potissimum interposita reiectione devenire convenerit. In quo ego vos, iudices, quantum meus in vos amor postulat, tantum hortor, ut communi studio, quoniam in re publica coniuncti sumus, mansuetudine et misericordia nostra falsam a nobis crudelitatis famam repellamus.

1. devenire gerathen', mit der Andeutung, dass Sulla nicht Zeit genug hatte zu überlegen, welche Richter er zumeist verwerfen sollte.

3. in re p. coniuncti sumus, weil wir in Staatssachen einerlei Interesse haben, d. i. politische Gesinnungsgenossen sind.

5

KRITISCHER ANHANG.

Oratio pro Murena.*) § 1 idem precor Boot: eadem pr. C § 2 idem consulem Boot: idem consul ei C § 3 [Cato] His potissimum qui Madvig is pot. consul qui C § 4 potissimum summo honore Madvig: potissimo honore C 85 tuleram Bake und Kayser: tulerim C § 6 at negat Wunder: negat C § 7 ausus es H: ausus sis C § 8 summae mihi superbiae Bake: summam mihi superbiae C quanta antea nemini sic et si ceperis (sic exceperis, si exceperis etc.) eos cum adeptus sis deponere C § 9 nulla superbiae Boot: nulla superbiae turpitudo CS 13 aut scurrarum aliquod convicium H: aut scurrarum aliquo conuicio 5 Lagg. aut ex scurrarum aliquo conuicio rell. noti | § 14 dictum proferatur Ernesti: dictum in uita proferatur C § 15 dignitate a te Klotz und Campe: dignitate C § 16 generis sua virtute H: generis sui virtute C § 17 fortissimis viris Boot: fort. uiris nouis hominibus C § 18 primum locum solus Mommsen: primum solus C | dignitas autem est Bake und H: dign. autem sit C § 19 grata omnibus Richter: grata hominibus C § 20 huic vor dandis Zusatz von H§ 21 parem Bake: pari C tu item fortasse Orelli: tu idem f. C § 23 dilexisti Campe und H: didicisti C | in ista disciplina H: in illa disc. C | § 24 facultas Boot: dicendi facultas C § 25 ab ipsis capsis iuris consultorum Madvig: ab ipsis causis iuris consultis C verba quaedam Niebuhr und Steinmetz: uerba acaedam (accedam etc.) C § 26 conspicio sed haec sed anne C § 27 post tot annos Pluygers: per tot a. CS 28 [consularis] H gratia vero m. etiam minus H: gratiae uero m. etiam minores C me i. consultum profitebor Ernesti: me i. consultum esse profitebor C § 29 sic apud nos videmus Cobet: sic nonnullos (nos Quintil. 8, 3, 79) uidemus Ĉ | § 30 ceterae autem H: ceterae

*) Bei den vielen Verderbnissen der Rede sind ältere Vermuthungen, die allgemeinen Eingang gefunden haben, übergangen. C codices aut omnes aut plerique.

tamen C aliquo motu novo Campe und H: aliqui motus nouos C
§ 31 bellorum clarissimae Klotz: b. grauissimae C, b. gratissimae
Kayser aequa parta . . gloria Kayser und Sorof: si qua parta. .
gloria C § 32 numquam esset profectus Ernesti: n. esset cum Scipione
prof. Chunc antepones H: hunc regem nimirum antepones C❘ pugnax
et acer et non rudis Niebuhr: pugna exetaceret non rudis C | cum bel-
lum invexisset totum in Asiam Niebuhr: cum bellum invectum totam
in A. C spe conatuque Klotz: ipse conatuque CS 33 vehementer
opes H: uehementer et opes C│ita (nach provincia) und et (vor urbs)
Zusatz von H adornarit H: renouarit C § 34 gessisset tanta gloria
Kayser: gessisset neque tanta g. C belli conficiendi negotium Boot:
belli conficiendum exitum C | vita expulisset Ernesti: uita expulit _C |
§ 35 eundem in reliquis Ernesti: eundem reliquis C | § 37 in consulatu
multum Orelli: in consulatum ut tum C | desiderarat Ernesti: deside-
rabat CS 39 delectatione communi Benecke: del. omni C § 41 opera
militari, militaris H: opera militaris Hordo t. alienatus H: ordo t.
alienus C offensa H: offensa est C et praetore et consule Steinmetz:
et praes consule C ipsa autem Ernesti: ipse a. C § 43 [Servius]
Kayser [consulatum] H | fortem accusatorem Campe: fortem senatorem
CS 45 de candidato rumore Jeep: candidatorum C❘ ut desertam rem
H: aut testam rem C (aut molestam rem abiciunt totam C. M. Francken)
§ 46 petitionem Boot und Rinkes: petitionem consulatus C si existi-
masti Wunder: existimasti | § 47 proderat Ernesti: proderant C per-
rogationem Mommsen: prerogationem (pror-) C | § 49 secessiones Sorof:
secessionem C | spes candidatorum obscuriores videri solent Tischer:
ipsi candidatorum obscuriores (obscurior ei) uideri solet (solent) C | cum
spe consulatus tum collegae H: cum spe militum collegae C § 50 con-
sumpta reparare Pluygers | § 51 timebant cuncta H: timebant cum (qui,
cur, tum) C§ 52 descendi Boot und H: descendi in campum C § 54
reliquus H relictus C§ 55 ei relicta H: relicta C § 56 permotum
accusare H: permotum C sodalis filius C. G. Zumpt: sodalis filii C
qui cum . tum Kayser: qui quamquam
tamen C nobis uidebatur
Campe: nobilis erat C § 57 ei est 0. Heine: est C§ 60 nolo (nach
vituperare) Zusatz von Boot | istuc_Ernesti: his tot C§ 61 apud im-
peritam multitudinem Kayser: aut in (oder ohne in) imperita multitu-
dine C [esse dicunt] Bake | § 64 aut, si posuisses, mitiorem H: aut
seposuisses aut mitiorem C§ 65 isti mihi H: isti ipsi mihi C | gratiae
causa feceris ed. Cratandria: gratia confeceris C etiam, sed tamen H:
etiam in dissoluenda seueritate sed tamen C nisi sententia Garatoni:
nisi sententiam sententia C¡§ 67 remove H: remoue praetermitte C |
mercede Garatoni: mercede conducti (corrupti) C locus Campe und
H: uulgo locus C item Sorof: et item C candidatus Manutius: can-
didatis C factum est Klotz: factum sit C § 68 decedenti . Eccui
autem Bake: decedenti consulatum petenti. solet fieri. et cui autem
CS 69 criminosum est H: crim. sit C § 70 necessarios Rinkes: ne-
cessarios candidatos C § 71 sed ut suffragentur H: si ut suffragantur
CS 73 prandiorum crimina multitudine invita tua nimia diligentia,
Servi, conlecta sunt Madvig: prandiorum item crimina a multitudine in
tuam nimiam diligentiam serui coniecta sunt C | Murena senatus Ernesti :
murena a senatus C § 77 etiam cum noris H: etiam noris C | cur
ante] curam pC | quam nomen citavit Richter (aber ohne nomen): quam
incerauit Caut quid admoneris si tamen H: aut (ad) quid quod (quid
cum) admoneris tamen C | Quid quod Bake: quid C § 79 ecquid ego

Bake und Pluygers: quid ego C§ 80 atque sic cives Richter: atque
haec quae si ciues C│§ 81 in hesterna H: hesterna C│§ 82 interficere
Richter und H: interfici C § 83 videris H: uidere quid agatur C § 85
manus (vor importuna) Zusatz von H prorumpet qua p. r. (oder
po. ro.) minatur C in urbe furor H: furor mit Lücke 8 bessere Hdschr.
in castris furor codd. rell. | § 86 idem vos Madvig: fide in uos 5 Lagg.
fidem uel plerique | vestram (vor misericordiam) Zusatz von HS 87
hac eum cum re Orelli: hac cum re C uos si Murena C | fuit ut sit
H: fuit sit C demissioni animi H: demissis hominibus C, demisso animo
Bake | omnem iniuriam Halbertsma (Mnemosyne VI, 167): o. inuidiam
CS 89 matrem eius H: matrem C | fuit, exercitus H: fuit et exercitus
C sermonis cum Richter und H: sermonis quod C | celebrarint Richter:
celebrassent C

Oratio pro Sulla. § 1 obtineret et post | ut et amplissimo honore
H: ut amplissimo in honore | § 3 mihine H: michi me V, mihi T§ 6
C. Cornelium Manutius: cornelium quis iis Garatoni: quis his | § 17
[legiones] F. C. Wolff | § 19 [patri et filio] A. Riedenauer, Eos II, 622
§ 29 qui me non modo solum § 30 [de Lentulo] H§ 35 dolor me
meus Orelli: dolor meus | § 42 tota Italia Madvig: toti (totae) Italiae |
§ 44 et (nach testis) von H zugesetzt | aliter referri Orelli: aliter ferri
§ 45 tam crudeles H: etiam crudeles § 47 quia reconditi Pluygers:
qui reconditi§ 48 [pater tuus] Rinkes§ 49 Atque erat H: aderat |
[quibus non irascebamini] Campe | § 50 iudicem esse potuisse H: iudicem
potuisse § 51 C. fehlt | § 52 vidimus, sed quid Madvig: uidimus et
quid discriptio Bücheler: descriptio | § 55 invidiae, sed aequorum
Lambin: inuidia esset aequorum | praefuit familiae Manutius: praefuit
familiae cornelius tamen munere § 57 dimittendum a se Lambin:
dim. esse § 59 ab iis H: ab his § 61 ab istis H: ab his (ab illis) |
§63 qui si id promulgavit H: qui id prom. videatur Garatoni und
Madvig uidebatur | ut restitueretur Pantagathus: ut stitueretur | relin-
quat. At nihil Orelli: relinquat nihil | § 68 consulem Fr. Richter:
consule § 69 neque tamen Sauppe: n. enim | § 71 vi et armis Lambin:
vi conatum et armis § 73 quae domestica celebratio Pluygers: quae
domus? quae celebratio | § 74 quae ei sola in m. restiterunt, afuit tamen
Fleckeisen: quae tamen ei sola in m. restiterunt afuit | § 76 civitas
posset Ernesti: civitas possit | § 77 honest. hominum gregibus ex
hoc amicorum numero Fr. Richter: honest. amicorum gregibus
hoc hominum numero | deserit | § 78 verissima est et H: verissima et
§ 79 valeat et ad poenam Jordan: et fehlt | per se Mommsen: ipse
(ipsam al.) § 80 dictu Madvig: dictum § 82 optime Spengel:
apertissime 88 habebit Pluygers: habet | § 93 misericordia nostra
Lambin: misericordia uestra.

:

ex

Druck von J. B. Hirschfeld in Leipzig.