18. FLAVIA DOMITILLA, Flavii Liberalis filia; primum Statilii Capellæ, equitis Romani, delicata, deinde Vespasiani, Imperatoris, uxor. Sueton. in Vespasian. 3. In nummis DIVA DOMITILLA AVGVSTA.

19. TITUS, IMPERATOR, Vespasiani, imperatoris, et Flaviæ Domitillæ filius; amor ac deliciæ generis humani merito dictus. Sueton. in Tit. 1. In nummis, IMP. TITVS CAESAR VESPASIANVS AVGVSTVs.

20. ARRICIDIA, Tertulli, equitis Romani, filia; Titi, imperatoris, uxor. Sueton. in Tit. 4.

21. MARCIA FURNILLA, splendidi generis, Titi, imperatoris, uxor. Sueton. in Tit. 4.

9. JULIA, Titi, imperatoris, et Marcia Furnillæ filia; uxor Titi Flavii Sabini. De qua dictum est supra n. 9.

22. DOMITIANUS, IMPERATOR, Vespasiani, imperatoris, et Flaviæ Domitillæ filius; Titi frater. Sueton. in Domit. In nummis IMP. CAESAR

DOMITIANVS AVGVSTVS GERMANICVS.

23. DOMITIA LONGINA, Cn Domitii Corbulonis filia; primum L. Ælic Plautio Lamiæ nupta; deinde in Domitiani, imperatoris, matrimonium. abducta. Sueton. in Domitian. 1. Dio, LXVI, p. 746. Fragmenta Fratrum Arvalium, apud eruditum Philippum a Turre, Monumenta veteris Antii p. 96. In nummis DOMITIA AVGVSTA IMP. DOMIT., id est, Domitia Augusta imperatoris Domitiani conjux. In Herculanensibus ruinis reperta inscriptio, quam publicavit eruditus Eques de Venuti, Descrizione delle prime scoperte d'ell' antica citta d'Ercolano, p. 83:

DOMITIAE. CN. F.
DOMITIANI. CAESARIS.
D.
D.

24. N., Domitiani, imperatoris, et Domitiæ Longinæ filius, puer mortuus, et inter deos relatus. Sueton. in Domitian. 3: Silius Italicus, III, vers. fin. In nummo apud Tristanum (Commentaires historiques, vol. I, p. 348), puer orbi insidet inter stellas: DIVVS CAESAR IMP. DOMITIANI F., id est, Divus Cæsar imperatoris Domitiani filius.

25. FLAVIA DOMITILLA, Vespasiani, imperatoris, et Flaviæ Domitillæ filia; Titi et Domitiani, imperatorum, soror; mortua ante patris sui principatum. Sueton in Vespasian. 3.

26. N., Flaviæ Domitillæ, Vespasiani filiæ, conjux. Nomen ejus igno

ratur.

14. FLAVIA DOMITILLA, Flaviæ Domitillæ filia, Vespasiani, imperatoris, neptis; uxor sancti T. Flavii Clementis, ut dictum supra num. 14. Prima e regnatrice Cæsarum domo Jesu Christi religionem professa, et pro ea exsilium passa. In tantum Flaviæ gentis et Christianæ religionis decus merito hoc stemma desinit.

BROTIER.

EXCURSUS

GABR. BROTERII,

AD OPERA C. CORNELII TA CITI.

HISTORIARUM LIBER SECUNDUS.

No 1. CAP III. VENERIS Paphiæ simulacrum non effigie humana : con

tinuus orbis latiore initio tenuem in ambitum, metæ modo, exsurgens: et ratio in obscuro.

Hujus Deæ originem et cultum paucis expendam.

DE VENERE PAPHIA.

Venus Paphia est illa ipsa cælestis Venus, quam mortales, Deum rerum omnium auctorem obliti, tamquam vitalem hominum, pecudum, volucrum, ceterorumque animantium, quæ viverent, caussam, et amoris, quo stant vigentque omnia, conciliatricem venerati sunt. Hanc Venerem fœcundamque ejus vim expresso nomine Lucretius, I, 1, tacito Virgilius, Æneid. VI, 724, egregiis versibus commendant. Ejus quoque laudes paucis complexus est Apuleius, lib. XI: Tu, Cœlestis Venus, quæ primis rerum exordiis sexuum diversitatem generato amore sociasti, et æterna sobole humano genere propagato, nunc circumfluo Paphi sacrario

coleris.

Cultus, ut erroris, origo apud Assyrios primum invaluit, inde ad Cyprios Phoenicesque et alios populos devecta, auctore Pausania in Attic. I, 14 : Πρώτοις δὲ ἀνθρώπων Ασσυρίοις κατέστη σέβεσθαι τὴν (Αφροδίτην) Ουρανίαν· μετὰ δὲ Ασσυρίους, Κυπρίων Παφίοις, καὶ Φοινίκων τοῖς Ασκάλωνα ἔχουσιν ἐν τῇ Παλαιστίνη παρὰ δὲ Φοινίκων, Κυθήριος μaðóvtes céßovci. Primi omnium Assyrii Venerem cœlestem coluere : a quibus Paphii in Cypro acceptum sacrorum ritum cum Phœnicibus, qui in Palestina Ascalonem urbem incolunt, Phoenices cum Cytheriis, communicarunt.

Quum autem rudes adhuc homines Deos in humani oris speciem adsimulare nondum novissent, Venerem Paphiam, orbiculata primum deinde in tenuem ambitum exsurgente figura, metæ modo, adumbratam coluere. Quod certissimum est antiquissimæ venerationis argumentum. Tales Deorum formas memorat Maximus Tyrius, Dissert. XXXVIII, Ρ. 384 : Παίονες σέβουσι μὲν Ἥλιον, ἄγαλμα δὲ Ἡλίου Παιονικὸν, δίσκος βραχὺς ὑπὲρ μακροῦ ξύλου. Αράβιοι σέβουσι μὲν, ὅντινα δὲ οὐκ οἶδα· τὸ δὲ ἄγαλμα ὃ εἶδον λίθος ἦν τετράγωνος; Παρίοις ἡ μὲν Αφροδίτη τὰς τιμὰς ἔχει, τὸ δὲ ἄγαλμα οὐκ ἂν εἰκάσαις ἄλλῳ τῷ ἢ πυραμίδι λευκῇ. Pæones Solem colunt, Solisque apud hos simulacrum brevis discus est, perticæ · supra longissimæ affixus. Colunt et Arabes Deum, quem vero haud facile dixerim : quod autem vidi apud eos simulacrum, lapis erat quadrangularis. Venerem Paphii colunt, cujus statuam albæ pyramidi non dissimilem dixeris.

Venerem hanc Paphiam exhibent plurimi Cypriorum nummi. At quod magis singulare, reperta est in Herculanensibus ruinis tabula, quæ ipsissimam hujusce Deæ ejusque cultus imaginem refert. Tabulam hanc publicavere eruditi Academici Herculanenses, uberrimisque notis illustravere, quas vide, Pitture antiche d'Ercolano, vol. III, tab. LII. Quum autem Venus illa Parcarum natu maxima haberetur, inde in nummis Cypriorum et in tabula Herculanensi tres metæ exhibentur; idque approbat vetus inscriptio, quam memorat Pausanias, in Attic. I, 19: Tò dè èπízpaμμa σημαίνει τὴν Ουρανίαν Αφροδίτην τῶν καλουμένων Μοιρῶν εἶναι πρεσβυ Tάτav. Columnæ illæ fastigiantur in paλaoùs, fœcunditatis testes. Cinyræ autem regi, religionis apud Cyprios auctori, datum est, ut ipse cum omni sua familia atque etiam prosapia in templo Veneris conderetur, teste Arnobio, lib. VI. Veneris Paphiæ religio, in insula Cypro percelebris, alias quoque urbes pervasit. Manent adhuc monumenta in nummis Chalcidis, Euboea incertum an Syriæ urbis, et Ælia Capitolinæ, nunc Jérusalem, qui Venerem, metæ modo, qualem descripsit Tacitus, exhibent. Nummos, minime vulgares, vide apud cl. Pellerin (Recueil de Médailles de Peuples et de Villes, vol. II, p. 211, tab. LXXX, num. 76; et vol. III, p. 250, tab. CXXXV, num. 9.)

BROTIER.

N° 2. CAP. VI. Septem legiones.

Ex indiscreta similitudine nominum Cæsareæ domus maxima in Annal., libris exoriebatur difficultas; quam ut levarem, proposui stemma Cœsarum. Nunc vero, ne animus fatigetur nominibus ac mutationibus legionum, qui maximus est in evolvendis Historiarum libris labor, earum numerum nominaque explanabo, deinde carum loca adsignabo: quibus cognitis, facile erit, sine ullo labore, quas partes in his civilibus bellis sint secutæ, dignoscere.

DE NUMERO ET NOMINIBUS LEGIONUM.

LEGIO PRIMA, in inferiore Germania. Tacit. Hist. I, 55; et IV, 19.

LEGIO PRIMA ITALICA, Lugduni in Gallia. Tacit. Hist. I, 60, 64; II, 100; et III, 22. A Nerone fuerat lecta. Dio, LV, p. 564. Ejusque ætate erat in Moesia inferiori. Quod autem ex Italicis militibus conscripta, nuncupata est Italica. In nummis Gallieni, LEGI ITAL VIP VIF. vel viip VIIF.; id est, Legio prima Italica, sextum pia, sextum fidelis, vel septimum pia, septimum fidelis. De his ceterisque Gallieni nummis vide cl. Banduri, Numismata Imperatorum Romanorum, vol. I, p. 166 et seq.

LEGIO PRIMA ADIUTRIX CLASSICORUM, primo Romæ, deinde in Hispania. Tacit. Hist. I, 6 et 36; II, 43 et 67; III, 44. Si Tacitum loc. cit. et Dionem, LV, p. 564, comparaveris, videbitur legionem illam, quam Nero e classe conscripserat, primum dictam fuisse Classicorum, deinde a Galba, obliterato minime nobili Classicorum nomine, nuncupatam Adjutricem. In nummis Gallieni, LEG I ADI VIP VIF.: Legio prima Adjutrix, sextum pia, sextum fidelis.

LEGIO SECUNDA, in Britannia. Tacit. Hist. III, 22. A Dione loc. cit. cognominatur Augusta. In nummo Carausii LEG II AVG. De hoc ceterisque Carausii nummis vide cl. Stukeley (The Medallic History of Carausius, Emperor in Brittain, vol. I et II). In inscriptione quoque veteri apud eruditum Shaw (Voyages en Barbarie, vol. I, p. 263), LEG. II. AVG.

LEGIO SECUNDA ADJUTRIX, recens a Vespasiano in bellis civilibus conscripta. Tacit. Hist. IV, 68; et V, 16. Spartian. in Hadrian. II. Dionis ætate fuit in Pannonia inferiori. Dio, ibid.

LEGIO TERTIA, in Syria. In Mœsiam transiit, deinde in Syriam remissa. Tacit. Hist. II, 74; IV, 39. Tres fuere, teste Dione loc. cit., legiones tertiæ, Tρía và Tρíta. Hæc a Dione cognominatur Gallica.

LEGIO TERTIA, in Ægypto. Tacit. Hist. V, 1. Dionis, id est, Severi Alexandri, tempore erat in Arabia, et dicebatur Cyrenaica, ut videtur ex Dione, loc. cit. Immo Trajani ætate jam dicebatur Cyrenaica, ut patet ex veteri inscriptione, quam in colonia Scillitana, nunc Cassarin, près de Tunis, descripsit eruditus Shaw (Voyages, vol. I, p. 263): LEG. III. CYR.

LEGIO TERTIA, in Africa. Tacitus Hist. IV, 48, memorat tantum legionem in Africa. Ea sane fuit tertia Augusta, quæ ætate Dionis, loc. cit., erat in Numidia. Et in veteribus inscriptionibus, quas Lambæsæ, nunc Tezzoute, près d'Alger, reperit eruditus Shaw (Voyages, vol. I, p. 149 et 197), memoratur LEG. III. AVG., id est, legio tertia Augusta. LEGIO QUARTA, in Superiore Germania. Tacit. Hist. I, 18. Legio illa dicta est Macedonica, Tacit. Hist. III, 22.

LEGIO QUARTA, in Syria. Tacit. Annal. XV, 6, 7 et 26. Dioni loc. cit. dicitur, legio quarta Scythica in Syria. Memoratur quoque in veteri inscriptione apud eruditum Gori, Inscript. Antiq. vol. I, p. 248:

LEGIO IIII. SCYTHIC.

LEGIO QUINTA, in inferiore Germania. Tacit. Hist. I, 55. Hujus legionis insignia erant elephantes ob Africanam Cæsaris victoriam, de Juba reportatam. Appian. Bell. Civil. II, p. 488. Ceterarum legionum multa manent insignia in Gallieni, Carausii, aliorumque nummis.

LEGIO QUINTA, in Judæa. Tacit. Hist. V, 1. Dein in Mosiam remissa. Vide Appendicem ad librum V Histor. c. 43. Dioni loc. cit. memoratur, legio quinta Macedonica in Dacia; et in nummis Gallieni, Leg. v MAC. VIP VIP, vel VIIP VIIF.; id est, legio quinta Macedonica, sextum pia, sextum fidelis, vel septimum pia, septimum fidelis. Apud cl. Gori, loc. cit., LEG. V MACED.

LEGIO SEXTA, in Hispania. Tacit. Hist. III, 44. Ea est quæ Galbam principem fecit. Tacit Hist. V, 16. Duas legiones Sextas, "ExTa dúo memorat Dio, loc. cit. Hæc autem legio sexta eadem sane est, quæ postea fuit in inferiore Britannia legio sexta Victrix. Dio, ibid. In multis Britanniæ monumentis, LEG. VI. VICT.; et in veteri inscriptione apud eruditum Gori, Inscript. Antiq. Vol. III, p. 173, LEG. VI. VICTRICIS.

LEGIO SEXTA, in Syria. Tacit. Annal. XV, 6 et 26. Dioni loc. cit. dicitur, legio sexta Ferrata, in Judæa.

LEGIO SEPTIMA CLAUDIANA, in Moesia. Tacit. Hist. II, 85. In nunimis Gallieni et Carausii, LEG VII CL. Dionis tempore fuit in Mœsia superiore. Dio, loc. cit.

LEGIO SEPTIMA GALBIANA, in Pannonia. Tacit. Hist. II, 86. Dionis ætate fuit in Hispania. Dio, loc. cit.

LEGIO OCTAVA, in Moesia. Tacit. Hist. II, 85. Dioni loc. cit. memoratur, legio octava Augusta, in Germania superiore. In nummis Gallieni, LEG VIII AVG. In nummis Carausii, LEG VIII INV., id est, legio octava invicta.

LEGIO NONA, in Britannia. Tacit. Hist. III, 22. Apud Dionem nulla de ea mentio. At in nummis Gallieni, LEG VIIII AVG, id est, legio nona Augusta; et in nummo Carausii, LEG VIIII GE., id est, legio nona Gemina. Cur legiones dicerentur Geminæ mox explicabitur. Vide legionem tertiamdecimam Geminam.

LEGIO DECIMA, in Hispania. Tacit. Hist. II, 58; et III, 44. Duæ fuere legiones decimæ. Ætate Dionis una erat in Pannonia superiore, altera in Judæa. Quæ erat in Pannonia dicebatur Gemina : Oi dexάtepoi, oï te iv τῇ Παννονίᾳ τῇ ἄνω, οἱ Δίδυμοι, καὶ οἱ ἐν Ἰουδαίᾳ. Dio, loc. cit. Male vertit Latinus Dionis interpres, legio decima utraque Gemina. In nummis Gallieni, LEG X GEM.