese accipere gloriatur, in Orat. pro restaur. schol. 11. qui ex Gronovii calculo conficiunt XLV millia florenorum Hollandicorum.

§. 18.

Professio philosophiae.

Eadem paene Romae philosophorum fata fuerunt. Ii quoque cum rhetoribus pulsi A. U. C. DXCII. Idem saepius factum, quum

antea, tempore Catonis, tum etiam sub Domitiano: Suet. Domit. c. 10. sub quo Epictetus quoque Roma excedere jussus est. Interea tamen semper privatim floruit philosophiae studium. Primus philosophis stipendia et honores concessit Antoninus Pius: Jul. Capitolin. vit. Anton. 11. [Herodian. Histor. I. 2.] ut et post eum D. Marcus, qui, uti ipse serio philosophabatur, ita omnis generis doctoribus annuam mercedem constituebat: Xiphilin. LXXI. p. 815. Hoc quoque salarium annuum ordinarie DC aureorum fuisse, ex Tatiano colligimus cum Casaub. Not. ad Sueton. Vespas. c. 18. At nonnullis tamen minus datum est. Luciani enim tempore singula philosophorum genera acceperunt decem millia drachmarum, id est, cccc aureos: Lucian. Eunuch. p. 161. T. IV. Tantumdem datum fuit Theodoto Sophistae apud Philostr. Vit. Sophist. Lib. II. c. 2. p. 566. edit. Olear. Tantumdem destinatum etiam Chresto, apud eumdem Lib. II. c. 11. §. 1. p. 591.

§. 19. Professio medicinae.

Medicina Romae sero coli et in aliquo pretio haberi coepit. Servos ac libertos artem hanc fecisse, negat quidem Carolus Sponius dans les Recherches d'antiquité Dissert. XXVII. sed eum artis suae amore falli, satis patet ex Sueton. Calig. c. 8. Quinctil. Inst. Orator. VII. 2. Senec. de Benef. III. 24. Varro de re rust. I. 16. Ipsi lapides nobis plura exempla servant. Apud Reinesium Inscr. Class. XI. 8. est Q. CLODIUS, Q. L. NIGER, MEDICUS OCULARIS. Apud Grut. p. MCXI. 6. Fabrett. Inscr. c. 4. p. 300. Spon. Misc. Erud. Ant. p. 143. et Malvas. Marm. Felsin. p. 219. tiberIUS (ILLUSTRIUS), ti. CAES. AUG. SER. CELADIANUS MEDICUS OCULARIUS. Alia marmora, quae Gruterianus Index in titulo: officia domus augustae et privatae facile unicuique suggeret, hic praetermittimus. Imo et servas et libertas fecisse medicinam, patet ex marmoribus apud Gruter. Inscr. p. DCXXXVI. ubi occurrit JULIA, Q. L. SABINA, MEDICA, MINUCIA, C. L. ASTE, MEDICA, SENTIA ELIS, MEDICA. Tales etiam erant obstetrices, quae medicamenta dare solebant: L. 9. pr. D. ad L. Aquil. veluti SUAVITAS, L. AGREPINAE, OBSTETRIX, apud Gruter. Inscr. p. DCXXXVI. n. 4. Ceterum primus medicos civitate donavit Julius Caesar: Suet. Jul. Caes. c. 42. Augustus vero Antonii Musae, liberti, opera e gravi ac periculoso morbo restitutus, Musae jus aureorum annulorum, universo medicorum ordini immunitatem dedit: Dio

Cass. LIII. 30. Hinc multis Vespasiani, Hadriani, aliorumque rescriptis firmatum est illud privilegium: L. ult. §. 30. D. de Mun. et hon. Postea quum nimis multi medicinam professi immunitate fruerentur, certum definiri numerum placuit: L. 6. §. 2. D. de Excusat. Alexander porro medicis annonam addidit: Lamprid. Alex. c. 42. Posteriores vero Imperatores eorum immunitatem auxerunt plurimis constitutionibus, quae exstant in C. Theod. tit. de Medic. et profess. Brisson. Ant. Sel. II. 3. qui etiam sequente capite ostendit, yegovoyous simul fuisse plerosque medicos. Hinc et vulnerarü, vel vulnerum medici vocantur: Plin. Hist. Nat. XXIX. 1. nec non medici chirurgi in Marmore hoc apud Manut. Orthogr. 243.

CARESTAE CONSERVAE. ET.

CONJUGI

GELADIUS. ANTINOUS. DRUSI. MEDICUS CHIRURG

BENE. MERENTI. FECIT. EA

VIXIT. ANN. XVII.

Apud Grut. Inscr. p. CCCC. n. 7. laudatur MEDICUS CLINICUS. CHIRURGUS. OCULARIUS. Celebres etiam fuere iatraliptae, seu medici unguentarii, de quibus Plin. Hist. Nat. XXIX. 1. [Add. Aegid. Menag. Amoenitatt. jur. civ. c. 35. et V. C. Lampii Dissert. de privileg. medicorum c. 1. Barn. Brisson. de Verbor. signif. p. 810. edit. nov.] ®).

§. 20.

Professio jurisprudentiae.

Jurisprudentiae studium Romae semper floruit. Primus tamen illud publice professus est Tiberius Coruncanius: L. 2. §. 35. D. de Orig. Jur. Quem deinde alii sequuti sunt, qui vero, ut Cicero ait in Oratore ad Brutum c. 42. nullum sibi ad eam rem tempus ipsi seponebant, sed eodem tempore et discentibus satisfaciebant, et consulentibus. Sic Q. Scaevola, quamquam nemini se ad docendum dabat, tamen, consulentibus respondendo, studiosos audiendi docebat. Cic. Brut.

s) Plura de conditione, qua medici apud Romanos usi sunt, scripta indicavit Trekell ad Brissonii Antiquitt. II. 3. Opp. min. p. 36-39. Luculentissima est Henr. Lampii Diss. hist. jurid. de honore, privilegis et juribus singularibus medicorum. Groning. 1736. 4. (etiam in supplem. ed. Genev. ad finem hujus §. paucis commemorata); recentissimus Guil. Wagneri Tract. de medicorum juribus atque officiis, cujus P. I. (de medicorum apud diversas gentes statu atque conditione) prodiit Berol. 1819. 4. Haub. Inprimis vid. et Gauppii comment. supra (ad §. 15.) alleg. Mühl.

c. 89. Vid. supra Prooem. n. 42. 43. Neque tamen certi quidam atque ordinarii erant juris professores, sed, ut quisque studiorum suorum habebat fiduciam, ita consulentibus aeque, ac discentibus, se videtur dedisse. Postremo et Jureconsulti publice, certo stipendio conducti, Romae docere coeperunt, eaque schola juridica Roin occidente unica, tam frequens fuit, ut ex omni occidente eo juvenes confluerent. Sic Rutilii Numat. Itinerar. Lib. I. v. 209. sq. Facundus juvenis Gallorum nuper ab arvis

mana,

Missus Romani discere jura fori.

Constantius in vita S. Germani c. 3. Ut in eum profectio litterarum plena conflueret: post auditoria Gallicana intra urbem Romam JURIS scientiam plenitudini perfectionis adjecit. Plura de hac schola Romana juridica dabunt Jo. Savaro ad Sidon. Apollin. Epist. I. 6. ubi Sidonius Romam domicilium legum vocat, Franc. Juret. ad Symmach. Epist. IX. 83. et Dadin. Alteserra Rer. Aquit. III. 5. t).

S. 21.

Qualis fuerit Romae schola publica.

Florentissima ergo Romae fuit schola, in auditorio Capitolino, in qua Theodosii et Valentiniani aevo docuerunt rhetores Latini tres, grammatici Latini decem, sophistae Graeci quinque, grammatici Graeci decem, philosophus unus, jurium professores duo: Conring. Antiq. Acad. Dissert. I. p. 22.

§. 22.

Quales scholae per provincias.

In provinciis quoque floruerunt scholae, Augustoduni, Burdegali, Tholosae, Narbonae, Mediolani, Carthagine, et in plerisque civitatibus honoratioribus, in quibus tamen nonnisi rhetores et grammatici utriusque linguae docuisse videntur: Conring. l. c. p. 16. sq. In oriente alia quodammodo fuit scholarum conditio. Alexandriae enim jam inde ab Antoninorum aetate floruit schola iɑr00ooqotor, id est, medicorum, tantae celebritatis, ut ad commendationem medici illud satis esse videretur, si fuisset Alexandriae aliquamdiu commoratus: Ammian. Marcellin. Hist. XXII. 16. Conring. Medicin. Hermet. 9. Beryti vero Constantinopoli etiam jus civile traditum. Et Beryti quidem jam seculo tertio exeunte studia

t) Cf. de Savigny Gesch. d. Röm. R. im Mittelalter. I. Cap. VI. Mühl,

juridica floruerunt: L. 1. C. Qui aetat. vel profess. se excus. eamdemque scholam eodem seculo medio observante Menagio Amoenitatt. jur. civ. c. 24. magnopere celebravit Gregorius Thaumaturg. Paneg. in Origen. p. 186. Tanta sane hujus scholae fuit celebritas, ut eam untéqa tov voua, matrem legum adpellare non dubitet Eunap. vit. Proaeres. p. 150. tò dos quoitor, Gratiarum sedem, Joannes in Anthol. Lib. I. c. 68. epigr. 29. πόλιν ρωμαϊκωτέραν, καὶ τῶν νόμων τούτων Tudεvτnolov, civitatem plane Romanam, et legum Romanarum Gymnasium Gregorius Thaumaturg. l. c. δίκης πέδον, ἄστυ θεμίστων, juris domicilium, urbem Jureconsultorum. Non. in Dionysiac. Lib. XLI. v. 145. legum denique nutricem Justinianus: Constit. Omnem §. 7. ad Antecess. Beryto evocari consuevisse juris peritos, qui adsiderent magistratibus, ut sine favore et odio cognoscerent, ex vetere chirographo observat Jac. Gothofred. ad L. 1. C. Theod. de Adsess. domest. Docebant ibi Antecessores quatuor, prout ex d. Const. Omnem, ad Antecess. colligit Menag. Amoenitatt. Jur. civ. c. 24. p. 134. Sed urbs, quae in jure nostro pulcherrima et splendidissima, imo metropolis vocatur, paullo post Justiniani tempora terrae motu eversa est: Agath. II. p. 285. Quam ruinam epigrammate non uno defleri videas in Anthol. I. 68. Epigr. 19. et sq. Constantinopoli juris professores duos reliquis addidit Theodosius, philosophiae vero doctorem adjecit Justinianus, ut adeo schola Constantinopolitana Romae illi per omnia fuerit similis: Conring. Antiq. Acad. Diss. I. p. 21. sq. Alibi, quam Romae, Constantinopoli et Beryti jus Romanum doceri, et maxime Alexandrinos et Caesarienses antecessores juris habere, vetuerat Justinianus: Const. Omnem §. 7. ad Antecess. Et tamen paullo post se legalium studiorum caussa Alexandriae commoratum esse, testatur Agathias Lib. II. p. 48.

§. 23.

Immunitas a tutelis professoribus concessa.

Omnes ergo grammatici, rhetores et medici Romae docentes, aut in patria has artes exercentes, qui intra numerum erant, a tutela et cura habebant vacationem: §. 14. Inst. h. t. L. 6. §. 1. D. h. t. et tit. C. de Profess: et medic. Iisdem et philosophi adcensentur: L. 6. §. 5. D. h. t. nec non Jureconsulti Romae docentes: L. 6. §. 12. D. eod. imo omnes ubique artium professores: L. 6. C. de Profess. et med. Minus vero eo privilegio gaudebant hydraulae, poetae, alii