Nec verbum verbo curabis reddere fidus
Interpres; nec desilies imitator in arctum,
Unde pedem proferre pudor vetet, aut operis lex,
Nec sic incipies, ut scriptor Cyclicus olim :
"Fortunam Priami cantabo et nobile bellum."
Quid dignum tanto feret hic promissor hiatu?
Parturiunt montes, nascetur ridiculus mus.
Quanto rectius hic, qui nil molitur inepte :

"Dic mihi, Musa, virum, captae post tempora Trojae,
Qui mores hominum multorum vidit, et urbes."

Non fumum ex fulgore, sed ex fumo dare lucem
Cogitat, ut speciosa dehinc miracula promat,
Antiphaten, Scyllamque, et cum Cyclope Charybdin:
Nec reditum Diomedis ab interitu Meleagri,
Nec gemino bellum Trojanum orditur ab ovo.

135

140

145

135 Referre MS. ap. Ach. Stat. Lambin.-137 Nob. regnum Sax-139 Parturient al141 Moenia MS. Ach. Stat. Bentl. Can. Funera conj. Bentl. Pergama conj. Cun.—145 Circamque conj. Benti.

taphora a Circo: sic Orbem terrarum dicere |
consuevimus pro Universitate. Hoc vel doc-
tissimos latuisse admiror. Isgodoviízny male ac-
cepit etiam magnus Gruterus in Inscriptione
quadam Graeca, cum undique victorem reddidit,
quod in Circo victorem debuerat. In Gymni-
cis certaminibus Peribadon vicisse dicitur qui Pythia,
Isthmia, Nemea, Olympia vicit; a circumitu eo-
rum spectaculorum. Festus. B. Qrbis, &. Cyclus
est systema quoddam fabularum poeticarum,
a Theogonia inde ad reditum Ulyssis, de quo
Proclus in Crestom. p. 6. Hinc Cyclici poetae,
conditores hujus cycli, et, qui nihil praeter hunc
cyclum saperent, descriptores. Haec summa
disputationis Schwarzianae Altorf. G.

133 Curabis; institues.

184 Desilies in arctum; ut Aesopica illa ca pella quae temere in puteum desiluit; h. e. ne nimis duram legem tibi imponas, singula scili cet imitandi: nam multa imitatori sunt praetereunda.

- 135 Mire proferre, tanquam de capra frustra

ascensum tentante.

Pudor; pudebit enim relinquere quod semel coeperis.

139 Parturiunt; Graecum est Proverbium, "diver ögos, ríxtera pus. Vet. Schol. ex MS. Stephani.

141 Bentleius fuit qui posuit moenia pro tempora. Sed quis ferat moenia hoc loco. B.

143 Non solet exordium facere sublime et magnificum et postea humile contexere carmen, sed ab initio tenui progreditur ad sublimiora.

Z.

144 Cogitat; animo suo molitur, aggreditur. 145 Antiplates Laestrigonum rex, qui statim unum Ulyssis sociorum coenam sibi paravit.

146 Nec reditum; Antimachus fuit Cyclicus Poeta: bic aggressus est materiam ; quam sic extendit, ut viginti quatuor volumina impleverit, antequam septem Duces usque ad Thebas perduceret. Vet. Schol. B. Diomedis reditum a Troja et adventum in Italia [vid. Sat. 1. 5. 93.] descripturus non erditur ab interitu patrui illius Malea

Operis lex; haec enim exigit ut ultima conveniant primis, atque ut totum eodem filo ex-gri, post quem pater Diomedis Tydeus fuit insequaris.

136 Duodecimum praeceptum est, De ponendo Principio.

Cyclicus est qui Cyclum Epicum, seu Cursum

ter septem duces, Thebas et Eteoclen in gratiam Polynicis oppugnantes, diu ante bellum Trojanum. G.

147 Gemine ab ovo; a partu Ledae. B. Leda Lj

Semper ad eventum festinat; et in medias res,
Non secus ac notas, auditorem rapit; et quae
Desperat tractata nitescere posse, relinquit;
Atque ita mentitur, sic veris falsa remiscet,
Primo ne medium, medio ne discrepat imum.
Tu, quid ego, et populus mecum desideret, audi:
Si plausoris eges aulaea manentis, et usque
Sessuri, donec cantor, Vos plaudite, dicat,
Aetatis cujusque notandi sunt tibi mores,
Mobilibusque decor naturis dandus et annis.
Reddere qui voces jam scit puer, et pede certo
Signat humum, gestit paribus colludere, et iram
Colligit ac ponit temere, et mutatur in horas.
Imberbus juvenis, tandem custode remoto,
Gaudet equis canibusque et aprici gramine campi;
Cereus in vitium flecti, monitoribus asper.
Utilium tardus provisor, prodigus aeris,

Sublimis, cupidusque, et amata relinquere pernix.
Conversis studiis, aetas animusque virilis

16

154 Fautoris conj. Bentl. Plosoris Sax. Cun.-157 Maturis Bentl. ex conj. et auctoritate menulla. Etiam Baxt, ed. 2. it. Cun.-161 Imberbis edd. vett.

Tyndari uxor e viro et Jove in cycnum verso duo ova peperit, in uno Pollux et Helena, in altero Castor et Clytaemnestra, &c. G.

148 Statim incipit ab ira et rixa Achillis cum Agamemnone, reliqua per occasiones narrat, vel plane omittit. Sic in Odyssea, sic omnes Fabularum epicarum et scenicarum boni

auctores. G.

151 Mentitur, nam nonnulla adjicit de suo, quo totum cohaereat melius.

153 Tu, quid ego; Decimum tertium praeceptum, Пigi s 'Horatas, sive De servando Ethos.

Mecum desideret, h. e. aeque atque ego exspectet.

154 Quid opus fuit Bentleium ponere fautoris pro plausoris, cum idem valeant?

Aulaea manentis; donec aulara lerentur. Vet. Schol. Quod fiebat peracta jam fabula. Nam cum ludebant pulpita erant, strata aulaeis. B. Quin aulaeum quod, quam diu scena aperta est, humi, sub pulpitis delitescit, finito actu, post Plaudite, in altum trahitur, ut scenam claudat, et spectatorum oculis tegat. Vid. Ovid. Met. 3. 111. Sic ubi tolluntur festis aulaeq theatris. Surge

re signa solent, &c. Pulpita sunt ipsum solum, quo agunt scenici. Vid. v. 215. G.

155 Canter, Histrio: nam cantu quodan agebant.

156 Notandi: designandi, exprimendi. Mores, 97, Ethici Characteres B. He nissimae voluptatis gustum qui capere vole; comparet characteras s. notationes aetatum Aristotelicas Rhet. 2. 12. sq. G.

157 Mobilibus; variabilibus.

Rectissime Bentleius maturis pro neturi, qu erat vitiosissimum. B. Abstulit hic virum as cautum Bentleiapa Siren. Dicit, naturem d esse mobilem. Sed nonne hic docet Horatius al am esse naturam pueri, juvenis, viri, senis! Nonne hic natura cum annis mabilis est? Survssima illa rhetoricatio, et testimonia de nas immutabili, de maturis virorum ac senum en nihil valere ad naturas et annos mobiles Flei loco movendos debent. G.

160 Temere, leviter, inconsulto.

161. Imberbus et imberbis, sicut inermus et ind mis invenitur. Vet. Schol. Vide Sosipatri risii Institutiones.

Tandem iv "Hu protulit; habet enim Empl

Quaerit opes et amicitias, inservit honori;

Commisisse cavet quod mox mutare laboret.

Multa senem circumveniunt incommoda; vel quod
Quaerit, et inventis miser abstinet, ac timet uti;

170

Vel quod res omnes timide gelideque ministrat,
Dilator, spe longus, iners, avidusque futuri,
Difficilis, querulus, laudator temporis acti
Se puero, sensor castigatorque minorum.
Multa ferunt anni venientes commoda secum,
Multa recedentes adimunt: ne forte seniles
Mandentur juveni partes, pueroque viriles,
Semper in adjunctis aevoque morabimur aptis.
Aut agitur res in scenis, aut acta refertur:
Segnius irritant animos demissa per aurem,
Quam quae sunt oculis subjecta fidelibus, et quae
Ipse sibi tradit spectator. Non tamen intus
Digna geri, promes in scenam; multaque tolles
Ex oculis, quae mox narret facundia praesens:
Nec pueros coram populo Medea trucidet,

175

180

185

168 Quod permut. MS. Ach. Stat.-174 Cast. censorque Talb. ex MSS. omnib. et Bentl. 178 Morabitur MS. Ach. Stat. Sax-180 Animum MS. Ach. Stat.-185 Ne pueros MSS. 3 Bersm. et Bentl, e codd.

sin impatienter exspectantis: et bene Imberbus de rudi et rerum imperito,

Custode; Tutore, seu Paedagogo: hoc fiebat serius, ocyus, inter Decimum quartum annum decimumque septimum.

162 Campi, Martii.

165 Sublimis cupidusque; Elatus et ardenter cupidus. B. Conf. Epist. 2. 1. 100. G.

166 Conversis studiis; mutata in contrarium voluntate.

167 Inservit bonori; serviliter Magistratus ambit.

168 Mutare, infectum efficere.

169 Circumveniunt; circumsepiunt, circumsident.

Incommoda; pestes: nam Charientismo utitur.
170 Miser, miserabilis, et per hoc stultus.
171 Gelide, lente.
Ministrat, regit.

172 Spe longus; quia quae longinqua sunt sperat vix enim adducitur ut se credat senem. De longus avidusque Bentleius nuilo negotio fe. cit lentus pavidusque. B. Nemo tam senex, qui se non putet annum posse vivere. Auriaidis

Aut humana palam coquat exta nefarius Atreus,
Aut in avem Progne vertatur, Cadmus in anguem.
Quodcunque ostendis mihi sic, incredulus odi.
Neve minor, neu sit quinto productior actu
Fabula, quae posci vult, et spectata reponi :
Nec deus intersit, nisi dignus vindice nodus
Inciderit: nec quarta loqui persona laboret.
Actoris partes chorus officiumque virile
Defendat; neu quid medios intercinat actus,
Quod non proposito conducat et haereat apte :
Ille bonis faveatque, et consilietur amicis ;
Et regat iratos, et amet peccare timentes:
Ille dapes laudet mensae brevis: ille salubrem
Justitiam, legesque, et apertis otia portis :
Ille tegat commissa, deosque precetur et oret,

190

195

200

187 Procne Lamb.-189 Minor, quinto neu sit Glar.-190 Spectanda MS. A. Stat.193 Auctoris Glar-194 Intercidat Z.-196 Amice Z. Glar. Lamb. MSS. 4 Berim. MS. Helmst. et Bentl. Concilietur Ven. Glar. et MS. Helmst.-197 Pacare etiam MS. Acb. Stat. et al. Tumentes e MS. Bentl. Cun.

lae sunt in scena. Quis enim sanus hoc agit? quis solus loquitur nisi pauca, per summum affectus aestum? G.

185 Nec pueros; neque enim decet boc in Scena fieri, alioquin incipit verus Actus fieri non Fabula. Vet. Schol. Pueros, waidas, Graeco more, uti alias. Hi erant Mermerus et Medus. Bentleius conjecit legendum esse ne, quod ego minus probaverim. B. Conf. v. 123. De Atreo v. 91. G.

quia non possum Incredibilia referQuae enim audimus videmus vera sunt,

188 Incredulus odi; h. e. credere fastidio, et nauseo. enda sunt, non ostendenda. plerumque falsa: quae autem secundum Stoicos. Vet. Schol. 189 Neve minor; Praeceptum decimum quintum, De numero Actuum, et de Personis. 190 Reponi: in Scenam reduci, atque iterum spectari.

191 Nodus; vel ad conciliandam rei incredibili fidem, vel ubi res digna divina cura incidat. Proverbium est sòs arò unxavñs, de his, qui omnia interventu numinis explicant. Vindex autem modo dicitur qui quid sibi soli vindicat. B. Vindex est, qui summo in periculo versantem subito liberat et eripit, ut Jupiter in Amphitruone Alcmenae suae succurrit. Nodus implicatio quaedam suspicionum, metuum, periculorum, quae facit spectatorem dubium, suspensum, eventus cupidum. G.

192 Quarta Persona; inducitur Quarta Per

sona, aut ut annuat, aut ut ei aliquid imperetur. Vet. Schol. Quartam Personam quando indusmus, aut non omnino loqui debet, aut pauca. Alte Schol. Kapòv górwww appellat. B. Qui ob servant hoc praeceptum, perturbationi specta torum volunt occurrere, et servire claritati. Ubi nullus talis metus est, impune plures per sonae loquentes inducentur. G.

193 Actoris partes: Praeceptum decimum ser tum, quod est De Choro. Kairòn xogòv di ise di roλačiv Tv xongira h. e. Chorus presingular Actore accipiendus est; ut ostendit Lambinus ex Aristotelis Poetica. Chorus non mutarum Pirin narum actus defendat, sed unius suspiciat. Vet. Sch B. Turneb. Adv 19.9. Auctoris legit. Cente tales sunt interdum chori Aristophanis. Sed Auctoris recte omnes reliqui. G.

Officiumque virile; h. e. unius viri, vel Perso nae. Sic et Ovidius Metamorph. 3. 189. Vabumque virilem Perfudit, pro viri.

194 Defendat; tutetur, agendo servet. B Vid. Sat. 1. 10. 12. Epist. 2. 1, 171. G. Intercinat ; inter scenas canebat Chorus. 196 Faveat, plaudat, h. e. laudes honorum dicat.

197 Regat; tanquam rationis fraeno flectat. Amet pacare tumentes; ita magnus Bentle pro amat peccare timentes. Bella Hercule eme datio, sola nisa conjectura propria, et ratione cum nulla. B. Non sine auctoribus conatul est

Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis.
Tibia non, ut nunc orichalco vincta, tubaeque
Aemula sed tenuis simplexque foramine pauco
Aspirare et adesse choris erat utilis, atque
Nondum spissa nimis complere sedilia flatu;
Quo sane populus numerabilis, utpote parvus,
Et frugi, castusque verecundusque coibat.

Postquam coepit agros extendere victor, ut urbem
Latior amplecti murus, vinoque diurno

Placari genius festis impune diebus,

Accessit numerisque modisque licentia major,
Indoctus quid enim saperet, liberque laborum,
Rusticus urbano confusus, turpis honesto?

Sic priscae motumque et luxuriem addidit arti
Tibicen, traxitque vagus per pulpita vestem:
Sic etiam fidibus voces crevere severis,

Et tulit eloquium insolitum facundia praeceps;

205

210

215

202 Juncta Lamb. Bentl.-203 Parvo MS. Helmst.-206 Parcus conj. Faber.-208 Urbes MSS. 4 Berim. et Helmst.

Bentleius. Sed mihi tamen nimis amabiles vi- | B. Latior est extensam latius urbem complexdentur peccare timentes, quam ut eos hinc exsulare velim. G.

200 Ille teg it; h. e. tegere doceat. 201 Fortuna, supple prospera. 202 Tibia non, ut nunc; Praeceptum decimum septimum, De Musica.

́Orichalco vincta; ad internodia scilicet. Orichalcum simillinum bracteae aurtue est. Vet. Schol. Compositum erat ex auro, aere et terra Cadmia: eratque initio vel ipso auro pretiosius.

us. G.

Vinoque diurno; nec partem solido demere de die. Od. 1. 1. 20.

210 Genius; natalis deus. Vet. Schol. Huic enim deo primitias vini libabant. B. Genius est animus in quantum corpus suum amat ejusque voluptatibus delectatur: hinc mensa, torus¬ que genialis, &c. G.

Impune, non vetante Censore.

211 Numerisque modisque; numeri erant carBentleius juncta ex quibusdam Libris, levi et minis; modi tibiae. B. Numeri sunt rbytbmi alfacili errore. Mihi non succurrit aliquas Vete-ternatio et ordo longorum et brevium tempo. rum tibias fuisse ferruminatas vel nodosas.

rum: modi totum melos vocis elevatae ac de.

212 Liberque laborum; et per hoc ebrius. 213 Turpis bonesto; nobili ignobilis: nam divitiae tollunt ordinum discrimina.

203 Foramine pasco; Varro ait in Tertio Dis-pressae. siplinarum, et ad Marcellum De Lingua Latina, quatuor foraminum fuisse tibias apud antiquos: et seipsum ait in Templo Marsyae vidisse tibias quatuor foraminum. Vet. Schol.

214 Motumque et luxuriem; nam scenam can204 Adesse Choris; supple tantum: nam adendo obambulabat saltantis gestu, quo Syrma tibiam saltabant Chori: et sonus ejus vix audie batur per totam scenam. Vet. Schol.

206 Sane, h. e. scilicet. B. Numerabilis erát in theatris populus olim, quia per se parvus, et insuper frugi, ut manus movere in agro colendo, quam in plaudendo histrionibus mallet. Parcus Fabri non differt a frugi, G.

209 Bentleius maluit Laxior, levi de causa.

suum populo ostenderet. B. Marcilius adfert ex Plin. 16. 36. Cantus luxuriam de tibiis. G.

215 Per pulpita; per tabulas scenae. Vet. Sch. B. Vid. ad v. 279, G,

216 Voces; Modi insolentiores: ante enim lyra septem chordas babuit tantum, postea excogitata est citbara. Vet. Schol. Quae decachordos erat. B. Qui hoc discrimen lyrac et ciibarae probare ide