Huic comitém Asbuten conjectâ cuspide mittit,
Chloreaque, Sybarimque, Daretaque, Thersilochumque,
Et sternacis equi lapsum cervice Thymœten.
Ac velut Edoni Boreæ quum spiritus alto
Insonat Egæo, sequiturque ad littora fluctus
Quà venti incubuêre, fugam dant nubila cœlo:
Sic Turno, quacumque viam secat, agmina cedunt,
Conversæque ruunt acies; fert impetus ipsum,
Et cristam adverso curru qualit aura volantem.
Non tulit instantem Phegeus animisque frementem;
Objecit sese ad currum, et spumantia frenis
Ora citatorum dextrâ detorsit equorum.

Dùm trahitur pendetque jugis, hunc lata retectum
Lancea consequitur, rumpitque infixa bilicem
Loricam, et summum degustat vulnere corpus.
Ille tamen clypeo objecto conversus in hostem
Ibat, et auxilium ducto mucrone petebat :
Quùm rota præcipitem et procursu concitus axis
Împulit, effuditque solo; Turnusque secutus,
Imam inter galeam, summi thoracis et oras,
Abstulit ense caput, truncumque reliquit arena.
Atque ea dùm campis victor dat funera Turnus,
Intereà Ænean Mnestheus, et fidus Achates,
Ascaniusque comes castris statuêre cruentum,
Alternos longâ nitentem cuspide gressus.
Sævit, et infractâ luclatur arundine telum
Eripere, auxilioque viam, quæ proxima, poscit:
Ense secent lato vulnus, telique late bram
Rescindant penitùs, seseque in bella remittant.
Jamque aderat Phœbo ante alios dilectus lapis
Iasides; acri quondam cui captus amore
Ipse suas artes, sua munera, lætus Apollo
Augurium citharamque dabat celeresque sagittas.
Ille, ut depositi proferret fata parentis,

Scire potestates herbarum usumque medendi
Maluit, et mutas agitare inglorius artes.

Stabat, acerba fremens, ingentem nixus in hastam,
Eneas, magno juvenum et morentis Iuli
Concursu, lacrymis immobilis. Ille retorto

Pæonium in morem senior succinctus amictu,
Multa manu medicâ Phœbique potentibus herbis
Nequidquam trepidat; nequidquam spicula dextrà
Sollicitat, prensatque tenaci forcipe ferrum :
Nulla viam fortuna regit, nihil auctor Apollo
Subvenit; et sævus campis magis ac magis horror
Crebrescit, propiusque malum est. Jam pulvere cœlum
Stare vident; subeunt equites, et spicula castris
Densa cadunt mediis: it tristis ad æthera clamor
Bellantum juvenum, et duro sub Marte cadentům,
Hic Venus, indigno nati concussa dolore,
Dictamnum genitrix cretæâ carpit ad Idå,
Puberibus caulem foliis et flore comantem
Purpureo: non illa feris incognita capris
Gramina, quùm tergo volucres hæsere sagittæ.
Hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo,
Detulit; hoc fusum labris splendentibus amnem
Inficit, occultè medicans, spargitque salubris
Ambrosiæ succos et odoriferam panaceam.
Fovit eâ vulnus lymphâ longævus lapis,
Ignorans subitòque omnis de corpore fugit
Quippe dolor; omnis stetit imo vulnere sanguis.
Jamque secuta manum, nullo cogente, sagitta
Excidit, atque novæ rediêre in pristina vires.
<< Arma citi properate viro! quid statis? » Iapis
Conclamat, primusque animos accendit in hostem:
«Non hæc humanis opibus, non arte magistrá
Proveniunt, neque te, Ænea, mea dextera servat:
Major agit Deus, atque opera ad majora remittit. »
Ille, avidus pugnæ, suras incluserat auro

Hinc atque hinc, oditque moras, hastamque coruscat.
Postquam habilis lateri clypeus loricaque tergo est,
Ascanium fusis circùm complectitur armis,
Summaque per galeam delibans oscula fatur :
« Disce, puer, virtutem ex me verumque laborem,
Fortunam ex aliis. Nunc te mea dextera bello
Defensum dabit, et magna inter præmia ducet.
Tu facito, mox quùm matura adoleverit ætas,
Sis memor, et, te animo repetentem exempla tuorum,

Et pater Æneas, et avunculus excitet Hector.»
Hæc ubi dicta dedit, portis sese extulit ingens,
Telum immane manu quatiens; simul agmine denso
Antheusque Mnestheusque ruunt; omnisque relictis
Turba fluit castris: tùm cæco pulvere campus
Miscetur, pulsuque pedum tremit excita tellus.
Vidit ab adverso venientes aggere Turnus,
Vidêre Ausonii, gelidusque per ima cucurrit
Ossa tremor. Prima ante omnes Juturna Latinos
Audiit, agnovitque sonum, et tremefacta refugit.
Ille volat, campoque atrum rapit agmen aperto.
Qualis ubi ad terras abrupto sidere nimbus
It mare per medium: miseris, heu! præscia longè
Horrescunt corda agricolis : dabit ille ruinas
Arboribus stragemque satis; ruet omnia latè:
Antevolant sonitumque ferunt ad littora venti:
Talis in adversos ductor rhæteius hostes
Agmen agit: densi cuneis se quisque coactis
Agglomerant. Ferit ense gravem Tymbræus Osirim;
Archetium Mnestheus, Epulonem obtruncat Achates,
Ufentemque Gyas; cadit ipse Tolumnius augur,iu
Primus in adversos telum qui torserat hostes.
ThunainQ
Tollitur in cœlum clamor, versique vicissim
Pulverulenta fugâ Rutuli dant terga per agros.vap
Ipse neque aversos dignatur sternere morti; iba
Nec pede congressos æquo, nec tela ferentes
Insequitur: solum densâ in caligine Turnum
Vestigat lustrans, solum in certamina poscit.

stilget

Hoc concussa metu mentem Juturna virago igioz Aurigam Turni media inter lora Metiscum Excutit, et longè lapsum temone relinquit: Ipsa subit, manibusque undantes flectit habenas, Cuncta gerens, vocemque, et corpus, et arma Metisci. Nigra velut magnas domini quùm divitis ædes Pervolat et pennis alta atria lustrat hirundo, of Pabula parva legens nidisque loquacibus escas; Et nunc porticibus vacuis, nunc humida circum Stagna sonat: similis medios Juturna per hostes Fertur equis, rapidoque volans obit omnia curru:

Jamque hic germanum, jamque hic ostentat ovantem;
Nec conferre manum patitur; volat avia longè.
Haud minùs Æneas tortos legit obvius orbes,
Vestigatque virum, et disjecta per agmina magnâ
Voce vocat. Quoties oculos conjecit in hostem,
Alipedumque fugam cursu tentavit equorum,
Aversos toties currus Juturna retorsit.

Heu! quid agat? vario nequidquam fluctuatæstu,
Diversæque vocant animum in contraria curæ.
Huic Messapus, utì lævâ duo fortè gerebat
Lenta, levis cursu, præfixa hastilia ferro,
Horum unum certo contorquens dirigit ictu.
Substitit Æneas, et se collegit in arma,

Poplite subsidens: apicem tamen incita summum
Hasta tulit, summasque excussit vertice cristas.
Tùm verò assurgunt iræ, insidiisque subactus,
Diversos ubi sensit equos currumque referri,
Multa Jovem et læsi testatus fœderis aras,
Jam tandem invadit medios, et Marte secundo
Terribilis, sævam nullo discrimine cædem
Suscitat, irarumque omnes effundit habenas.

Quis mihi nunc tot acerba Deus, quis carmine cædes
Diversas, obitumque ducum, quos æquore toto
Inque vicem nunc Turnus agit, nunc troius heros,
Expediat? Tanton' placuit concurrere motu,
Jupiter, æternâ gentes in pace futuras!

Eneas Rutulum Sucronem (ea prima ruentes Pugna loco staluit Teucros) haud multa moratus Excipit in latus, et, quà fata celerrima, crudum Transadigit costas et crates pectoris ensem. Turnus equo dejectum Amycum, fratremque Diorem, Congressus pedes, hunc venientem cuspide longâ, Hanc mucrone ferit; curruque abscissa duorum Suspendit capita, et rorantia sanguine portat. Ile Talon, Tanaïmque neci, fortemque Cethegum, Tres uno congressu, et mæstum mittit Onylen, Nomen echionium, matrisque genus Peridiæ: Hic fratres Lycia missos et Apollinis agris, Et juvenem exosum nequidquam bella Menoten

Arcada; piscosæ cui circum flumina Lernæ
Ars fuerat, pauperque domus ; nec nota potentûm
Munera; conductâque pater tellure serebat.
Ac velut immissi diversi partibus ignes
Arentem in silvam et virgulta sonantia lauro;
Aut ubi decursu rapido de montibus altis
Dant sonitum spumosi amnes, et in æquora currunt,
Quisque suum populatus iter: non segniùs ambo
Eneas Turnusque ruunt per prælia: nunc, nunc
Fluctuat ira intùs; rumpuntur nescia vinci
Pectora ; nunc totis in vulnera viribus itur.
Murranum hic, atavos et avorum antiqua sonantem
Nomina, per regesque actum genus omne Latinos,
Præcipitem scopulo atque ingentis turbine saxi
Excutit, effunditque solo: hunc lora et juga subter
Provolvere rotæ ; crebro super ungula pulsu
Incita nec domini memorum proculcat equorum.
Ille ruenti Hyllo animisque immanè frementi
Occurrit, telumque aurata ad tempora torquet:
Olli per galeam fixo stetit hasta cerebro.
Dextra nec tua te, Graiûm fortissime, Creteu,
Eripuit Turno; nec Di texêre Cupencum,
Eneâ veniente, sui: dedit obvia ferro
Pectora, nec misero clypei mora profuit ærei.
Te quoque laurentes viderunt, Æole, campi
Oppetere, et latè terram consternere tergo:
Occidis, argivæ quem non potuêre phalanges
Sternere, nec Priami regnorum eversor Achilles;
Hic tibi mortis erant meta: domus alta sub Ida;
Lyrnessi domus alta; solo laurente sepulcrum.
Totæ adeò conversæ acies, omnesque Latini,
Omnes Dardanidæ, Mnestheus, acerque Serestus,
Et Messapus equum domitor, et fortis Asylas,
Tuscorumque phalanx, Evandrique Arcadis alæ :
Pro se quisque viri summâ nituntur opum vi;
Nec mora, nec requies; vasto certamine tendunt.
Hic mentem Æneæ genitrix pulcherrima misit,
Iret ut ad muros, urbique adverteret agmen
Ociùs, et subitâ turbaret clade Latinos.