S. 14.

Usu, quomodo in manum conveniebat mulier.

Tertius modus contrahendi matrimonium erat USUS; qui in eo constitit, quod sine confarreatione et coëmtione maritus uxorem usucaperet. Si enim haec, auctore tutore, cum viro consueverat annum unum, nec ante finem anni usurpatum iverat, id est, tribus noctibus a viro non abfuerat, videbatur tunc usucapta et possessione quaesita: Gell. III. 2. Quemadmodum itaque usucapio est modus adquirendi dominium juris Quiritium: ita dubitari nequit, quin et usu uxor convenerit in manum et veluti in dominium Quiritarium mariti, vel in ejusdem potestatem redacta sit: Cic. pro Flacc. c. 34. Petr. Pith. ad LL. Mos. et Rom. tit. XVI. Si itaque uxor nollet in manum convenire: instrumenta quidem dotalia conficiebantur, et domum deducebatur, sed dabat illa operam, ut saltem tres noctes a marito abesset. Sic enim per usurpationem interrumpebatur singulis annis usucapio, adeoque uxor vel in potestate patris, vel in tutela adgnatorum manebat, sine quorum auctoritate in manum convenire non poterat: Cic. pro Flacc. ibid. ). Contracto sine uno horum rituum matrimonio, uxor non conveniebat in manum mariti, neque adeo fiebat materfamilias, sed MATRONA: Gell XVIII. 6. Et hinc neque succedebat ab intestato marito, neque hic uxoris bona omnia dotis nomine accipiebat. Vocabatur tamen uterque conjux ad bonorum possessionem edicto: UNDE vir et uxor.

§. 15.

Requisita justarum nuptiarum I. pubertas, II. consensus patrum.

Requisita justarum nuptiarum praeter I. pubertatem et viri potentiam, de cujus examine ad Lib. I. Tit. XXII. dicemus, erant II. consensus patrum, quorum in potestate erant sponsi. Quamvis enim pater filiam elocatam revocare, nuptiasque rite contractas solvere non posset: (uti ex Plutarchi Numa, Dionysio Halicarnasseo, Pauli Receptt. Sententt. II. 19. Ulpiani L. 1. §. ult. de Liberis exhibendis adcurate demonstrat Thomas. de usu pract. doctr. Inst. de nupt. c. 1.

- Sunt

u) Caeterum hoc jus, XII. tabularum legibus diserte agnitum (vid. Gell. l. 7. Macrob. saturnal. I. 3. Dirksen Zwölftafelgesetze ad Tab. VI. fr. 4. p. 418 — 425.), jam Gaji temporibus ex usu recesserat; Gaj. I. §. 111. Hasse l. l. §. 21. 22. etiam qui existiment, numquam usu in manum convenisse mulierem, nisi hoc consilio initum fuerit matrimonium, velut Dirksen 1. 1. p. 419. not. 480. et Zimmern R. G. §. 227. p. 839. Vid. tamen quae contra disputat Hasse 1. 1. p. 67. Mühl.

§. 13. p. 48. 49.) poterat tamen id facere, si filia *) eo invito cuidam nupsisset, prout contra Raevardum Var. IV. 16. Cujac. Obss. III. 5. idem demonstrat Thomasius l. c. Sin filia patria potestate sive per emancipationem, sive per patris mortem exiisset, sub perpetua degebat tutela, adeoque et tutorum auctoritas adhibenda erat: Cicero pro Flacco 34. et 35. Auctoritatem vero et expressam esse, et praecedere nuptias debuisse, aeque ac jussum, notum est ex JCtis. Nec obstat L. 25. §. 4. D. de Adquir. hered. quam adcurate explicavimus, et a Jac. Gothofredi correctione vindicavimus in Element. jur. civ. §. 250.

S. 16.
III. Civitas Romana.

Requirebatur etiam III. ut uterque contrahentium esset et liber, et civis Romanus. Inter servos enim et servas, liberosque et servas non connubium erat, sed CONTUBERNIUM. Cum Latino etiam vel Latina, peregrino vel peregrina, non erant justae nuptiae, nisi concessum esset 3) : Ulp. Fragm. V. 4. et 5. Paull. Sententt. II. 19.6. Unde notum, quantum invidiae Antonio nuptiae cum Cleopatra conflaverint. Sed post constitutionem Antonini Caracallae promiscua fuere inter gentes connubia *) et ita intelligendus Prudent. adv. Symmach. II. v. 612.

Distantes regione plagae, divisaque ponto

Littora conveniunt nunc per vadimonia ad unum
Et commune forum, nunc per commercia et artes
Ad coetum celebrem, nunc per genialia fulcra
Externi ad JUS CONNUBII: nam sanguine mixto
Texitur alternis ex gentibus una propago.
Et Rutilius Numatianus Itinerar. L. I. v. 63. sqq.

x) Quin etiam, si filius: L. 2. et L. 35. D. h. t. Mühl.

y) Concedebat olim ejusmodi nuptias populus, lege singulari, ut docent exempla apud Livium XXXVIII. 36. XLIII. 3. Postea Imperatores talia dabant privilegia. Exempla hinc inde in marmoribus sunt, apud Gruter. p. DLXXIII. 2. DLXXIV. 5. DLXXV. 1. Jac. Spon. Miscell. erudit. Antiq. p. CCXLIV. ubi militibus, qui peregrinae conditionis probati erant, datur CONNUBIUM CUM UXORIBUS, QUAS TUM HABUISSENT. Conf. Ez. Spanhem. Orb. Rom. II. 22. De reliquis prohibitionibus dicemus infra, ubi de jure Quiritium et civitatis in Adpendice

agemus. Hein.

z) Vid. tamen adp. huj. libr. I. §. 34. Mühl.

Fecisti patriam diversis gentibus unam:
Profuit injustis, te dominante, capi:

Dumque offers victis proprii coNSORTIA juris,
Urbem fecisti, quod prius Orbis erat.

S. 17.

IV. Graduum prohibitorum observatio.

Adcedit IV. consideratio graduum cognationis, tamquam quartum justarum nuptiarum requisitum. Quae graduum a) prohibitio quo usque extendatur, JCti ostendunt, et maxime illustris Thomas. Diss. ad Legg. 1. 18. sq. p. 59. sq. b).

§. 18.

V. Monogamia.

Denique V. polygamia erat apud Romanos prohibita, quam lege stabilire, auctore, ut putabatur, Caesare, conabatur Helius Caecina, Tribunus plebis: sed ea lex ne promulgata quidem, nedum perlata fuit: Sueton. Jul. 52. Primus Romanorum Antonius, quod antea inauditum, duas in matrimonio uxores habuit, teste Plutarcho in Comp. Demet. c. Ant. 4. Postea et Valentinianus junior lege sanxerat, ut liceret cuivis viro duas uxores ducere: Socrat. Hist. eccl. IV. 31. Niceph. Hist. eccl. II. 33. [Add. Tillemont. Histor. Imper. Tom. V. Part. I. p. 345.] Sed nec ea quidem constitutio, amoliendae facti proprii turpitudini inservitura, valuit apud posteros: Brisson. de Jure connub. p. 292.

ADPENDIX HUJUS TITULI.

DE

LEGITIMATIONE ©).

Alter modus constituendi patriam potestatem est LEGITIMATIO,

a) Graduum equidem computationem ad solam doctrinam de successione pertinere putant, velut Thomas. l. c. p. 65. Sed et veteres JCti gradus numerarunt in doctrina de nuptiis. Exemplum Ulpiani est in Collat. Legg. Mos. et Rom. VI. 2. Hein.

b) Quousque liberae reipublicae temporibus propter cognationis affinitatisque proximitatem vetitae fuerint nuptiae? vid. Klenze: die Cognaten und Affinen nach Röm. R. in Zeitschr. f. gesch. R. W. T. VI. Nr. I. p. 17 — 21. Universim autem de mutationibus, quas totum hoc jus subierit, vid. Zimmern R. G. . 150. Mühl.

c) Ge. Jordens Diss. I. II. de legitimatione. Traj. ad Rh. 1742. 1743. 4. et in Dan. Fellenbergii jurisprud, antiq. T. II. p. 325–457. Haub.

de qua quum Imperator tantum §. 13. h. t. aliqua commemoret, licebit et nobis eam doctrinam huic titulo tamquam adpendicem subnectered).

S. 19.

Quinam liberi legitimi, et spurii.

Liberi ex justis nuptiis nati in patria erant potestate, et hinc vocabantur LEGITIMI ). Nec minus adoptivi in adoptantis potestatem redigebantur. Reliqui omnes ILLEGITIMI dicebantur, et a priscis Romanis duabus litteris SP. signari solebant, quia erant sine patre fili: Plutarch. Quaestt. Rom. c. 3. [*Vol. VII. p. 160. sq. Opp. Plutarchi ex edit. Reiskii.] Gaji Inst. I. 4. 8. p. 41. Ulpian. Fragm. IV. 2. p. 576. Conf. tamen Aegid. Menag. Amoenitatt. jur. civil. c. 39. p. 358. Exemplum elegans hujus moris exstat apud Gruter. Inscriptt. p. CCCCXXXIV. n. 4.

C. MAMERCIO. SP. F

JANUARIO. Q. AED. PRAET

IIVIR. Q. ET

P. PACCIUS. JANUARIUS

FILIO. NATURALI. ET

MAMERCIA. GRAPTE

MATER. INFELICISS. FILIO

ET. COGNATAE. PIISSIMIS

FECERUNT

Quod monumentum plane egregium adcurate enucleavimus in Comm. ad L. Jul. et Pap. Lib. II. c. 4. p. 169. sq. Aliud ejusdem generis exemplum est apud Reines. Inscr. Class. IX. 4. Postea et vulgo quaesiti spuri dici coeperunt f).

§. 20.

Illegitimorum diversa genera.

Erant illegitimi quatuor generum. Alii enim NATURALES ex

d) Similitudo quaedam erat legitimationi cum causae probatione (Bethm.Hollweg de causae prob. p. 72.), de qua supra egimus ad Tit. VI. §. 5. not. c. Cujus in locum, quippe vel desuetudine vel legibus abrogatae, Justinianus nonnulla de legitimatione substituit; Bethm.-Hollweg 1. 1. p. 52. Mühl.

e) Legitimos longe alio sensu a juris nostri auctoribus nuncupari, affirmat Bethm.-Hollw. l. 1. p. 5. Vid. tamen L. 45. D. de vulg. et pup. subst. Illegitimorum autem vocabulum nusquam nisi apud recentiores legitur. Mühl.

f) L. 23. D. de statu homin. C. H. Stever Spec. an e jure Justinianeo patri incumbat onus alendi spurios (Rost. 1816.) p. 19 — 36. Mühl.

-

concubina ) vel vidua aut virgine stuprata; alii SPURII ex meretrice; alii ex ADULTERA; alii denique ex INCESTUOSIS amplexibus fuerant nati: Franc. Hotoman. de Spur. et legitim. c. 2. p. 474.

§. 21.

An spurii infames, vel levis notae macula notati?

Nulli horum erant infames, at levis tamen notae macula spurios adspergebat vulgus, multoque magis adulterinos et incestuosos, saltem postremis temporibus reip. Vid. Zach. Hub. Cas. enucl. Quaest. III. §. 8. Naturales participes quidem erant omnium jurium, honorumque capaces, sicuti contra Jac. Gothofredum luculenter ostendit Thomas. de usu pract. doctrinae Inst. de legitimat. c. 1. §. 3. p. 3. sq. et ex inscriptione paullo ante adlata patet, in qua C. Mamercius Januarius, quamvis S. P. FILIUS tamen in colonia sua Quaestor, Aedilis, Praetor, et Duumvir Quinquennalis iterum fuisse dicitur: juribus tamen adgnationis h) carebant, neque in patria potestate erant, tamquam legitimo parente destituti: Franc. Hotom. l. 1. c. 3. Strauch. Exerc. IV. 3.

§. 22.

Legitimatio quando inventa?

Quum ergo vetere jure Romano nulla esset legis actio prodita, qua illegitimi liberi, in patriam potestatem redacti, jurium istorum adgnationis fierent participes, nisi adrogatio, in qua ipsos illegitimos auctores fieri oportebat: Herald. Obs. ad jus Att. et Rom. VI. 10. seculo demum quarto ineunte inventa est LEGITIMATIO i).

g) Et hi quidem prae ceteris dicti sunt naturales. Vid. Mühlenbruchii contin. commentarii Glückiani T. XXXIX. p. 328 336. Rob. Schneider in d. Zeitschr. für Civilr. u. Proc. T. XII. Nr. X. 1. p. 326. sqq. Mühl.

h) Unde nec gentile patris nomen ferebant spurii, ut contra Robertelli Emend. I. 20. recte ostendit Car. Sigon. Emendat. II. 7. Sane tamquam singulare quid de Caesare refert Sueton. Jul. c. 52. quod natum e Cleopatra filium adpellari nomine suo passus sit. Et Dio Cass. L. 1. addit, inter alia, quae Octavianus Caesar objecerit Antonio, etiam hoc fuisse maxime, ὅτι τὸν Καισαρίωνα ἐπωνόμαζεν οὕτω, καὶ ἐς τὸ τοῦ Καίσαρος γένος ήγε, quod Caesarionis nomen filio Cleopatrae indidisset, et eum in Caesaris genus retulisset. Interim quamvis aliquando cognomen patris adoptarunt filii naturales, uti paullo ante Januarius, nomen tamen gentile a matre mutuabantur. Ita Mamercius Januarius dictus a nomine matris Mamerciae Graptae, et a cognomine patris P. Paccii Januarii. Similia exempla ex Grut. Inscriptt. p. DCXLI. 9. et p. DCLXXXIV. adduximus in Comment. ad L. Jul. et Pap. Lib. II. c. 4. p. 170. sq. Hein.

i) Non ergo legitimatio est actus legitimus, ut recte ostendit Ulr. Huber.