Page images
PDF
EPUB

fend, Cypr. ep. 63. c. 1 u. 17. Vulg. eccli. 14, 7 u. a. Eccl.

ignorantia, ae, f. (ignoro), die Unkunde, Unerfahrenheit in etwas, m. subj. Genit., lectorum (der Leser), Nep.: m. obj. Genit., loci, Caes., od. locorum, Suet.: viae, Sen.: bonarum rerum, Nep.: praeteritae culpae, Quint.: absol., Cic. u. A.: per ignorantiam, Spät. - Blur., Vulg. psalm. 24,7 u. eccli. 23, 3.

ignoratio,ōnis, f. (ignoro), I) die Unbewußtheit, dah. Unfreiwilligleit, Cic. top. 64. - II) das Nichtkennen, die Unkenntniß, Unkunde (Ggft. scientia), locorum, Cic.: futurorum, Cic.: juris, Cic.: causarum, Cic.: sui, Cic.: regis, das Nichtkennen des K. von Person, Curt.: m. subj. Genit., ignoratio et inscitia improbe dicentium, Gell.: absol., Cic. u. A.: Blur., Vulg. eccli. 23, 2.

ignōro, avi, atum, āre (ignarus), etwas nicht kennen oder nicht kennen wollen, teine Kenntniß von etw. haben od. nehmen, über etw. od. Jmd. in Unwiffenheit sein, von etw. od. Jmdm. nichts wiffen (Ggsß. alqd od. alqm intelligere), auch Imd. von Verson nicht kennen (s. Fabri Liv. 21, 43, 14. Benecke Justin. 13, 1, 11), a) m. Acc.: jus ignorare neque tenere, Plaut.: ignoro causam, Cic.: id vos ignorare nolui, ich wollte es euch nicht verhehlen, Nep.: Aegyptiorum morem quis ignorat? Cic.: eventus belli non ignorans, Caes.: ign. alcjs faciem, Jmd. von Gesicht (von Person), Sall.: alqm, Komit., Cic., Nep. u. A. (s. Gronov Justin. 13, 1. §. 11 u. bes. Broukh. Prop. 2, 2, 56): u. fo mulierem, Liv.: deum, von Gott (von der Existenz Gottes) nichts wissen, Lact.: me ignoras, du kennst mich (meinen Charakter) noch nicht, Ter. - Passiv, ignoraretur forsitan ista fides, Ov.: pater ignoratur, man will den Vater nicht kennen, Ter. Partic. ignorans im Plur. subst., die Unwissenden, Ggst. scientes, Lact. 2, 5, 16. 8) m. folg. Infin., causas dicere, Claud. nupt. Hon. 186: sunt enim ignorantis, quum de aeternitate dicatur, demente dici, quae, Cic.Tusc.1,80: descriptas servare vices operumque colores cur ego si nequeo ignoroque poëta salutor? Hor. art. poët. 86 sq. 7) m. folg. Acc. u. Infin.: quis ignorabat Cn. Pompejum fecisse foedus, eadem in causa esse Mancinum, Cic.: neque ignoro toto illo tempore tantum effici, quantum etc., Quint.: neque illud ignoro in iisdem fere, qui significandi gratia adhibentur, esse et ornatum, Quint.: im Passiv mit folg. Nom. u. Infin., ignorabatur esse Chremes, Donat. Ter. Andr. 5, 1, 20. — d) m. folg. Relativsak: quum id quam vere sit ignores, Cic.: si juvenis regnum accepisses, minus equidem mirarer ignorasse te, quam gravis aut amicus aut inimicus esset populus Rom., Liv.: non ignoro, quanti ejus nomen putetis, Cic.: si ignoramus, quid sit virtus, una sit an plures separatae aut innexae, Sen. - quis ignorat ob. non ignoro m. folg. quin u. Conj., Cic. Flacc. 64. Quint. 12, 7, 8. Sulpic. Sev. dial. 1 (2), 3, 8. e) m. folg. de u. Abl., ignorat etiam de filio, Cic. ad Att. 8, 14, 3. — C) absolut: an vero vos soli ignoratis? Cic.: ignorantes facere alqd (Ggft. coactos od. volentes scientesque), Sen. Partic. ignoratus, a, um, a) nicht gekannt, unbekannt, ars, Hor.: .: ignoratum a Syracusanis sepulcrum, Cic. b) nicht erkannt, unbemerkt, unentdect, Sall. u. c) unbewußt, dah. unfreiwillig, unverschuldet (Ggft. voluntarius), Cic. top. 63 u. 64. Parag. Infin. Paff. ignorarier, Ter. Phorm.

Tac.

931.

ignoscens, entis, PAdj. (v. ignosco), verzeihend, versöhnlich, animus ignoscentior, Ter. haut. 645.

ignoscenter, Adv. (ignoscens), verföhnlich, Donat. Ter. adelph. 1, 1, 28.

ignoscentia, ae, f. (ignosco), die Verzeihung, Intpr. Iren. 4, 15, 2: im Plur. 6. Gell. 6 (7), 3, 47. ignoscibilis, e (ignosco), verzeihlich, Castric. b. Gell. 13, 21, 1.

ignosco, novi, nōtum, ĕre (in u. gnosco=nosco), etw. nicht kennen wollen, nachsehen, verzeihen, Imd. begnadigen, amnestiren, m. Dat. rei od. pers., Cethegi adolescentiae, Sall.: haesitationi meae, Cic.: vitiis, Hor.: tibi ignosco, Nep.: ignoscite matri, Ov.: orat, ut sibi ignosceret, Caes.: m. Acc. rei, class. nur m. allgem. Acc., wie hoc, Cic.: pleraque, Vell.: omnia sibi, Vell.: factum istuc, Ter.: ignota peccata, Auct. b. Afr.: dementia ignoscenda (verzeihlich), Verg. u. so causa ignoscenda, Gell.: sed ea (culpa) quin sit ignoscenda, Ter.: m. folg. si oder quod (daß), ignoscite, si etc., Cic.: mihi ignoscas, quod etc., Cic.: absol., accepta injuriā ignoscere quam persequi malebant, Sall.: .: ignoscendi ratio, das Verzeihen, Cic.: ignoscendo populi Romani magnitudinem auxisse, Sall. fr.

[ocr errors]

Partic. Fut. act. ignoturus, Cato origg. 5, 10 u. Cic. Cato fr. 16 K. (beide bei Prisc. 10, 18). Spart. Pesc. 4, 5: ignosciturus, Piso fr. bei Prisc. 10, 18. Ambros. de Noë 13, 47. ignotitia, f. innotitia.

=

1. ignōtus, a, um, Partic. v. ignosco, w. f. 2. ignōtus, a, um (in u. gnotus = notus), I) passiv nicht gekannt, unbekannt, fremd (Ggsß. notus), im Allg.: a) v. leb. Wesen, absol. Plaut., Cic. u. A.: ignoto consule diffusus Bacchus, unter einem der Zeit nach unbekannten, längst vergessenen, Lucan. 4, 379: quod longinqua eoque ignotior gens erat, Liv.: si adhibebit fidem, etsi ignotus, notust; si non, notus ignotissimust, Plaut.: inter Avernales haud ignotissima nymphas, Ov. - mit Dat., omnibus ignotus nautis, Nep.: exercitus ignotus adhuc duci suo, Liv.: ignotus plerisque et obscurus (Ggft. urbibus notus et populis), Sen.: plurimis ignotissimi gentibus, Cic. - subst., ignotus, i, m., ein unbekannter, ignotus alienusque, Plaut.: oft Blur. ignoti (Ggft. noti), Cic. u. A.: ignoti inter se et ignorantes, Liv. b) v. Lebl.: forma, Nep.: arbor, Ov.: regio, Curt.: terra, Verg: ignotae ea tempestate terrae, Liv.: origo, Vell.: jus obscurum et ign., Cic.: alter (dies) in vulgus ignotus, Cic.: haud ignotae belli artes inter se, Liv.: cucurbitae ignotiores, Th. Prisc.: ignotiora maria, Liv.: obscuriora et ignotiora verba, Quint. m. Dat., iter ignotum hostibus, Curt.: ignotae Parthis virtutes, Tac.: ille tibi non ignotus cursus animi, Cic. 2) prägn., von unbekannter (niederer) Herkunft, niedrig, gemein (Ggst. generosus), mater, Hor.: Achivi, Ov.: hic ignotissimus Phryx, Cic.: ignotissimus quaesturae candidatus, Suet.: Plur. fubft., ignoti, Leute von unbekannter (niederer) Herkunft, Menschen ohne Ahnen, Hor.sat. 1, 6, 6 u. 24. II) activ (das Partic. Perf. act. vertretend), a) absol. = nicht kennend, der Jmd. (ihn) od. etw. nicht fennt, unbekannt mit etw. (damit), ne quis tamen erret ignotus, Quint. decl. 6, 2. - gew. Plur. subst. ignoti (Ggft. noti), Cornif. rhet. 3, 12 u. 4, 63. Cic. Verr. 5, 75; ep. 5, 12, 7. Nep. Ages. 8, 1. Curt. 5, 12 (34), 20. Phaedr. 1, 11, 2. Avian. fab. 5, 17. B) (wie йyvwotos) m. Genit., unbes fannt mit etw., einer Sache untundig, iteris, Naev. tr. 36: juris sui, Callistr. dig. 49, 14, 2. §. 7.

Igŭvium, ii, n., Stadt in Umbrien, j. Gubbio od. Eugubio (mit Ueberresten von einem Theater u. einem Tempel, wo man in einem Gewölbe sieben

[ocr errors]

tupferne Tafeln mit etruscischen Inschriften fand, herausgegeben und erläutert in Rudimenta linguae Umbricae, part. I-VIII. ed. G. F. Grotefend. Hannov. 1835 sqq.), Caes. b. c. 1, 12. Cic. ad Att. 7, 13, 7. Sil. 8, 460.- deren Einw., Igŭvīni, ōrum, m., die Iguviner, Caes. b. c. 1, 12, 1; od. Igŭvīnates, fum, m., die Iguvinaten, Cic. Balb. 47. iibus = iis, f. is .

=

ilè, is, n. u. Nbf. ileum od. īlium, i, n., gew. Blur. ilia, fum, n. layov, gem. Plur. Layoves, I) der Unterleib von den untersten Rippen bis an die Scham, die Weichen, Dünnen, a) Sing., ile, Serv. Verg.ecl. 7, 26 u. 7,499: 'λayov, ile, ileum', Gloss. Labb.; ilium, Marc. Emp. 36: u. ilium, layov, Exc. ex Charis. 554, 17: u. ile (al. ileum), die Scham, Catull. 63, 5. Dat. Sing. ilio im Wortspiel mit Ilio von Ilion, Poëta bei Serv. Verg. Aen. 7, 499. -8) Plur.: vitia ilium, Plin.: dolor nimius iliorum atque ossium, quae a pube usque ad ilia perveniunt, quae Graeci ephebia appellaverunt, Cael. Aur.: iliis feminae latera sua annectit, Cels.: hoc morbi genus ab ilibus oriri solet, Cels.: suffodere ilia equis, Liv.: ilia ducere, schwer u. tief athmen, feuchen, Hor.: daff. ilia trahere, Plin.: u. ima lonilia singultu tendere, Verg.: assiduis singultibus ilia quatere, Apul.: risu dissolvere ilia sua, das Zwerchfell erschüttern, Petr.: rumpantur ut ilia Codro, er mag zerplagen, Verg. Dat. Plur. iliis, Cels. 4, 1 extr. II) poet. übtr., a) ilia = der Magen u. die Gedärme, die Eingeweide, o dura messorum ilia, Hor.: bei Thieren, Hor., Mart. u. Juven. b) der Bauch eines Gefäßes, Juvenc. 2, 141. iléatiens, i, m. (ileos), der mit dem Darmzwang Behaftete, Cael. Aur. de sign. diaet. pass. 44. iléos (ilĕus), i, m. (elɛó5), der Darmzwang, eine Berwickelung der Därme mit entzündlichen Zufällen, Rothbrechen 2c. (rein lat. intestinorum tormentum, f. Cael. Aur. acut. 3, 17, 138 sq.), Plin. 20, 53; 30, 59 u. a. Plin. Val. 2, 33.

go

Ilerda, ae, f., fefte Hauptstadt der Flergeten im tarracon. Hispanien am Sicorisflusse (bekannt aus Cajar's Krieg gegen die Legaten des Pompejus, Afranius u. Petrejus, und durch die Gefangenneh mung beider Feldherren mit ihrem ganzen Heere), j. Lerida, Caes. b. c. 1, 41 sqq. Hor. ep. 1, 20, 13 u. A. Ilergaonia, ae, f., die Hauptstadt der Zlergaones (f. Ilergaones), Liv. fr. libr. 91.

Ilergãones, um, m. u. Illurgavonenses, ĭum, m., eine Völkerschaft im Osten des tarracon. Hispa nien neben den Edetanern (etwa in Nordvalencia 11. einem südl. Stücke von Catalonien), Plin. 3, 20. Liv. 22, 21, 6. Caes. b. c. 1, 60, 2. - Dav. Illurgavonensis, e, illurgabonensisch, der Julurgavonenfer, cohors, Caes. b. c. 1, 60, 4.

llergētes, um, m., eine ausgebreitete Völker schaft im tarracon. Hispanien (deren Gebiet fast ganz Arragonien auf der Nordfeite des Ebro nebst dem Gebiete von Lerida umfaßte), mit der Hauptstadt llerda (m. f.), Liv. 21, 22, 3 u. a. Plin. 3, 21. Gruter. inscr. 519, 9 (Acc. Ilergetas). iletum, i, n. (ilex) novwv, der Stecheichen bestand, Gloss. Labb.

ileus, f. ileos.

=

ilex,licis, f., eine Art Eiche mit stacheligem Laube 4. kleiner Eichel, Stecheiche od. Steineiche (Quercus lex, L.), griech. noivos, Plin. 16, 19. Enn. ann. 194. Sall. Jug. 93, 4. Suet. Aug. 92. Hor. epod. 2, 23 u. ö. Verg. ecl. 6, 54 u. ö.: neben quercus, Enn. ann. 194. Hor. carm. 3, 23, 10 u. ep. 1, 16, 9. Verg. ge. 3, 334. Vulg. Jesai. 44, 14.- meton. Eicheln,

Mart. 14, 70, 2.

[ocr errors]

1. Îlĭa, ae, f., s. Ilion. 2. ilia, ium, n., s. ile.

1. Iliacus, a, um, f. Ilion no. A.

2. ĭlĭăcus, a, um (ileos), zum Darmzwang gehörig, Darmzwang, passio, Cael. Aur. acut. 3, 17, 171 u. 3, 21, 206: morbus, Ps. Hippocr. ep. apud Marc. Emp. fol. 81 (b), 35 ed. Ald.: dolor, Cael. Aur. acut. 3, 20, 195. fubft., iliaci, orum, m., am Darmzwang Leidende, Cael. Aur. acut. 3, 17, 173. Plin. Val. 2, 33. Th. Prisc. 2, 1, 9.

Iliada, ae, f., Nbf. v. Ilias, die Iliade, das Gedicht Homer's, Solin. 1, 100. Iliades, f. Ilion.

Ilias, ǎdis, f, f. Ilion.

=

ilicet ire licet, I) man fann gehen! laßt uns gehen! geh'! A)eig.: ilicet. Quid hic conterimus operam frustra? Ter.: ilicet, ne te admisce! Ter.: ilicet arti in malam crucem, das Metier mag zum Henter gehen! Plaut. -B) übtr.: a) als Ausruf derer, die eine Sache verloren geben es ist aus! actum est, ilicet, Plaut. u. Ter.: ilicet, desine, jam conclamatum est, Ter. Vgl. Taubmann Plaut. Epid. 5, 2, 19. b) als Ausruf derer, die eine Sache als vollendet ansehen = es ist zu spät! ilicet! vadimonium ultro mi hic facit, Plaut. Epid. 685 G. II) alsbald, sogleich, ilicet, in muros tota discurritur urbe, Verg.: ilicet arrectae mentes, Val. Fl.

īlicētum, i, n. (ilex), ein Eichenwald, Mart. 12, 18, 20.

ilicéus, a, um (ilex), von-, aus Eichen, eichen, trabes, Stat. Theb. 6, 101: pali, Gromat. vet. 138, 21.

îlicō (illĭcō), Ádv. (ft. in loco), I) an dem Orte, auf der Stelle, manete ilico, Caecil. fr.: ill. hic consiste, Ter.: sta ilico, Ter. II) übtr.: A) dahin, dorthin, Turpil. com. 105.-B) v. der Zeit, auf der Stelle alsbald, fogleich, Pacuv. fr., Romit., Cic. u. A.: ilico oppido, sogleich auf der Stelle, Plaut.: ilico_ubi od. ubi ilico, sobald als, Komik.

1. Ilienses, ĭum, m., f. Ilion no. D.

2. Ilienses, ium, m., eine Völkerschaft auf Sardinien, nach Mela die ersten Einwohner dieser Infel, Liv. 40, 19, 6. Mela 2, 7, 19.

Iliensis, e, f. Ilion no. D.

īligneus, a, um (ilex), von-, aus Steineichen, eichen, frons, Cato u. Col.: subscudes, Cato: manubria, Col.

īlignus, a, um (ilex), von od. aus Steineichen, eichen, glans, Hor.: pedes, Ter.: corona, aus Eichenlaub, Caecil._com.

Ïlíon od. Ilium, ĭi, n. ("Iacov), u. Īliõs, fi, f. (os), die auch Trója genannte Hauptstadt des trojanischen Gebiets zwischen den Flüssen Simois und Scamander, von den Griechen nach zehnjähriger BeLagerung erobert u. zerstört, Cic. de div. 1,24. Petr. 50, 5. Verg. Aen. 1, 68 u. a. Ov. met. 6, 95 u. a.: Ilium heroicis casibus clarum, Amm. 22, 8, 3: Form -os, Hor. carm. 4, 9, 18: Il. alta, Ov. met. 14, 467. Eine später an der Küste erbaute, von den Römern für das alte Jlium gehaltene u. für frei erklärte Stadt, mit einem Tempel der Minerva, ist gemeint b. Liv. 35, 43, 3; 37, 9, 7.

Dav.: A) Iliacus, a, um ('Iαxós), zu Jlion (Troja) gehörig, trojanisch, classis, Verg.: muri, Amm.: tempora, Vell.: carmen, über den troj. Krieg, Hor.: Macer, als Dichter über den troj. Krieg, Ov.: amores, des Paris u. der Helena, Mart.- poet. rÖmisch (da Aeneas Ahnherr der Römer), Sil. — B) Iliades, ae, m., der Trojaner, v. Ganymedes, Ov. met. 10, 160: derf. Il. puer, Ov. trist. 2, 406. C) Ilias, ados, Acc. ada, Acc. Plur. adas, f. (Ilias), a) die Trojanerin, Plur. Iliades, Verg. Aen.2,580 u.A.

b) die Iliade, das Gedicht Homer's, Ilias Homeri, Varr. fr.: conditor Iliados, Juven. u. Auson.: Ilias illa, Cic.: Graecorum iste morbus fuit quaerere prior scripta esset Ilias an Odyssea, Sen.: interrogare ergo atriensem coepi, quas in medio picturas haberet? 'Iliada et Odyssian' inquit, Petr.: totam ex Helena non probat Iliada, Prop.: Ilias quid est nisi adultera, was ist der Stoff der Ilias Anderes als 2c. (mit Anspielung auf die Helena als Trojanerin), Ov. trist. 2, 371: east odiorum Ilias, fo droht ihm eine ganze Zlias von Haß, *Plaut. mil. 743; u. darnach tanta malorum impendet Ilias (Wesenberg '12ɩás), so droht uns eine ganze Ilias von Unglück (so unglücksschwanger hängt über uns, wie einst über Jlium, der Himmel), Cic. ad Att. 8, 11, 3: übtr., Ilias est futura, Gedicht wie die Jlias, Ov.: u. so Plur., tum vero longas condimus Iliadas, Prop. 2, 1, 14. D) Iliensis, e, trojanisch, bellum, Serv. Verg. Aen. 2, 44. - Plur. fubft., Ilienses, ium, m., die Einw. von Jlion, die Jlienser, Vitr., Liv. u. A. E) Ilius, a, um, tro janisch, Verg. fubft., «) Ilii, orum, m., die glier, Trojaner, Plaut. B) Ilia, ae, f., die Ilierin Rhea Sylvia, Tochter des Numitor, Mutter des Romulus u. Remus, Verg. u. dav. Iliādēs, ae, m., der Iliade (Abkömmling von der Jlia) = Romulus u. Remus, Ov.: Iliadae fratres, Romulus u. Remus, Ov.

=

Iliona, ae, f. u. Iliōnē, és, f., I) (Form Ilione) die älteste Tochter des Königs Priamus und Gemahlin des Polymestor, Königs in Thracien, Verg. Aen. 1, 653. II) (Form Iliona) Hecuba, Cic. Ac. 2, 88: Ilionam edormit, die Rolle der Hecuba, Hor.

sat. 2, 3, 61.

Ilios, ii, f. Ilion.

=

iliosus, a, um (ile), krank an den Gedärmen, darmgichtig, Plur. iliosi subst., Plin. 20, 26.

Ilithyia, ae, f.(El28l9via), die Göttin der Kreisenden, die Geburtshelferin (rein. lat. Juno Lucina), Hor. carm. saec. 14. Ov. am. 2, 13, 21; met. 9, 283. Vgl. Böttiger's Ilithyia od. die Here. Weimar 1799 (auch Kl. Schriften 1, 61 ff.).

Iliturgi (Illiturgi), ōrum, m., eine Stadtgemeinde in Hispania Baetica, beim j. Andujar, Liv. 23, 49, 5 u. ö. Plin. 3, 10 (wo Illiturgi); vgl. Prisc. 6, 13.- Dav. Iliturgitāni, ōrum, m., die Einw. von Jliturgi, Liv. 8, 19, 2. 1. Ilium, f. Ilion. 2. ilium, f. ile. Ilius, a, um, f. Ilion.

illa, Adv. (v. ille), I) (eig. Abl., verst. parte) auf jener Seite, auf jenem Wege, dort, Plaut. u. Tac. II) (eig. Dat. illai, verst. parti) bei Verben der Bewegung, dorthin, hac vel illa cadit, da u. dorthin, Plin. ep. 2, 17, 18: forte revertebar festis Vestalibus illa, qua (mo) etc., Ov. fast. 6, 395.

illabefactus, a, um (in u. labefacio), unerschüt» tert, unerschütterlich, bildl., concordia, Ov. ex Pont. 4, 12, 30: quae (affinia vincula) semper maneant illabefacta, ibid. 4, 8, 10.

illabor, lapsus sum, labi (in u. labor), in od. an od. auf etw. gleiten, schlüpfen, finken, fallen, I) eig.: a) v. leb. Wesen, m. Dat.: antennis illabitur ebria serpens, Claud. 3. cons. Stil. 367: notae jugis illabitur Aetnae, Claud. rapt. Pros. 3, 330: conjugis illabi lacrimis, unter den Thr. der G. dahinfinken, Lucan. 5, 281. b) v. Lebl.: a) übh.: illa (machi na) mediae minans illabitur urbi (v. trojan. Rosse), Verg. Aen. 2, 240: rapidus fervor, per pingues unguine taedas illapsus, Sil. 14, 427 sq.: si fractus illabatur orbis, wenn auch krachend (über mich) her

einstürzt der Weltkreis, Hor. carm. 3, 8, 7.- P) v. Flüssigkeiten, hinab-, hineingleiten, hineinfließen, -fallen, quo (sc. in stomachum) illabuntur ea, quae accepta sunt ore, Cic. de nat. deor. 2, 135: mit Dat., ad decumum a Mileto stadium (amnis Maeander) lenis illabitur mari, Plin. 5, 113: quã (wo) Nar Tyberino illabitur amni, Lucan. 1, 475. II) übtr., m. ad u. Acc., si ea voluptas esset, quae ad sensus cum suavitate afflueret et illaberetur, Cic. de fin. 1, 39. m. in u. Acc., sensim pernícies illapsa in civium animos, Cic. de legg. 2, 19. m. Dat., animis illapsa Voluptas, Sil. 15, 95: da, pater, augurium atque animis illabere nostris, Verg. Aen. 3, 89. m. per u. Acc., combibat illapsos ductor per viscera luxus, Sil. 11, 400.

illǎbōrātus, a, um (in u. laboro), I) unbearbeitet, terra, Sen. ep. 90, 40. — II) ohne Mühe u. Arbeit bereitet, erworben, mühelos, oratio, Quint. 4, 1,60: fructus (Plur.), Quint. 12, 10, 79: haec omnia fluunt illaborata, hat einen ungezwungenen Fluß, Quint. 10, 1, 111: ut virtutem obviam et illaboratam habeamus, ungesucht u. ohne Mühe haben, Quint.12,2,2.

illăbōro, are (in u. laboro), fich abmühen bei 2c., domibus (beim Bau der Häuser), Tac. Germ. 46, 5. illac, Adv. (v. illic), I) (eig. Abl., verst. parte) da, dort, hac atque illac od. hac illac, hier u. da, da u. dort, Ter. II) (eig. Dat.) dorthin, übtr., illac facere, auf jener Seite stehen, zu jener Partei gehören, Cic. ad Att. 7, 3,5 B (Wesenberg illinc). illăcĕrabilis, e (in u. lacerabilis), unzerreißbar, spolium, Sil. 5, 138.

-

illăcessītus, a, um (inu. lacesso), ungereizt, unangefochten, Tać. Germ. 36 u. Agr. 20.

illăcrimabilis, e (in u.lacrimabilis), unbethränt, thränenlos (¿ðáxovros), I) activ, nicht weinend=erbarmungslos, Pluto, Hor. carm. 2, 14,6: urna, Auson. epitaph. 36, 3. II) passiv = unbeweint, Hor. carm. 4, 9, 26.

[ocr errors]
[ocr errors]

illăcrimo, avi, ātum, āre (in u. lacrimo), bei od. über etwas weinen, Thränen vergießen, etwas beweinen, I) eig.: a) v. den Augen, dabei thränen, magisque si praeter haec oculi lumen refugiunt et illacrimant, Cels. 2, 6. b) v. Perf., m. Dat., patris pestibus, Cic. poët.: morti alcjs, Liv. u. Tac.: caedibus parentum, Tac.: malis, Ov.: errori, Liv.: alcjs casu (Dat.), Nep.: fortunae Darei, Curt. m. folg. quod (daß), Plin. ep. 3, 7, 13. - m. folg. Acc. u. Infin., illacrimabunt quondam florentem et tot bellorum superstitem muliebri fraude cecidisse, Tac. ann. 2, 71. – absol., sic ait illacrimans, Verg.: et illacrimavit et vicem suam conquestus est, Suet.: illacrimasse dicitur partim gaudio tantae perpetrataerei, partim vetusta gloria urbis, Liv.: talibus illacrimant noctemque diemque querelis, Sil.: longos trahens spiritus et nonnumquam illacrimans, Apul.: ebur (das elfenbeinerne Götterbild) maestum illacrimat templis, weint vor Wehmuth in T., Verg. — II) übtr., v. Lebl., thränen, träufeln, fons illacrimet putei non sede profundă, Col. poët. 10, 25. u. tr. = träufeln lass fen, gummi, quod truncus illacrimat, Gargil. Mart. med. 53.

illăcrimor, atus sum, āri (in u. lacrimor), bei od. über etwas weinen, etwas beweinen, alejs morti, Cic. de nat. deor. 3, 82: precibus calamitosorum, Callistr. dig. 1, 18, 19: alcjs mortem, Justin. 11, 12, 6: absol., illacrimare, weine dazu, Hor. sat. 2, 5, 103.

illăcrimōsus, a, um (in u. lacrimosus), unbeweiut, obitus, Amm. 14, 11, 24.

illac-těnus, insofern, Gell. 16, 19, 11.

illicão, f. illaqueo.

illaedibilis, e (in u. laedo), unverleglich, Isid. ord. creat. 10, 9.

illaedo, laesúrus, ĕre (in u. laedo), nicht verleten, Dracont. carm. de deo 2, 172.

illaesibilis, e (in u. *laesibilis v. laedo), unver. leglich, Eccl.

illaesus, a, um (in u. laedo), unverlegt, unangefochten, v. Perf., Ov., Sen. u. A.: integer omnibus membris et illaesus (Ggft, debilis aut luscus), Sen.: Calvia Crispinilla apud Galbam Othonem Vitellium illaesa,Tac.: corpus inventum integrum, illaesum, Plin. ep.

illaetabilis, e(in u. laetabilis), unerfreulich, traurig, ora, Verg.: munus, Stat.: omen, portentum,

Amm.

illaevigatus, f. illevigatus.

=

illamentātus, a, um (in u. lamentatus) azhavros, unbetlagt, Vulg. 2. Mach. 5, 10. illapsus, ūs, m. (illabor), das Hineinschlüpfen, fallen, serpentino illapsu, Ambros. ep. 45, 10: gregis illapsu fremebundo territus, Sil. 3, 363. u. das Hineinfließen, humoris, Col. 2, 2, 11. illaquéatio, ōnis, f. (illaqueo), das umgarnen, Isid. ep. 6, 3.

1. illăquèātus, a, um, f. illaqueo.

2. illaqueatus, a, um (in u. laqueatus), nicht verstrict, nicht gefangen, Paul. ex Fest. 113, 9. illaquéo, avi, atum, are (in u. laqueo), verstri den, umgarnen, Í) eig.: volucres, Prud. cath. 3, 41. -II) übtr.: saevos navium duces, Hor. carm. 3, 16, 16: illaqueatus omnium legum periculis, Cic. de har. resp. 7. Nbf. illacuo, Pacuv. 210 (wo cur illacuetur hic?).

[ocr errors]

illargio, ire (inu. largio), an Imd. reichlich spenben, pecuniam illargibo tibi, Cato bei Non. 470,27 (aber Jordan Cato oratt. fr. 25, 2 largibo tibi). illatabilis, e (in u. *lato u. dieses von latus, a, um), ohne Breite, Ueberseßung von ánλarns bei Gell. 1, 20, 9.

illatebro, are (in u. latebra), in Schlupfwinkel berbergen, versteden, se, Claud. Quadrig. bei Gell. 17, 2, 3.

illa-tēnus, Adv., infofern, Apul. apol. 82. illatio, onis, f. (infero), das hineintragen, Hineinbringen, I) eig.: A) im Allg.: mortui, Beerdigung, Ulp. dig. 11, 7, 2. §. 3 u. ö. B) insbes., das Darbringen, a) die Abgabe, Steuer, Cassiod. var. 2, 16. Itala exod. 30, 14: ill. tributorum, Cod. Th. 11, 1,2: illationes provinciarum, Val.imp. bei Vopisc. Aurel. 9, 2.—b) das Opfern, sanguinis et cruoris, Arnob. 4, 30.-II) übtr.: A) im Allg., das Anthun, Berursachen, Zufügen, Beibringen, stupri, Paul. sent. 6, 4. §. 1: ipsa hujus falsitatis illatio sive, ut expressius dicatur, impressio, Augustin. ep. 7, 3. B) insbej., die logische Schlußfolge, der Schluß, Ps. Apul. de dogm. Plat. 3. p. 269 H.

illatīvus, a, um (infero), fließend. Ps. Apul.de dogm. Plat. 3. p. 270 H.: particulae, Diom. 416, 18. illator, õris, m. (infero), der Zufüger, injuriae (Ggft.acceptor), Boet. cons. phil. 4,4. p.84, 30 Obb.: poenae, Greg. in Iob 9, 35.

illatrix, trīcis, f. (Femin. zu illator), die Dar bringerin, Verleiherin, felicitatis, Augustin. c. Julian. 4, 50 in.

illatro, are (in u. latro), etwas anbellen, manibus, Lucan. 6, 729: absol., Sil. 13, 845. illaudabilis, e (in u. laudabilis), unlöblich, nicht nennenswerth, Stat. silv. 5, 5, 33. Gell. 2, 6, 17. illaudandus, a, um (in u. laudandus), unlob lid, Tert, adv. Marc. 3, 6.

illaudātus, a, um (in u. laudatus v. laudo), ungelobt, ungerühmt, ruhmlos, Busiris, Verg. ge. 3, 5 (vgl. Gell. 3, 6, 3): anima, Sil. 14, 632: facta ipsi non ill. Tonanti, Stat. Theb. 11, 11: admirante nullo illaudatus ingloriosus subit portum, Plin. ep. 9, 26, 4.

illautus, a, um, f. illotus.

illě, illă, illud, Genit. illīus, Dat. illi, Pronom. demonstr. (viell. für isle v. is), jener, jene, jenes (bezeichnet in Bezug auf den Sprechenden zunächst einen Gegenstand als in der Nähe des Besprochenen, dann übh. das sowohl im Raume als in der Zeit oder in der Vorstellung dem Redenden entfernter Liegende. u. weniger Interessante, dah. auch das einer dritten Person Angehörige, an einem dritten Orte Befindliche, Ggft. hic [dieser], der in der unmittelbaren Nähe [in Raum, Zeit od. Vorstellung] Befindliche), a) im Allg.: ista beatitas... cur aut in solem illum aut in hunc mundum... cadere non potest? Cic.: loco ille (Catilina) motus est, quum est ex urbe depulsus, Cic. - in der Zeit, qui illorum temporum historiam reliquerunt, Cic.: Qu. Catulus non antiquo illo more, sed hoc nostro fuit eruditus, Cic.: ex illo, seit jener Zeit, seitdem, Verg. u. Ov.- in der Vorstellung, quod roosevvɛīv illi (die der Vorstellung entfernter liegenden Griechen) vocant, Nep.: si fiat melior Ennii, quam Solonis oratio. Hic enim noster: Nemo me lacrumis decoret, inquit. At vero sapiens ille: Mors mea ne careat lacrumis, Cic.: aber melior et tutior est certa pax, quam sperata victoria; haec (pax) in tua, illa in deorum manu est, jener (der Friede) liegt in deiner, dieser (der Sieg) in Gottes Hand, Liv.: sapientius nostri, quam Graeci: illi (die Griechen) . . . nos etc., Cic.

b) zuw. wird durch ille auf das Subject od. Object eines Sages zurückgewiesen, wo nach deutschem Sprachgebrauch diese Zurückweisung ganz überflüssig erscheint, sic oculos, sic ille manus, sic ora ferebat, Verg.; u. fo Cic. de or. 1, 91. Hor. carm. 4, 9, 51; sat. 2, 3, 204. - Parmenides, Xenophanes minus bonis quamquam versibus, sed tamen illis versibus (aber doch in Versen) increpant eorum arrogantiam, Cic.

=

c) in attributiver Beziehung zu einem Subst. jener (im guten und übeln Sinne) wohlbekannte, jener berühmte (herrliche 2c.) od. jener berüchtigte, unfer ein, vafer ille Sisyphus, Hor.: ille Epaminondas, Cic.: illa Medea, Cic.: mit einem Anstrich von Ironie, ipsi illi philosophi etiam illis libellis, quos de contemnenda gloria scribunt, nomen suum inscribunt, Cic. dah. auch verb. hic ille dieser so herrliche u. dgl., instat hic nunc ille annus egregius, Cic.; u. fo Tibull. 1, 3, 93 (wo ille auf die Herrlichkeit des Tages geht) u. s. – u. ohne Subst., hunc illum poscere fata reor, Verg.

[ocr errors]

=

=

d) zur Hervorhebung eines Prädicats od. Attributs: a) verb. ille quidem er allerdings, er zwar, er freilich, ludo et joco uti illo quidem licet, sed etc., Spiel und Scherz, sie sind uns zwar gestattet, aber zc., Cic.: o hominem semper illum quidem aptum, nunc vero etiam suavem, Cic. -8) ille, zur Hervorhebung eines einen Begriff beschränkenden od. näher bestimmenden Attributs, accepimus patres vestros, asperrimos illos ad conditionem pacis, legatos tamen... misisse, eure Väter, sie, die so schwer an Friedensvorschläge gingen 2c., Liv. bei Entgegensehung vom Attribut, non ille...sed hic, f. Cic. or. 45: orator, non ille vulgaris, sed hic excellens.

e) bei Ankündigungen von etwas Folgendem, wie

unser dieser, der, namentl. im Neutrum = dieses, das, illud animarum corporumque dissimile, quod animi valentes morbo tentari non possunt, corpora possunt, Cic.: illud perlibenter audivi, te esse etc., Cic.: u. im Ggft. haec dicta sunt: illa (das Fol gende), Col. dah. ille (wie hic) mit einem Zeitbegriff (wie annus, dies, mensis), von dem laufenden, jezt eingetretenen und dauernden Zeitabschnitt, illum esse vigesimum annum, das sei das zwanzigste Jahr, Sall.

f) verb. hic et (atque) ille = der und jener, der und der, der eine und der andere, flagret amore malo quum hic atque ille, Hor. u. ille aut (vel) ille, ille et ille, der oder der, der und der, dieser und je ner, quaesivit, num ille aut ille defensurus esset, Cic.: commendo vobis illam et illum, Suet.: in illo vel illo templo, Augustin. de civ. dei 1, 2. Verstärkt illece, illace etc., jener (diefer) da, Plaut., Cato u. Varr. illemet, illemet ipse, Diom. 332, 11: Genit. illi, Cato oratt. fr. 40, 5. Genit. bei Dicht. oft illius gemessen, f. Spengel T. Maccius Plautus p. 64 sqq. Jacob's Blumenl. Bd. 2. S. 12. - Archaist. ollus u. olle, f. ollus.

[ocr errors]

illěcĕbra, ae, f. (illicio), die Anloďung, Anreizung, Lodung, I) eig.: 1) im Allg.: maxima est ill. peccandi impunitatis spes, Cic.: dedere se vitiorum illecebris, Cic. 2) insbes., v. der Zauberei, ill. frugum, Beherung des Getreides, wenn man es von des Nachbars Feld auf das seine lockt 2c., Apul.: exercere illecebras magiae, Hererei, Apul. II) meton.: A) v. einer lockenden, verführerischen Person, der Lodvogel, Plaut. asin. 151 u. a. B) eine Pflanze Mauerpfeffer, Plin. 25, 162. illecebro, are (illecebra), anloden, Augustin. serm. 310, 1. Isid. sent. 2, 28, 2.

=

illěcěbrōsē, Adv. (illecebrosus), lockend, verführend, Compar. b. Amm. 30, 5, 7.

illěcěbrōsus, a, um (illecebra), voll Lockungen, lockend, verführerisch, ill. cantus Sirenarum, Ambros.: sapor, Prud.: insidiae, Amm. Compar., quia illecebrosius istoc fieri nil potest, Plaut. Bacch. 87. Superl., illecebrosissima voluptas, Augustin. ep. 153, 7.

illectamentum, i, n. (illecto), das Anlockungsmittel, die Lodung, Apul. apol. 98.

illectatio, onis, f. (illecto), die Anlockung, das Lockmittel, Plur. bei Gell. 18, 2, 1.

illecto, avi, are (Intens. v. illicio) = Enάyoμa (Gloss. Labb.), anloden, Augustin. de genes. ad litt. 9. §. 25. Ps. Tert. poët. adv. Marc. 2, 67. Ambros. in Luc. 7. §. 144. Paul. ex Fest. 117, 9. Cl. Sacerd. 1, 23.

illectrix, trīcis, f. (illicio), die Anreizerin, Cassian. coll. 20, 10 u. 22, 6. Cassiod. de amic. 23. 1. illectus, a, um (in u. lectus v. lego), I) nicht zusammengelesen, stipula, Gaj. dig. 50, 16, 30. II) nicht gelesen, ungelesen, Ov. art. am. 1, 469. Apul. flor. 18. p. 29, 14 Kr.

2. illectus, a, um, f. illicio.

3. illectus, ús, m. (illicio), die Loďung, Anlodung, im Wortspiel bei Plaut. Bacch. 55. außer dem Abl. illectu, Auct. itin. Alex. 27 (65). Jul. Val. 3, 17 ed. Paris.

illegitimē, Adv. (illegitimus), ungefeßlich, ille. gal, Gaj. inst. 1, 89.

illegitimus (in-lēgĭtĭmus), a, um, ungesetzlich, illegal, unerlaubt, Paul. sent. 5, 4, 15.

illěpidē, Adv. (illepidus), unfein, unzart, abgefchmadt, Plaut. Bacch. 1169. Hor. ep. 2, 1,77: non satis scite ac paene etiam ill., Gell. 18, 13, 5: non ill., Plin. 8, 207.

illěpidus, a, um (in u. lepidus), unfein, unzart, widerlich, wigs und geistlos, v. Pers., Caecil. com. fr., Plaut. u. Gell.: v. Lebl., illepidus, rudis libellus, Auson.: deliciae ill. atque inelegantes, Catull.: dictum Baeticorum non illepidum, Plin. ep.: verba novitatis durae et illepidae, Gell.

illēvigātus (in-lēvĭgātus), a, um, nicht geglättet, übtr., sonus, rauher, Diom. 500, 17.

1. illex, licis (v. illicio), lodend, anlockend, verführend, esca illex, Lockspeise, Solin. 27, 28: formae ill., Cypr. de zel. et liv. 2: oculi, buhlerische, Apul. apol. 76: ars, Prud. c. Symm. 2, 6: os blandi judicis, Prud. лégi oreq. 14, 16. – subst., a) f., ein Lodvogel, Plaut. asin. 221. b) c., übtr., Anloder, -erin, Verführer, erin, illex animi Venus, Apul. apol. 31: malae rei tantae fuimus illices, Plaut. Poen. 3, 4, 35: illices voluptates, Lact. 7, 27, 1: mala illex peccati indignatio est, Ambros. de off. 1, 21, 90.

[ocr errors]

2. illex, lēgis (v. in u. lex), gefeklos, ohne Gefeß lebend, fich nicht nach den Gesetzen richtend, Caecil. com. 60.

illi, Adv. (eig. alter Dat. illoi v. ille), dort, I)= an jenem Ort (†s. Ussing Plaut. Amph. 245. Brig Plaut. capt. 275. Lorenz Plaut. mil. 254. Spengel Ter. Andr. 745), dum in portu illi ambulo, Plaut.: jube domum ire; jam egò illi ero, Plaut.: illi, ubi, Komik. II) dabei, in od. bei jener Sache, Ter. adelph. 116.

illībābilis, e (v. in u. libo), unverminderlich, unverkürzbar, sapientia illibabilis est tamquam lux et claritas solis, Lact. 2, 7, 3.

illībātē, Adv. (illibatus), unvermindert, ungeschmälert, Greg. ep. 7, 33.

illībātus, a, um (in u. libo), unvermindert, unverkürzt, ungeschmälert, ungeschwächt, unversehrt, unverlegt, a) übh.: divitiae, Cic.: virginitas, Val. Max.. vires, Liv.: ut eo imperium illibatum referrent, Liv.: se illibatam Germanorum gloriam reportare, Tac.: Ggft., si corpus illibatum (untadelig) fortuna praestiterit, quam si ex aliqua parte mulcatum (irgendwie mangelhaft), Sen. ep. 66, 23. — b) als gramm. t. t. = andŋyıs, unverkürzt, vollständig, illibati versus = anλnyeis, Diom. 498, 24 u. 30.

illīběrālis, e (in u. liberalis), I) unedel, dem Charakter u. Benehmen nach, servum haud illiberalem praebes te, Ter.: te in me illiberalem putabit, ungefällig, Cic. II) übtr.: a) unedel = ge mein, unanständig, facinus, Ter.: quaestus, Cic.: genus jocandi, Cic.: est enim (artificium), etiamsi minus necessarium ad bene dicendum, tamen ad cognoscendum non illiberale, gereicht ihre Erlernung einem Menschen von guter Erziehung zur Zierde, Cic. b) knickerig, schmutzig geizig, filzig, adjectio, Liv. 38, 14. §. 14.

[ocr errors]

illībĕrālītās, atis, f. (illiberalis), I) das unedle Benehmen, die ungefälligkeit, ill. Curii, Cic. ad Att. 8, 6, 5. II) die Kargheit, Knickerei, Filzigkeit, illiberalitatis avaritiaeque suspicio, Cic. de off. 2, 64.

illībĕraliter, Adv. (illiberalis), I) unedel, niedrig, gemein, patris diligentia non ill. institutus, ganz gut, sorgfältig erzogen, Cic.: illib. a vobis factum est, ihr habt unedel gehandelt, Ter. II) knickerig, schmutzig geisig, filsig, facere, Cic.: aestimare (schäßen), Cic.

illībĕris, e (in u. liberi) Tert. adv. Marc. 4, 34.

=

anais, kinderlos,

1. illic, aec, uc, Pronom. demonstr. (ille-ce), jener da, jene dá, jenes da, illic homo superstitiosus est, Plaut.: mihi illaec vero ad rastros res redit, Ter.: meum illuc facinus, mea stultitia

« PreviousContinue »