Page images
PDF
EPUB

odio inimicitiarum ad accusandum, sed qui studio accusandi ad inimicitias descenderint. Nam ut omittam Servium Sulpicium, quem intellego non iniuria L. Murenae, sed honoris contentione permotum accusare, accusat paternus amicus, C. Postumus, vetus, 5 ut ait ipse, vicinus ac necessarius, qui necessitudinis causas complures protulit, simultatis nullam commemorare potuit; accusat Ser. Sulpicius, sodalis filius, cuius ingenio paterni omnes necessarii munitiores esse debebant; accusat M. Cato, qui cum a Murena nulla re umquam alienus fuit, tum ea condicione nobis 10 videbatur in hac civitate natus, ut eius opes et ingenium praesidio multis etiam alienissimis, exitio vix cuiquam inimico esse deberent.

Respondebo igitur Postumo primum, qui nescio quo pacto 57 mihi videtur praetorius candidatus in consularem quasi desulto15 rius in quadrigarum curriculum incurrere. Cuius competitores si nihil deliquerunt, dignitati eorum concessit, cum petere destitit:

[blocks in formation]

13. nescio quo pacto 'ich weiss nicht wie es kommt, d. i. sonderbarer, unbegreiflicher Weise.

14. mihi videtur etc. Cicero wirft dem P. vor, dass er, indem er mit seiner Anklage auf M. eindringe, sich gleichsam auf ein höheres Gebiet begebe, das zu betreten nur Mitbewerbern um das Consulat zustehe. Das sehe ebenso aus, als wenn ein Rennpferd (equus desultorius) in die Bahn der Quadrigen, deren Wettkämpfe als höhere und vornehmere galten, einbrechen wolle. Mit den Wagenrennen der quadrigae und bigae im Circus waren oft auch Rennen von Reitern auf zwei Pferden verbunden, die während des Laufs vom einen auf das andere sprangen; vgl. Suet. Caes. 39 circensibus quadrigas bigasque et equos desultorios agitaverunt nobilissimi iuvenes.

16. dignitati eorum concessit, wie ad Fam. 4, 3, 4 a me sic (Servius) diligitur, ut tibi uni concedam, praeterea nemini. In diesem Falle, meint Cic. spöttisch, hätte P. am besten gethan sich im Stillen über sein Missgeschick zu trösten.

58

sin autem eorum aliquis largitus est, expetendus amicus ei est, qui alienam potius iniuriam quam suam persequatur.

DE POSTUMI CRIMINIBUS. DE SERVII ADULESCENTIS.

28. Venio nunc ad M. Catonem, quod est firmamentum ac robur totius accusationis, qui tamen ita gravis est accusator et 5 vehemens, ut multo magis eius auctoritatem quam criminationem pertimescam. In quo ego accusatore, iudices, primum illud deprecabor, ne quid L. Murenae dignitas illius, ne quid exspectatio tribunatus, ne quid totius vitae splendor et gravitas noceat, denique ne ea soli huic obsint bona M. Catonis, quae ille adeptus 10 est, ut multis prodesse posset. Bis consul fuerat P. Africanus et duos terrores huius imperii, Carthaginem Numantiamque, deleverat, cum accusavit L. Cottam. Erat in eo summa eloquentia, summa fides, summa integritas, auctoritas tanta quanta in imperio populi Romani, quod illius opera tenebatur. Saepe hoc ma- 15 iores natu dicere audivi, hanc accusatoris eximiam dignitatem plurimum L. Cottae profuisse. Noluerunt sapientissimi homines, qui tum rem illam iudicabant, ita quemquam cadere in iudicio, 59 ut nimiis adversarii viribus abiectus videretur. Quid? Ser. Galbam nam traditum memoriae est

[ocr errors]

1. expetendus amicus ei est, d. h. er muss sich, weil er selbst durch den Process gegen Murena in Anspruch genommen ist, um einen Freund umsehen, der, wie Postumus jetzt selbst thut, statt eigene Unbill die eines anderen (des Postumus, dessen Sache er vertritt) zu rächen übernimmt.

3. De Postumi criminibus, Einl. § 15.

4. firmam. ac robur, wie de imp. Pomp. 10 alterius partis periculum, quae multo plus firmamenti ac roboris habebat etc.

6. auctoritatem persönliches Gewicht, wie 67.

deprecabor, das Futurum wie fatebor enim 63.

8. exspectatio tribunatus. Cato war damals tribunus designatus; Einl. § 6. Die Wahl der Volkstribunen, die am 10. December ihr Amt antraten, erfolgte unabhängig von den übrigen Wahlen.

11. bis consul, 147 u. 134 v. Chr.
12. duos terrores h. imp., wie die

nonne proavo tuo, for- 20 Städte auch heissen bei Cic. de rep. I, 47 und Vell. Pat. 2, 4, 5 post duos consulatus duosque triumphos et bis excisos terrores rei publ. mane in lectulo repertus est mortuus.

13. L. (Aurelium) Cottam, Consul im J. 144; accusavit sc. de repetundis, zwischen 133 und 129, dem Todesjahr des Scipio. Nach Appian bell. civ. 1, 12 verdankte Cotta, dessen Process siebenmal vertagt wurde (causa ampliata), seine Freisprechung der Bestechung der Richter. Vertheidigt hatte ihn der berühmte Q. Metellus Macedonicus s. Cic. Brut. 81.

14. fides Zuverlässigkeit, Redlichkeit'.

15. tenebatur: 39, 83.

sustinebatur, wie

19. abiectus zu Boden geschlagen, wehrlos gemacht'.

Ser. Galbam, gegen welchen wegen seiner Treulosigkeit gegen die Lusitanier (Val. Max. 8, 1, 2 quod Lusitanorum magnam ma

tissimo atque florentissimo viro, M. Catoni, incumbenti ad eius perniciem populus Romanus eripuit? Semper in hac civitate nimis magnis accusatorum opibus et populus universus et sapientes ac multum in posterum prospicientes iudices restiterunt. 5 Nolo accusator in iudicium potentiam adferat, non vim maiorem aliquam, non auctoritatem excellentem, non nimiam gratiam: valeant haec omnia ad salutem innocentium, ad opem impotentium, ad auxilium calamitosorum, in periculo vero et in pernicie civium repudientur. Nam si quis hoc forte dicet, Catonem descensurum ad 60 10 accusandum non fuisse, nisi prius de causa iudicasset, iniquam legem, iudices, et miseram condicionem instituet periculis hominum, si existimabit iudicium accusatoris in reum pro aliquo praeiudicio valere oportere.

29. Ego tuum consilium, Cato, propter singulare animi 15 mei de tua virtute iudicium vituperare nolo: nonnulla forsitan conformare et leviter emendare possim. Non multa peccas, inquit ille fortissimo viro senior magister, sed peccas; te regere possum. Atego non te: verissime dixerim peccare te nihil neque ulla in re te esse huius modi, ut corrigendus potius quam 20 leviter inflectendus esse videare. Finxit enim te ipsa natura ad

num interposita fide praetor in Hispania interemisset, vgl. Momms. R. G. II, 8, 3. Ausg.) der Volkstribun C. Scribonius Libo unter Mitwirkung des hochbetagten Cato Censorius im J. 149 eine Untersuchung beim Volk beantragt hatte.

2. populus R. eripuit, dessen Mitleid Galba zu erregen gewusst hatte, s. Val. Max. a. a. O. reus pro se iam nihil recusans parvulos liberos suos flens commendare coepit, eoque facto mitigata contione, qui omnium consensu periturus erat, paene nullum triste suffragium habuit.

5. vim, Kraft einzuwirken.. 7. impotentium = infirmorum. 10. iudicasset sich ein Urtheil gebildet hätte'.

C

iniquam legem: was hier Cic. als iniquum bezeichnet, hat er für sich selbst in der Rede für P. Sulla in Anspruch genommen, s. 84 sq.

11. periculis hominum, d. i. für peinlich angeklagte.

12. si existimabit, wenn er die Meinung hegt und sich dahin ausspricht.

16. conformare, in die rechte Form bringen, regeln'

non multa peccas: Citat aus einem alten Drama (bei Ribbeck, fragm. tragic. p. 241 ed. 2), wahrscheinlich aus den Myrmidonen des Tragikers L. Attius.

17. fortissimo viro, dem Achilles, senior magister, Phönix, sein väterlicher Freund und Rathgeber. Die besonders bei Dichtern häufige Redefigur, eine Person durch ein blosses Prädicat zu bezeichnen, nannten die Rhetoren antonomasia, s. Quintil. 8, 6, 29 f.

19. ut corrigendus etc. Fein sagt Cicero, dass, da auf Cato der Ausdruck peccare keine Anwendung finde, er ihn nicht zurechtweisen, sondern höchstens etwas einlenken (von einem betretenen Seitenwege) könne.

20. finxit, wie Sall. Cat. 1 pecora,

honestatem, gravitatem, temperantiam, magnitudizem animi, iustitiam, ad omnes denique virtutes magnum hominem et excelsum. Accessit istuc doctrina non moderata nec mitis, sed, ut mihi videtur, 61 paulo asperior et durior, quam veritas aut natura patitur. Et quoniam non est nobis haec oratio habenda apud imperitam 5 multitudinem aut in aliquo conventu agrestium, audacius paulo de studiis humanitatis, quae et mihi et vobis nota et iucunda sunt, disputabo. In M. Catone, iudices, haec bona, quae videmus divina et egregia, ipsius scitote esse propria: quae nonnumquam requirimus, ea sunt omnia non a natura, verum a magistro. 10 Fuit enim quidam summo ingenio vir, Zeno, cuius inventorum aemuli Stoici nominantur. Huius sententiae sunt et praecepta

quae natura prona atque ventri oboedientia finxit. Cic. de orat. II, 219 natura fingit homines et creat imitatores et narratores facetos.

1. ad honestatem in Hinsicht auf Sittlichkeit. So muss man erklären, wenn nicht vielleicht, wie Campe gut vermuthet, die Worte magnum hominem et excelsum als Interpolation zu streichen sind.

3. istuc, zu dem was du von der Natur hast; doctrina Schule'.

4. durior schroffer'.

veritas 'die Wirklichkeit, d. h. die Verhältnisse des praktischen Lebens; natura das natürliche Gefühl'; Cic. de fin. b. et mal. IV, 55 Omnes, qui non sint sapientes, aeque miseros esse, sapientes omnes summe beatos, recte facta omnia aequalia, omnia peccata paria: quae cum magnifice primo dici viderentur, considerata minus probabantur; sensus enim cuiusque et natura rerum atque ipsa veritas clamabat quodam modo, non posse adduci ut inter eas res, quas Zeno exaequaret, nihil interesset. de Orat. I, 77: videamus ne plus ei (scientiae) tribuamus, quam res et veritas ipsa concedat.

aut, nicht et, wie wir verbinden, wegen des negativen Gedankens, der im Comparativ liegt: vgl. 78 latius patet illius sceleris contagio quam quisquam putat.

5. quoniam etc. Sieh dagegen Cicero's Aeusserung de finn. b. et mal. IV, 74 non ego tecum (M. Cato) iam ita iocabor, ut isdem his de rebus, cum L. Murenam te accusante defenderem: apud imperitos tum illa dicta sunt, aliquid etiam coronae datum: nunc agendum est subtilius. Vgl. auch die Stelle aus Plutarch in der Einl. A. 39.

10. requirimus anders wünschten', wofür man lieber reprendimus gesehen hätte.

11. Zeno aus Cittium auf Cypern (zu unterscheiden von dem Eleaten, dem Begründer der Dialektik) lehrte im 4. Jahrh. v. Chr. in der nomin oToά zu Athen auf- und abgehend, woher seine Schüler den Namen Stoiker (οἱ ἀπὸ τῆς στοᾶς φιλόσοpo) erhielten.

inventorum aemuli 'Anhänger seiner Aufstellungen, neuen Lehrsätze'; vgl. Tac. Hist. 3, 81 Musonius Rufus studium philosophiae et placita Stoicorum aemulatus.

[ocr errors]

12. sententiae 'Sätze', die sogenannten paradoxa, s. die Stelle aus Plutarch in der Einl. A. 39. Einige dieser Sätze hat Cic. bekanntlich selbst in seiner kleinen Schrift Paradoxa Stoicorum behandelt und zu begründen versucht. Vgl. de finn. IV, 74 solum praeterea formosum, solum liberum, solum ci

huius modi: sapientem gratia numquam moveri, numquam cuiusquam delicto ignoscere; neminem misericordem esse nisi stultum et levem; viri non esse neque exorari neque placari; solos sapientes esse, si distortissimi sint, formosos, si mendicissimi, divites, si 5 servitutem serviant, reges: nos autem, qui sapientes non sumus, fugitivos, exules, hostes, insanos denique [esse dicunt]: omnia peccata esse paria, omne delictum scelus esse nefarium, nec minus delinquere eum, qui gallum gallinaceum, cum opus non fuerit, quam eum, qui patrem suffocaverit: sapientem nihil opinari, 10 nullius rei paenitere, nulla in re falli, sententiam mutare numquam. 30. Haec homo ingeniosissimus, M. Cato, auctoribus 62 eruditissimis inductus arripuit, neque disputandi causa, ut ma

vem (sapientem esse): stultos omnia contraria, quos etiam insanos esse vultis. Haec naoάdoğa illi, nos admirabilia dicamus.

1. sapientem. . placari, rhetor. Periphrase des Satzes sapientem inexorabilem esse, s. Diog. Laert. 9, 123: ἐλεήμονάς τε μὴ εἶναι συγ γνά μην τε ἔχειν μηδενί.

2. stultum, wie der Nichtweise im Sinne der Stoiker heisst; s. die Stelle aus Cic. de fin. zu S. 56. Z. 12.

3. viri eines wahren, charaktervollen Mannes' im Gegensatz von levem; dagegen sagt Cic. in der Erwiederung § 63 viri boni esse

misereri.

[ocr errors]

exorari sich erbitten lassen'. solos dicunt, Sätze von der hohen Würde des Weisen, die Horatius verspottet ep. I, 1, 106: ad summam sapiens uno minor est Iove, dives, liber, honoratus, pulcher, rex denique regum, praecipue sanus, nisi cum pituita molesta est. Vgl. Diog. L. 7, 121: μόνον τε ἐλεύθερον, τοὺς δὲ φαύλους δούλους . . οὐ μόνον δὲ ἐλευ θέρους εἶναι τοὺς σοφούς, ἀλλὰ καὶ βασιλέας, τῆς βασιλείας οὔσης ἀρ χῆς ἀνυπευθύνου, ἥτις περὶ μόνους ἂν τοὺς σοφοὺς σταίη . . ὁμοίως δὲ καὶ ἀρχικοὺς δικαστικούς τε καὶ ῥη τορικοὺς μόνους εἶναι, τῶν δὲ φαύ λων οὐδένα.

4. divites, s. Cic. Parad. VI, und über reges Parad. V.

si servitutem serviant, wenn sie im Stand der Sklaverei sich befänden, wie das griech. δουλείαν δου λεύειν, das aber schwerlich ohne adjectivischen Zusatz vorkommt: vgl. Quintil. 7, 3, 26 qui in servitute est eo iure quo servus, aut, ut antiqui dixerunt, qui servitutem serviť.

6. fugitivos für servos, aber verächtlich schlechte, gemeine Sklaven'; vgl. Parad. V, § 36 ff.

exules 'heimatlose.

7. peccata esse paria, s. Diog. L. 7, 120: ἀρέσκει δὲ αὐτοῖς ἴσα ἡγεῖ σθαι τὰ ἁμαρτήματα . . εἰ γὰρ ἀλη θὲς ἀληθοῦς μᾶλλον οὐκ ἔστιν, οὐδὲ ψεῦδος ψεύδους, οὕτως οὐδὲ ἀπάτη ἀπάτης οὐδὲ ἁμάρτημα ἁμαρτήματ τος. Vgl. Parad. IIÏ.

9. nihil opinari wähnen, vermuthen, was auf blossem Gefühl, nicht auf sicherem Erkennen oder Wissen beruht, s. Diog. L. 7, 121: ἔτι δὲ μὴ δοξάσειν τὸν σοφόν, τουτἐστι ψευδεῖ μὴ συγκαταθήσεσθαι μηδενί.

11. auctoribus erud. der blosse Ablativ, weil nicht die unmittelbare Einwirkung der Personen, sondern die ihrer auctoritas hervorgehoben wird, s. Madv. § 254 A 3.

12. disputandi causa vivendi, Gegensatz von Theorie und Praxis.

« PreviousContinue »