ANNO Urbis conditæ 821, Galerio Trachalo et Silio Italico coss., Caius Julius Vindex, qui Galliam Lugdunensem proprætor obtinebat, postquam privatis sæpe insidiis petitum Neronem, irrito semper eventu, vidit, primus extulit publicæ aggressionis signum, apertum professus hostem. Vindex domo erat senatorius, origine Gallus, et priscorum apud eos regum sanguis; corpore validus, ingenio acer, manu promptus, belli sciens, et præfidentis, quo rapienda inclinaret occasio, animi. Pacata ovincia erat, et propterea inermis; nusquam legi a, nusquam præsidium. Sed tamen ut i Exempla imitationis e tragoedia M. J. de Chénier, quam Tiberium inscripsit, excerpta. Notice des principales éditions et traductions de 379 405 EXCURSUS G. BROTERII ET J. PICHONIS, AD OPERA C. CORNELII TACITI. HISTORIARUM LIBER PRIMUS. MORS NERONIS ET INITIUM PRINCIPATUS GALBÆ. * ANNO Urbis conditæ 821, Galerio Trachalo et Silio Italico coss., Caius Julius Vindex, qui Galliam Lugdunensem proprætor obtinebat, postquam privatis sæpe insidiis petitum Neronem, irrito semper eventu, vidit, primus extulit publicæ aggressionis signum, apertum professus hostem. Vindex domo erat senatorius, origine Gallus, et priscorum apud eos regum sanguis; corpore validus, ingenio acer, manu promptus, belli sciens, et præfidentis, quo rapienda inclinaret occasio, animi. Pacata ejus provincia erat, et propterea inermis; nusquam legionum aut cohortium stativa, nusquam præsidium. Sed tamen ut in corpore ægro, et peccantium humorum injuriis obnoxio, primus aut qui undecunque ingruit morbus et dolor, etsi levissimus, facile proximo alterius contagio invalescit, et quatit cietque in noxæ societatem totam latentis interius mali sentinam : sic ubi passim laborat respublica, qui primus laxata obedientia rebellat, ac detrectat imperium, in omnem turbarum licentiam præit. Neque raro evenit, ut, sublato principe malo, qui novus et melior * Supplementa hæc libavit excerpsitque Henricus Savilius, vir doctissimus, ex Plutarcho, Suetonio, Dione, et ex Tacito ipso; quibus præmissis, facilius et clarius transitur ab Annalibus Taciti, quorum finis invidia fatorum interceptus est, ad alterum ejus opus, Historias scilicet bellorum civilium. Hæc primum vulgari idiomate Anglico composita, dein Latio sinistre donata, ac multis locis subobscura, nos cum auctoribus unde hausta sunt sedulo contulimus, purgavimus, atque elucidavimus. successit imperator, tamen citra ruinam non subsistat. Vindex ergo, priusquam arma ostentaret, excussis diligenter quæ ad se pertinerent, scilicet quod nec imperii satis capax esset > extraneus scilicet, nec factione validus, neque sibi obstrictos in partibus proceres Romanos haberet, decrevit designata animo exsequi auspiciis alienis, et se vertere, quo eum auctoritas et fama, quæque auxilii spem faceret, necessitudo pluribus innexa, ac potentia vocarent. Corbuloni nuper sicarios immiserat Nero, et Vespasianum Judaico bello distinebat. Suetonius Paullinus haud procul agebat, sed sine exercitu: is certe supra reliquos temporis sui duces militari laude floruit. Verginius Rufus Germaniæ Superiori præerat cum tribus legionibus, Vindici in proximo, sed familiæ ignobilioris. Germaniam Inferiorem obtinebat Fonteius Capito cum quatuor legionibus; Africam Clodius Macer cum justo exercitu; sed uterque ex sua opinione impar restaurandis, quæ Nero subverterat. Restabat Servius Sulpitius Galba, cui magnæ opes, vetus in familia nobilitas. Is octo annis rexerat moderate Citeriorem Hispaniam, nunc quoque legione et auxiliis instructus. Vindex, quum urgere quæ agitabat animo statuisset, in Hispaniam et alio clam literas misit, propositi sui apud legatos provinciarum interpretes. Galba per senium languida ambitione, et qui metu temporum in desidiam segnitiemque conversus erat, ne votis quidem principatum conceperat ; et, ille jam ante quietis avidus, a publicis negotiis secesserat intra obscurum vitæ genus. Terrebat scilicet Nero, sub quo, quum non impune semper liceret malefacere, certe benefacere nunquam periculo caruit; et quia, ut aiebat ipse Galba, nemo rationem oti sui reddere cogeretur. Acceptis literis Vindicis perculsus Galba, et quid ageret, incertus. An induci se a duce Gallo statim pateretur? Quid si hoc involucro fraus tegeretur? An rem proderet, ac Neroni mitteret literas ? sic suspiciones sereret nunquam extricandas, continuo arcessiti sibi ab aliis periculi metu trepidaturus. Forte nec dolus suberat, quicquid opinione sibi confingeret fallaciæ. Ex istis ambiguis, quorum extrema eum certissimo objiciebant discrimiņi, medium eligere placuit: suppressis literis, ad ulteriora progredi noluit, exspectaturus dum has eluctata angustias fortuna ipsa, rebus et consiliis viam lucemque aperiret. Alii suas ad Neronem literas misere legati, prodito Vindice, et rebellionis flagitio, cui paullo post se ipsi obstrinxerunt. Vindex ergo paucis post kalendas Martias diebus, nondum in solido locata spe quam de Galba et felici rerum successu conceperat, advocata concione eorum, quos in provincia sua dignitate et opibus conspicuos habuit, tyrannice a Nerone gesta omnia, veluti per tabulas recensens, quomodo scilicet immanissime expilasset Galliam, quæque alia in plurimorum perniciem et florentissimæ regionis ruinam struxerat, suadebat: Sumptis armis, se, Romanos, et conflictantem cum ista peste orbem assererent. Et si forte, inquit, (quod abominor) invitis hæc Diis molimur, camus, audaces, et quem vexatum undique spiritum trahimus, armati pugnantesque profundamus patriæ vindicem. Nec quærendus procul princeps (sic dico, quia omnia jam in pejus inclinata, et ignota seculo nostro virtus, sperare non patiuntur reipublicæ libertatem) quem familiæ decora, insignis potentia, et spectata ubique virtus, tanto fastigio dignum extulerunt. Galba est, Hispanic Tarraconensis legatus; quem si admittitis, nihil restat, nisi ut habeantur per provinciam delectus; sine quibus, nec tanta molitio subsistit, et vobis quoque excidium imminet. Secuto assensu, protinus animum adjicit conscribendis et sub signa redigendis hominibus, magna quidem, sed raptim collecta, et belli fere militarisque disciplinæ inexperta multitudine. Propositis, edictis infamat Neronis imperium, quod publice in Galbam transferebat, scriptis ad eum literis, ut humano generi assertorem ducemque se accommodaret adversus illud naturæ monstrum, ducemque se præberet armatis centum Gallorum millibus, robore et numero augendis, ubi id posceret necessitas. Sequani, Ædui, Arverni, Rhemi, Galliæ totius flos, in partibus erant ; equis, armis, pecunia, et quæ porro expeditio bellica flagitat, collatis. Rufinus, Flavius, Asiaticus, aliique duces Galliæ electi, et Vienna belli sedes. Sed infesta Lugdunensium civitas vicina, quæ aut adversata Gallis suis et caussæ, aut causse propter ipsos est. Frequentibus pugnis, crebris velitationibus se fatigabant vicina civitates, oppidana æmulatione, animis ita exacerbatis, ut facile quis conjiceret, quæsitum ex publico prætextum privatis vindiciis. Lingones quoque, Treveri, et aliæ urbes suis popularibus desertis, foederatæ Germanicis legionibus accesserunt. Verginio tres parebant legiones, earumque auxilia; qui quum videret armis atque discordiis fervere Galliam, et aut faciendas sibi partes, aut in factas transeundum esse (dato illis rebellium titulo, donec prævaluissent), privatim Neroni mímicus, ob caussas ex publico, nullo in Galbam studio, et Vindici iratus, quod, novo exemplo, provincia obtruderet principem, nihil agere certus, nisi hoc tantum, quod alieno arbitrio versatilem se præbere nollet, statuit defensioni suæ invigilare, ne ad id cogeretur quod nollet, contractis undique raptim copiis, ea virtute et fama belli, ut quocunque se vertissent, imperium translaturæ viderentur. Ex altera parte legatus Aquitaniæ, adversus Galliæ motus imploravit a Galba auxilium, qui tum Nova Carthagine conventus agebat. Sed mox sensit se inconsideratius egisse. Galba enim, acceptis a Vindice literis, et jam comperto procuratoribus Neronis mandatam ipsius mortem, amicis rem discutiendam denuo proposuit. Qui se suaque periclitari nollent, rogabant, ulterius se non ingereret, sed exspectaret quo Roma novis excita motibus inclinaret. Præveniri posse legatos provinciarum, et Nova Carthagine. Carthago Nova, urbs Contestanorum populorum, in Hispania Tarraconensi sive Citeriore et ad mare Ibericum, hodie Carthagena, urbs regni Murcia, in Hispania recentiore, paret regi Catholico. TILLEMONIUS. |