Si norit, terram cur nunc profcindat aratro,
Bos piger, & fedem nunc inter Numina nactus
Niliacæ gentis, flores gerat, atque coronas;
Tum, reor, humanæ male fana fuperbia mentis
Perfpiciet, quis fit genuinus finis & ufus
Naturæ fortifque fuæ, quo paffio, & actus
Tendant, cur homo nunc varie verfetur agendo,
Nefcio, quo pulfus ftimulo, nunc torpeat, expers
Impulfus cuncti, ac, motu ceffante, quiefcat,
Cur nunc crudeli fervilia colla tyranno
Subdat, nunc ipfos capiat Deitatis honores?

Ergo, cave, dicas, hominem non effe creatum
Perfectum, non effe Deum, qui condidit illum,
A culpa vacuum. Potius, quam debuit effe
Tam perfectus homo est. Tota eft effentia, tota
Conformis natura ejus ftatuique locoque,

125

130

135

Quem cepit. Spatium totum, quo currere debet,
Punctum eft. Momentum eft, quod habet fibi vivere, tempus.

Grandia fatorum & veneranda volumina Numen

Occuluit nobis ftudio, rebufqué creatis.

Unus, & ille quidem proftat modo verfus, & illa,
Quæ cujufque ftatum præfentém, pagina, fignet.
Brutis occultæ funt res, funt fpefque futuræ,
Quas homo noffe poteft. Homini noviffe negatur
Spiritibus nullo veftitis corpore nota.

Hoc alias hominem mundi quis ferre valeret
Inferiore loco? Tua fanguinolenta voluptas
Morti fecuros inopinæ deftinat agnos.
Si, qua tu polles, gauderet ovicula mente,
Si ratione tua, molline in gramine læta
Curreret, ac faltu per amicum luderet arvum?

Nonne, licet morti fit proxima, lambit & ambit,
Quæ mortem intentat lethali vulnere, dextram ?
O venturaruni falve ignoratio rerum!

140

145

150

Salve animo nobis cœlo donata benigno!
Tu facis, ut quas cuique Deus præfixit eundas
Servandafque vias, explere queamus, & orbes,
Hic uno intuitu res contemplatur & æquo
Cunctas, cunctarum folufque potenfque creator.
Hic & inacceffa fuper omnia fede locatus
Pafferis e tecto lapfum, multaque valentum
Laude Ducum mortes, æquali lumine fpectat.
Sive atomi tenues pereant, feu magna tremiscant
Cœlorum ac tristes patiantur tecta ruinas,
Seu falientis aquæ, rupto mox tegmine, bulla
Vanefcat, totus feu mundi diffluat orbis,
Una eademque manet divinæ mentis imago.

155

160

165

Ergo age mortalis, demiffæ mentis & oris

Efto, homo! fpes moderare tuas, nihil incipe ftulto
Nec pertenta aufu; timidis incede cothurnis.
Expecta mortem Doctorem. Numen adora.
Quæ tua fit pofthæc & fors & vita, negavit
Perfpexiffe tibi fapiens Deus, at tamen idem

170

Spem dedit, in præfens ut fit tua vita falufque.
Spes alit æternis mortalia pectora flammis,
Effloretque intus fpargens fua femina late.
Nunquam hic funt, femper debent tamen effe beati
Felicefque homines: intra fe condita, & omni
Irrequieta loco, vita requieque futura

Mens fefe reficit, fpeque hac demulfa quiefcit.

Afpice, fac, miferum, pofitumque fub ignibus Indum
Sidereis animam, ftudiis, atque arte vacantem,
Corporis inclufam vinclis, habet: at tamen ipfe
Numen habet, Numenque fuum nunc fpectat in udis
Nubibus, aut venti vectum ftridoribus audit.
Nulla humilem docuit ventofa fcientia mentem
Tollere fublimem flammantis folis ad orbem,
Nulla viam lactis dubio contingere vifu.

175

180

185

Ipfa tamen fimplex, & ab omni libera fuco,
Spem natura dedit coeli, vitæque futura.
Cœlum, quod fperat mifer, haud extenditur ultra
Sperantis vifum, fuperans vix culmina montis,
Montis, qui præceps caput inter nubila condit.
Denfus & umbrofus lucus fpem terminat omnem.
Hic vitam expectat, dulci quæ plena quiete,
Quæque fit, ac præfens, pavidis minus horrida curis.
Infula votorum fumma eft, circumflua multis
Sedatifque undis, meliora habitacula præbens,
Quæ patriam, & dulces videatur reddere campos,
Qua non fit, Stygio qui terreat agmine, Dæmon,
Non, qui doctrinam Chrifti nomenque profeffus,
Auri vefano ac fitibundo fertur amore.

Quod natura urget, quod fuadet & appetit, unum
Explet. Seraphicos fibi non defiderat ignes,
Non, quibus armatus volitat citus Angelus, alas.
Quin putat, effe canem, fido fibi foedere junctum,
Ejufdem Cæli focium, civemque futurum.
Tu, quifquis meliore luto præcordia geftas
Facta, tibi rectæ vifus plus mentis habere,

Plus falis, expendas, contra ipfum Numen, & effer
Judicium, fenfumque tuum: tua vincat, & ultra
Mens eat.
Ipfa Dei perdat fapientia litem..
Die, prout eft libitum, quicquid tibi tale videtur,
Effe imperfectum; manus hic, dic, prodiga Summi
Numinis apparet nimis, hic nimis indiga rerum
Eft eadem: ulterius tua res quafcunque creatas,
Subjiciatque fibi, vaftetque, effrena voluptas.
Dic, quantumque velis, accufatricibus orbem
Vocibus his imple: Fatis agitatus iniquis
Si fit, nec fuperum curas mentefque domorum
Occuper unus homo, felix nifi folus, & omni
Parte beatus erit, nifi in his perfectio terris

190

195

200

205

210

215

220

Lex nobis forfan divinior effe videtur,
Corporei melior fi fit confenfio mundi,
Nec nifi virtutem moralis præferat orbis.
Aër fi nunquam, nunquam fi fluctibus horrens
Equor, ventorum exitiofos fentiat aufus,
Nec mens affectu patiens turbetur ab ullo.
Verum elementari fubfiftunt omnia bello,
Affectufque animi quid funt, nifi vitæ elementa,
Nunc hominem furfum, nunc impulfura deorfum ?
Et mortalis homo, & natura volubilis una,
A mundi exortu, communi lege tenentur.

Ecquid homo tandem fibi vult mifer? angelus, & plus
Vult effe, Angelici multo minor ordine cœtus.
Mox idem in tenebris male difcruciatur, & intus
Conqueritur de forte fua, quod fronte minaces
Robore non æquet tauros, non pellibus urfos,
Quæ voti rabies! Sibi res quafcunque creatas
Servitio effe putans, rerum quem fecerit ufum,
Cunctarum proprias vires fi poffidet unus?
Provida naturæ ac dives, non prodiga doni,
Dextra, facultates, virtutes, organa, fenfus,
Unicuique dedit, quot conveniebat habere,
Et quot fufficerent vitæ cujufque tuendæ.
Hoc genuit pedibus celere, & pernicibus alis
Illud præ reliquis excellere robore fecit!
Nempe ut cujufvis ftatus exquirebat & ufus.
Hic nihil adjicias, nihil eft, quod demere fas fit.
Beftia quæque fua, repens in pulvere vermis,
Infectumque fua, felix eft forte locove.

29

300

305

310

315

Ergone contra homines, & eos ex ordine folos,
Affectum invidia, an fummum crudele fuiffe

320

Dicemus Numen? numne hic, qui folus & unus
Virtutem rationis habet, nifi, quicquid ubique eft
Fortunarum, habeat, prorfus nequit effe beatus?

326

Summum hominis, mihi crede, bonum, quid fentiat audax Faftus contra, haud eft, ut agat, vel cogitet, ipsum Supra hominem, aut vires animi vel corporis illas Captet, quæ fuperant naturæ vimque modumque. Cur homo non vifus exæquat acumine lyncem ? In promptu cauffa eft, non lynx, non mufca, creatus. Et quem tanti hujus fore credis acuminis ufum, Si poffis oculis acarum comprendere nudis, Nec tamen his oculis contingere corpora cœli ? Quis tibi contactus fenfus fubtilior ufus,

330

Si tibi vel minimus, tangens, pulvifculus, artus,

335

Terrorem incutiat, pariatque fubinde dolores?
Ecquid odoratus tibi proderit acrior ufus,
Florum particulæ, volitantes agmine multo,
Si tibi continuo cerebri fubtilia turbent
Vafa, & mortifero lacerentur aromate nervi?
Difcupis auditum, motus qui fentiat omnes,
Circum te factos. Nefcit prodeffe, quod optas.
Noctes atque dies metuenda tonitrua circum
Circa, & fulmineos fentire videberis ictus.
Quin fphæræ, varios, conftante volumine, gyros,
Et varium dantes concentum, obtundere totum
Corpus, & auditus minitantur tollere fenfum.
Proh! iras quantas, quantos mens ægra dolores
Perfenfura effet, Zephyri fi flamina blanda,
Et placidos rivi ftrepitus, audire negaffet
Omnipotens? adeoque manu palpare queamus:
Quod bonus & fapiens, quod fit Deus æquus & insons,
Seu donet quicquam, feu quid donare recufet!

Res hoc in mundo varias, variifque notatas
Confpicimus gradibus. Graduum difcrimina fefe
Mirifice extendunt. Senfus quoque viva poteftas
Ac mentis, gradibus multis distincta peræque,
Et minor & major reperitur in ordine rerum.

340

345

350

359