Page images
PDF
EPUB

Mela: Dactyli ob. Digiti, f. dactylus no. VII: bustum, das Grab Juppiter's, Mart. - Prop. 3, 1,27 wird der phrygische Berg Jda mit dem cretiIdălĭa, f. Idalium. [schen vermengt. Idalie, es, f. (Idalin), Beiname der Venus vom Vorgebirge Jdalium (1. d. folg. A.), Ov. met. 14, 694. Idalium, fi, n. (Idaλcov), Vorgebirge und Stadt auf der Insel Cyprus mit einem Tempel u. heiligen Hain der Benus, Verg. Aen. 1, 681 u. a. - Dav. Idalius, a, um (Idaho), idalisch, poet. = cyprisch, Venus, Verg.: domus, Verg.: vertex, Prop. - subst., Idalia, ae, f. (sc. terra), die Gegend um Jdalium, Verg. Aen. 1, 693.

Idas, ae, Acc. an, m. ("Idas), e. Männername, Verg. Aen. 9, 575 u. 10, 351. Ov. met. 5, 90 u. 8,305.

idcirco (iccirco), Adv. (id u. circa), um deßwil len, deßwegen, deßhalb, absol., Cic. u. A.: mit folg. quod ob. quia, Ter., Cic. u. 2. (u. so non solum idcirco, quia... verum etiam quia, Lact.): m. folg. si, Cic. u. 2.: m. folg. ut ad. ne u. Conj., Cic. u. A.: m.folg. qui u. Conj., Cic.: m. folg. quo (damit desto) facilius u. Conj., Caes.

[ocr errors]

idea, ae, f. (¿déα), das Urbild, die Idee, das Ideal, Sen. ep. 58, 18. [Cap. 7, 731 u. a. idealis, e (idea), in der Idee stehend, ideal, Mart. idem, čǎdem, ĭdem (v. is u. dem Suffix dem), ebenderselbe, der nämliche (zur Bezeichnung der Jdenfität einer Person od. Sache), Cic. u. A.: eundem excellere pluribus rebus, daß einer u. derselbe 2c., Cic.: idem velle atque idem nolle, dasselbe, das Nämliche, Sall.: amicus est tamquam alter idem, ein anderes Selbst, ein zweites Jch, Cic. deutsch juw. auch, ebenfalls, zugleich, idem ego contendo, ich behaupte auch, Cic.: suavissimus et idem facillimus, Cic.: doppelt zugleich und; sowohl... als auch zugleich...zugleich, tuus idem et idem noster, Cic.: idem maestitiam reprehendit, idem jocum, Cic. conftr. a) mit folg. qui, atque (ac), et, ut, quam, quasi, cum u. dg., B. eadem virtus, quae in proavo, Cic.: idem valere, ac etc., Cic.: non eadem nobis et illis necessitudo impendet, Sall.: eisdem verbis, ut actum est, Cic.: eandem potestatem, quam si lata esset lex, Cic.: eodem loco est, quasi...non esset, Cic.: in eadem mecum Africa geniti, Liv.: eodem mecum patre genitus, Tac. (vgl. über idem cum Weißenb. Liv. 30, 12, 15).mit folg. Dat., idem facit occidenti, er handelte gleich dem 2c., Hor. art. poët. 467; u. so auch Lucr. 3, 1036. Cic. ep. 9, 6, 3. Justin. 2, 4, 10. - neutr. fubft. (f. Burm. Ov. fast. 1, 46. Bünem. Lact. 5, 4, 1), idem juris, das nämliche Recht, Cic.: idem operis, Lact.: eodem loci, auf eben der Stelle, Cic. b) mit et od. que und zwar, Asia ista referta et eadem delicata, Cic.: certissimi iidemque acerrimi, Cic.: esse uno et eodem statu, in einem u. bemfelben, Cic.: uno eodemque tempore, zu einer u berselben Zeit, Cic. In Inser. u. codd. der Rom. Sing. des Masc. auch isdem u. öfter eidem, ber Dat. Sing. idem (f. Neue's Forment. 2, 1982. Lachm. Lucr. 1, 120); ber Dat. Sing. des Femin. eaedem, Anthol. Lat. 1586, 2 M.; der Nom. Plur. bei Dichtern auch idem, Dat. u. Abl. Plur. isdem (1. Neue's Forment. 2, 198 ff.). - Ablat. eodemque, eademque breisilbig, Verg. ecl. 8,80; Aen. 10, 487: Acc. Plur. eosdem zweifilbig, Prop. 4, 7, 7 sq. identidem, Adv. (aus i-dem u. dem Demon strativsuffix ti entstanden u. durch das enflit. dem erweitert), zu wiederholten Malen, wiederholt, ohne Unterlas, unaufhörlich, immerwährend, immer wieder, Plaut., Catull., Cic. u. A

identitas, atis, f. (idem), die Wesenseinheit, Jdentität, Eccl.

īděō, Adv. deßwegen, darum, daher, absol., Plaut., Cic. u. A.: mit folg. quod, quia, quoniam, Cic. u. A.: m. folg. ut od. ne u. Conj., Cic. u. A.: m. folg. quo (damit desto) facilius u. Conj., Varr. LL. 5, 90: m. folg. quin u. Conj., Liv. 2, 15, 2.

idiographus, a, um (idióyoαpos), eigenhändig geschrieben, liber Vergilii, Originalhandschrift, Gell. 9, 14, 7.

idiologus,i,m. (ldió20yos), der Verwalter (Verweser) des kaiserl. Privateigenthums (idios Lóyos) in Aegypten, Orell. inscr. 6926: ders. procurator hidilogi (= tov idiov koyov), Inscr. bei Perrot Exploration archéol. de la Galatie et de la Bithynie p. 264. no. 146. Vgl. Marquardt's Röm. Staatsverw. 2, 299 u. 300. A. 1.

idioma, mătis, n. (idiwua), die Eigenthümlichteit, das Charakteristische im Ausdruck, Charis. 291,2. idiota u. idiōtes, ae, m. (idiwτns), ein unwissender, ungelehrter, unerfahrener Mensch, im Gegensatz dessen, der eine Kunst od. Wissenschaft versteht, ein Nichtkenner, Laie, Pfuscher, Stümper, Lucil. fr., Cic. u. A. (vgl. Dehler Tert. ad martyr. 1. p. 3): idiotae, der gemeine Haufe, der Janhagel (den der Redner auf seine Seite bringt), Quint. 8, 3, 22. – 1 Der Nomin. idiota steht Vitr. 6, 8 (11), 10, idiotes, Tert. adv. Prax. 9.

idiotice, Adv. (idioticus), I) = ldıwtıxās, in gewöhnlicher Sprechweise, Intpr. Iren. 1. praef. §. 3. - II) = axαiows, unpassend, Intpr. Iren. 5, 30, 1. idioticus, a, um (idiotes), unwiffend, ungebildet, Tert. testim. anim. 1.

-

idiōtismos, i, m. (idiwtioμós), die gemeine Sprechweise, der Idiotismus, Sen. contr. 2, 3 (11), 21 u. 7. praef. §. 5.

Idisiaviso, Elfenwiese, eine Gegend an der Weser, nach Mannert zwischen Vlotho u. Minden, wahrscheinlicher aber zwischen Hameln u. Rinteln, wo noch das Dorf Staue liegt, Tac. ann. 2, 16 (s. Nipperd. u. Otto z. St.).

Idmon, monis, m. ("Iduwv), Vater der Arachne, Ov. met. 6, 8. - Dav. Idmonius, a, um, idmonisch, Arachne, Tochter des Jdmon, Ov. met. 6, 133. īdolatria, f. idololatria. īdōlēum, ēi, n. u. īdōlīum, īi, n. (eldwzeĩov), ein Gößentempel, Eccl. - ídōlion gemessen bei Prud. apoth. 186 u. a. īdōlicus, a, um (ɛidwhixós), zu den Gößen gehörig. Gögen, Tert. de idol. 13. Paul. Nol. carm. 22, 61 (wo idolicus gemessen ist).

īdōlīum, f. idoleum.

īdōlölǎtrēs, ae, m. (eldwλoλúτons), ein GötzenDiener, Tert. de idol. ì u. 14 u. a. Eccl.

idololatria, ae, f.(eldwioharqela), der Gözendienst, Tert. de idol. 1 u. a. Eccl. - Nьf. idolatria, Salv. adv. avar. 1, 1 u. 12.

idololatris, tris, f. (*eldw20λarois), dem Ga. gendienst ergeben, pars, Ps. Cypr. de mont. Sina et Sion 3. p. 107, 2 H.- subst., die Gößendienerin, Prud. ham. 403 ed. Heins. (die Höschrn. u. a. Ausgg. idololatrix, was nach Heinsius eine falsche Wortbilbung ist).

īdōlothýtus, a, um (eldwλó9vtos), einem Gögenbilde geopfert, dargebracht, voluptates, dem GöBendienste fröhnend, Tert. de spect. 13. - subst., idolothytum, í, n., ein Gögenopfer. Tert. de idol. 13. Ps. Cypr. de dupl. martyr. 29 in.

īdolum, i, n. (eldw2ov, Bild, Gestalt, dah.) I) das körperliche Schattenbild eines Abgeschiedenen, eine Erscheinung, ein Gespenst, Plin. ep. 7, 27,5. - II) bei

den Stoikern das Bild in der Seele, die Vorstellung, rein lat. spectrum, in der Form eidolum, Lucil. sat. 28, 15 (Cic. de fin. 1, 21 griech.). — III) im Kirchenlatein = ein Gögenbild, Eccl.: idolorum venerator, cultor, cultrix, Eccl.: idola colere, Augustin. doctr. Chr. 4, 7, 17: deficere a cultu idolorum et ad religionem novam damnata vetustate transire, Lact. de mort. pers. 2, 6. Bei den Eccl. im Verse oft idõlum gemessen, 3B. Prud. c. Symm. 2, 48. Sedul. 5, 146. Juvenc. in exod. 813. Idoméneus, ei, Acc. ea, m. ('Idouɛvɛús), Deufalion's Sohn, König auf Creta, Entel des Minos, Verg. Aen. 1, 122 (wo Acc.); 3, 401. Ov. met. 13, 358. Hyg. fab. 81. Sen. 21, 44 (wo Genit. u. Acc.). Epit. Iliad. 777 (wo Genit.).

idōněē, Adv. (idoneus), I) auf geeignete Weise, gehörig, Cic. de inv. 1, 20. Apul. met. 4, 28. - m. ad u. Acc., nondum ad innitendum idonee, Apul. flor. 16. p. 22, 12 Kr. II) hinlänglich, mít gehð, riger Sicherheit, JCt. - Compar. idonius, Tert. de pall. 3. idōněĭtās, atis, f. (idoneus), die Tauglichkeit, Geschicklichkeit, servi, Augustin. serm. 106, 3.

[ocr errors]

idōneus, a, um, durch seine Eigenschaften zu ei ner Bestimmung geeignet, berufen, zu einem Behufe genügend (griech. Exitydeios), gut genug, I) activ, geeignet, etwas zu leisten = tauglich, fähig, tüchtig, constr. a) m. Dat.od. m. ad od. in u. Acc.: ejus Falernum mihi semper idoneum visum est deversorio, Cic.: deligere castris idoneum locum, Caes.: vixi puellis nuper idoneus, um Mägdlein warb ich sonst mit Geschicklichkeit, Hor.: idonea nuptiis, heiraths fähige, mannbare, Quint. decl.: verna idoneus arti cuilibet, Hor.: non ego sum laudi, non natus idoneus armis, von Geburt berufen zu 2c., Prop.: genus hominum minime militiae idoneum, Liv.: quoscumque moribus aut fortuna novis rebus idoneos credebat, Sall.: quod eam (legionem) maxime novis consiliis idoneam rebatur, zugänglich für meu terische Pläne, Tac.: m. Dat. Gerund., quae animalia, ut sunt edita ex utero, statim aëri tolerando idonea esse, Lact. opif. dei 3, 1. m. ad u. Acc., idonei ad hoc negotium, Cic.: armamenta idonea ad usum, Apul.: tempus idoneum, locus opportune captus ad eam rem, Cic.: m. ad u. Acc. Gerund., locus ad aciem instruendam opportunus atque idoneus, Caes.: situs regionis maxime idoneus ad muniendum locum credidit esse praeter amnem Aoum, Liv.: est enim ratio mensque sapientis ad jubendum et deterrendum idonea, Cic.: ad scribendum demonstrativa idonea, Quint.: M. Pomponius Andronicus habebatur minus idoneus ad tuendam scholam, Suet. idonei in eam rem, Liv.: materiae in hoc idoneae, ut etc., Quint.: in nullam spem, Sen. m. Genit. Gerund., et (aeonas) idoneos efficere generandi in se agnitionem patris, Tert. adv. Val. 11. m. 2. Supin., manus ferrea et alia annexu idonea, Sall. hist. fr. 3, 21 (22).—P) m. Infin.: jam idonei spiritum trahere, sobald wir fähig sind, Athem zu schöpfen, Sen. ep. 102, 23: fons rivo dare nomen idoneus, genu gend, groß genug, Hor. ep. 1, 16, 12. y) absol.: navis, paries, tüchtig, fest genug, JCt.: hereditas, eine genügende, JCt.: satis superque idonea clades, Alles u. mehr als man von einer N. erwarten kann, eine vollkommene N., Flor.: tempus studiis obsequendi suis, Nep.: verba minus idonea, (für die Sachen, die sie bezeichnen sollen) weniger geeignet (Ggft. verba maxime cujusque rei propria), Cic. von Pers., die das, was sie leisten sollen, wirklich leisten, tauglich, tüchtig, gut, genügend, nullum ha

--

bentibus statum quilibet dux erat idoneus, gut genug, Vell.: debitor, zahlungsfähiger, solventer, Plin. ep. u. JCt.: conductor, guter B., Plin. ep. - von Gewährsmännern, non mihi satis idonei auctores(genügen mir nicht ganz), qui a te probantur, Cic.: nullis aut parum idoneis auctoribus, ganz ohneod. ohne genügende Gewähr, Suet. v. Zeugen, si enim sunt viri boni, me adjuvant; sin autem minus idonei, me non laedunt, Cic. v. Anklägern, queruntur accusatores idoneos se non habere; qui accusare possunt, judiciorum auctoritatem desiderant, Cic. - v. Stilisten, scriptor idoneus, guter, classischer, Gell. 10, 26, 5. m. Infin. als Subject, idoneum (= non alienum) visum est, dicere etc., Sall. Jug. 95, 2.

[ocr errors]

II) passiv, geeignet, etwas zu leiden, zu empfangen 2C. = für etwas empfänglich, einer Sache werth, würdig (dah. oft corresp. mit dignus), constr. a) gew. mit folg. qui u. Conj. (wie dignus): itane tandem idoneus (gut genug) tibi videor esse, quem tam aperte fallere incipias dolis, Ter.: rem idoneam de qua quaeratur, et homines dignos quibuscum disseratur, putant, Cic.: tibi fortasse idoneus fuit nemo quem imitarere (nachahmenswerth), Cic. Abl.: res humiles et indignas viris fortibus [vel viros fortes] propterea contemnere oportere nec idoneas dignitate sua judicare, mit ihrer Würde vereinbar, Cornif. rhet. 3,5. - y) m. Infin. Praes. Pass.: si accendi sunt idonea, Sen. nat. qu. 1, 15, 1.

=

P) mit

d) absol.: ejus vis valet multum, quum est complexa idoneam naturam, ein empfängliches Gemüth fand, Cic. v. Pers. eine Wohlthat ic. verdienend, deren würdig, saepe idoneis hominibus indigentibus (würdigen Armen) de re familiari impertiendum, Cic.: minus idoneum praemio afficere, Cic. u. eine Strafe verdienend, straffällig, novum illud exemplum a dignis et idoneis (von Strafwürdigen u. Straffälligen) ad indignos et non idoneos (auf Unschuldige u. nicht Straffällige) transfertur, Sall. Cat. 51, 27.- Spätlat. Compar. idoneor (von Charis. 115, 22 verworfen), Ulp. dig. 18, 2, 4. §. 6 u. 43, 29, 3. §. 12. Paul. dig. 47, 23, 2(überall cod. Flor.). Augustin. serm. 121,6(Mai): idonior, Callistr. dig. 26, 2, 18 u. 50, 6, 6 (5). §. 11 (cod. Flor.). Tert. adv. Hermog. 18; de anim. 18.

īdos, n. (eidos), das Ansehen, die Gestalt, dann Bild übh., rein lat. species, Sen. ep. 58, 17 sqq. (von Haase überall griech. geschrieben).

Idulis, e (Idus), zu den Iden gehörig, ovis, das an den Iden dem Juppiter geopfert wurde, Macr. sat. 1, 15. §. 16. Paul. ex Fest. 104, 17 (vgl. Ov. fast. 1, 56).

Idūmē, es, f. u. Idumaea, ae, f. (18ovuaia), Landschaft in Palästina, an Judäa u. Arabia Petraea grenzend, auch meton. für Palästina, Lucan. 3, 216. Val. Fl. 1, 12: Form -maea, Plin. 5, 68. Day. Idumaeus, a, um ('Idovuaíos), idumāisch, poet. = palästinisch, palmae, Verg.: triumphi, über Judäa, Mart.

īduo, are, theilen, ein etruskisches Wort, v. der Wurzel ID, digamm. FID, VID, mov. idus, viduus u. divido, nach Macr. sat. 1, 15. §. 17.

idūs (auf Inschr. eidus), duum, f. (ID, VID, s. iduo), die Monatsmitte, der funfzehnte Tag im März, Mai, Julius u. October, in den übrigen Monaten der dreizehnte, die Idus, idus Martiae, Cic. u. Eutr.: proximis idibus, Cic.: idibus Martiis, Cic.: res ante idus acta sic est, Cic.: haec senatus consulto perscribuntur a. d. VII. idus Januarias, Caes.

Idyia, ae, f. ('Idvia), die Mutter der Medea, Cic. de nat. deor. 3, 48. Hyg. fab. 25.

idyllium, fi, n. (eldúλ21ov), ein kleineres, zier lich darstellendes Gedicht, meist ländlichen Inhalts, Jdyll. Hirtengedicht, jedoch keineswegs an diesen Kreis von Gegenständen gebunden, s. Plin. ep. 4, 14, 9. Jeremias, j. Jeremias. Jerně od. a, f. Hibernia. Jesus, j. Jesus.

letae, arum, m., f. Ios.

=

Igilium, fi, n., eine kleine Insel im tyrrhenischen Meere an der Küste von Etrurien, j. Giglio, Caes. b. c. 1, 34, 2. Mela 2, 7, 19. Rutil. Ñam. 1, 325. igitur, Adv. (von i-s u. Suffix tur = tus, wie ita von i-s u. Suffix ta), unter diesen Verhältnissen, fo, fonach, I) im Allg.: sei (= si) in jus vocat, nec it antistator, igitur im (eum) capito, XII tabb.: quando habeo anulum, igitur rationem mearum fabricarum dabo, Plaut. - dah. igitur tum, igitur deinde, sodann, Plaut.: igitur demum, dann nun erst, Plaut. - igitur ut, sodaß, deßhalb daß, Plaut. -II) insbes.: A) bei einer nothwendigen logischen Schlußfolge alfo, demnach, sonach, folglich, e Lacedaemoniis unus, quum Perses hostis in colloquio dixisset glorians, solem prae jaculorum multitudine et sagittarum non videbitis: in umbra igitur, inquit, pugnabimus, Cic.: si mentiris, mentiris. Mentiris autem: igitur mentiris, Cic. B) in Fragefäßen = also, denn, ecquis est igitur te excepto, qui illud aut fieri noluerit aut factum improbarit? ist denn nun wohl Einer 2c., Cic.: in quo igitur loco est? credo equidem in capite, Cic.: quid igitur faciam? was mache ich denn nun? Ter.: dices, quid igitur causae fuit? was war denn die U.? Cic. in der ironischen od. sarkastischen od. unwilligen Frage, igitur hocine est amare? Plaut.: dicet aliquis: haec igitur est tua disciplina? Cic.: oblitusne es igitur fungorum illorum, quos apud Niciam? Cic.: quin igitur ad diripiendos thesauros discurrite? Curt.C) bei Imperativen = also, fo... Denn, nun fo, animadverte igitur, rectene hanc sententiam interpreter, Cic.: fac igitur, quod etc., Cic.: igitur exprome nobis etc., Tac. dial.: ganz gew. vide igitur, Cic. (f. Görens Cic. Ac. 2, 96)-u. beim Conjunctv., sit igitur cura eloquu

tionis

quam maxima, dum sciamus, Cic.—D) (wie ovr) nach Digressionen, Episoden u. Parenthesen, um den Faden der Rede wieder anzuknüpfen = also, fage id, cum Patrone Epicureo.... Is igitur Patro, Cic.: scripsi etiam (nam ab orationibus disjungo me fere), scripsi igitur etc., Cic. Vgl. Bremi Nep. Thras. 4, 3. Fabri Sall. Cat. 54, 1. Mügell Curt. 3, 2 (4), 2. E) um mehreres Gesagte zu sammenzufaffen, od. auch, um die Rede bis zu einem gewissen Abschluß zu bringen = nun, nun aber, pro imperio, pro exercitu, pro provincia etc., pro his igitur omnibus rebus nihil aliud a vobis, nisi hujus temporis memoriam postulo, Cic.: nunc ad demonstrativum genus causae transeamus. hujusmodi igitur causa principium sumetur aut etc., Cornif. rhet. igitur steht gern nach einem od. zwei Wörtern, oder sogar zulest nach meh teren engverbundenen Wörtern, doch auch zuerst (3Ý. häufig so bei Sall.).

-

In

ignārŭris, e (in u. gnaruris), unwissend, Gloss. Labb.: ignarures, ayvoovvTES'. Plaut. Poen. prol. 47 jegt gnarures; Apul. met. 1, 20 jest ignaro; Arnob. 3, 22 jegt gnarures.

ignārus, a, um (in u. gnarus), I) unerfahren, unwissend, unbekannt mit etwas, etwas nicht ahnend, ohne Ahnung, arglos, mit Genit., physicorum, Cic.: belli, Sall.: rei, Justin.: pavendi, feine Furcht ten nend, Amm.: faciendae orationis, Cic.: ignari ma

lorum suorum, Sen.: mentes rudes et omnium ignarae, Quint.: magna pars Pisonis ignari, den P. (von Person) nicht kennend, Tac.: haud ignarus sum opinionis alterius, Liv.: artis esse ignarum alicujus, Arnob.: poet., ignara mariti, unverhei rathet, Hor.: ante malorum, uneingedent, Verg.: curarum ignara voluptas, unbekannt mit (= ohne) S., Stat. m. de u. AbÏ., dé caede Galbae ignari, Tac. hist. 1, 67. m. folg. Infin. Praes. Pass., placito ignara moveri Atropos, Stat. Theb. 3, 67. - mit folg. Acc. u. Infin., non sumus ignari multos studiose contra esse dicturos, Cic.: ignarus nondum (eum) a censoribus in senatorium ordinem allectum (esse), Val. Max.: ignarus non omnes esse rogandos, Ov. m. folg. Relativsaß, ignari, quid queat esse, quid nequeat, Lucr.: ignaro populo Romano, quid ageretur, Cic.: ignarus, belli quae in dies fortuna novaret, Liv.: haud ignari, quanta invidiae immineret tempestas, Liv. - abs sol. (s. Fabri Sall. Cat. 51, 27), haud ignaro imminet fortuna, ich weiß recht wohl, welches Schicksal mir bevorsteht, Liv.: ignaris omnibus parare quae mox usui foret, Sall.: quem ignarum inermumque centurio confecit, Tac. - subst., ab imperito dicendi ignaroque, Cic.: Superl., an nescis quae sit haecres? Si. Juxta cum ignarissimis, Plaut.Pseud. 1161. -II) passiv = Imdm. unbekannt, fremd, m. Dat., regio hostibus ignara, Sall.: proles ignara parenti, Ov.: n. pl. subst., per occulta et vigilibus ignara (verdeckte u. den W. unbekannte Gänge), Tac.

Superl., quaedam (sidera) sunt aliis (terris) omnino ignarissima, Gell. 14, 1, 13. - absol. (vgl. Fabri Sall. Jug. 18, 6), ignari montes, Verg.: ignara lingua, Sall.: n. pl. fubft., avidus ignara cognoscendi, Dict. 2, 37.

ignāvē u. ignāvitěr, Adv. (ignavus), I) träg, ohne Energie, mit Unluft, ignave dicere multa, un kräftig, müßig, Hor.: curam ignaviter quaeris, Lucil. fr.: an ego, cum omnes caleant, ignaviter aliquid faciam? Hirt. in Cic. ep.: Compar., summas carpere ignavius herbas, Verg. ge. 3, 465. — II) insbes., feig, feigherzig, ne quid timide, ne quid ignave faciamus, Cic. Tusc. 2, 55.

ignavesco, ĕre (ignavus), tråg werden, Tert. de anim. 43 extr.

ignavia, ae, f. (ignavus), I) die Läffigleit, Trägheit, als Mangel an Energie, an Thatkraft, Ggft. industria, Sall., Ggft. labor, Cels.: qui exaedificaret suam incohatam ignaviam (Taugenichtsleben), Plaut.: Plur., Gell. 9, 5, 6. - u. insbes., die Feigheit, Feigherzigkeit, Ggst. fortitudo, Cic.; u. Ggft. virtus, Sall. II) übtr., v. lebl. Subjj., das Unträftige, Unwirtjame, odoris, Plin. 12, 119. ignavitěr, Adv., s. ignave.

ignavo, are (ignavus), träg-, muthlos machen, Acc. tr. Aen. 9 R.2

ignāvus, a, um (in u. gnavus), I) låffig, tråg, ohne Energie, untüchtig, faul, bequem, ein Faulpelz (Taugenichts), 1) eig.: a) im Allg. (Ggft. strenuus, industrius), senectus, Cic.: apes, Verg.: anni, Ov.: homo ignavior, Cic.: te sene senum omnium neminem esse ignaviorem, Plaut.: poëta ignavissimus, höchst elender, Gell.: ille ignavissimus, Erztaugenichts, Erzschuft, Plaut.: si non fecero ei male aliquo pacto, me esse dicito ignavissimum, Plaut.

m. ad u. Acc., haud ignavus ad ministeria belli juvenis, Tac. ann. 2, 78: ignavissimus ad opera ac muniendum hostis, Liv. 9, 4, 8. - mit Genit., legiones operum et laboris ignavae, Tac. ann. 11, 18. m. Infin., et ignavus rediturae parcere vitae, Lucan. 1, 462. b) insbes., feig, feigherzig

(Ggft. fortis, strenuus, bonus, aber auch audens, ferox), ignavus miles et timidus, Cic. (vgl. illis timidis et ignavis esse licet, qui etc., Liv.): strenuus aut ignavus miles, Liv.: canis, Hor.: hostis ignavissimus, Liv. m. Abl. loc., ut quisque ignavus animo, procax ore, Tac. hist. 2, 23. mit in u. Acc., ferox in suos, ignavus in hostes, Amm. 22, 4, 7. fubft., ignavus, i, m., der Feige, Feigling, die Memme, Sall.: Plur., Cic. u. A. 2) übtr., v. Lebl.: a) übh. = unthätig, unkräftig, kraftlos, fade, gravitas, unbeweglich, Verg.: so auch globus, Plin.: partes, ohne Kraft, ohne Geruch, Plin.: cornicula, ohne Nuzen, ohne Gebrauch, Plin.: sucus, unkräftig, unwirksam, Plin.: nemus, unfruchtbar, Verg.: lux, Lag, worin man unthätig ist, Juven.: ne illa quidem significationis ejusdem repetitio ignava et frigida videri debet, darf uns fade (nichtssagend) und matt erscheinen, Gell.: ego odi homines ignavā opera, unnüger, brotloser, Pacuv.fr.: Galliae ignavum conferunt stipendium, in Trägheitu. Feigheit, Vell. b) insbes., dem Geschmack nach fade, ungenickbar, diluti salis et fellis ignavi, Auson. ep. 11. praef. p. 253, 22 B.: m. Abl., quaeque gustu ignava sunt et quae sapore tristia, Auson. ep. 15, 7. - II) activ = tråg machend, frigus, aestus, Ov.: dolor, Plin.: dab. ratio (doyos loyos), Vernunftschluß von dem Verhängnisse, der die Menschen träge machen muß, Cic.: so auch genus interrogationis, Cic. ignĕfăcio, ĕre (ignis u. facio) = лvоów, heiß (glühend) machen, erhißen, Gloss. Labb. - Nbf. Par tic. ignifactus, a, um, erhitzt, glühend heiß, lapides molares ignifacti, Th. Prisc. 2, 2, 15. [Beleg). igneo, ere, heiß sein, glühen, Prisc. 9, 28 (ohne igněõlus, a, um (Demin. v. igneus), gar feurig, Prud. cath. 3, 186.

=

ignesco, ĕre(ignis, s. Prisc. 9,28), zu Feuer werden, in Feuer-, in Brand gerathen, sich entzünden, I) eig., u. zwar: A) im engern Sinne, Cic. de nat. deor. 2, 118. Ov. met. 15, 847: sol maximum sidus aetheris medii limite ignescit, Censor. fr. 3, 2. B) im weitern Sinne: a) v. der Farbe, color ignescens, aufflammende, Plin. 37, 21, s. Sillig z. St. —b) v. Gesicht, erglühen=erröthen, et tristes ignescunt sanguine vultus, Stat. Theb. 3, 78. II) übtr., v. Leidenschaften = entbrennen, Rutulo ignescunt irae, Verg.: amor ignescit menti, Col. poët.: ignescentia odia, Stat. v. Pers. v. einer Leidenschaft erglühen, virgo ignescens penitus, Sil.: furiis ignescit opertis, Val. Max.: cupiditatibus ignescit, Augustin.: m. folg. Infin., hinc ardore pari nisuque incurrere muris ignescunt animi, Sil. 13, 179 sq.- Paffiv ignescitur, Laber. com. 26. igneus, a, um (ignis), feurig, aus Feuer bestehend, brennend, brennend heiß, I) eig.: A) im engern Sinne: sol, sidera, Cic.: ardor, Cornif. rhet.: Aetne, Ov.: lavacra, Cael. Aur.: currus (Eliae), Feuerwagen, Hier.: vis, das reinere Feuer als Urelement des he raclit, Cic. de nat. deor. 3, 35. B) im weitern Sinne, feuerfarbig, flammend wie Feuer, astra, Verg.: purpura, Val. Fl.: color, Feuerfarbe, Plin. II) übtr., glühend, feurig, lebhaft, hißig, furor, Ov.: vigor, Verg: Tarchon, Verg.

igniarius, a, um (ignis), zum Feuer gehörig, Feuer, lapis, Marc. Emp. 33. - fubft., igniarium, ii, n., ein Feuerzeug (лvρεiov), Gloss. Labb.: Plur. igniaria, Feuerstoffe, Zündstoffe (v. Holzarten), Plin.

16, 207.

ignicans, antis (ignis), flammend, feuerfarbig, grana, Jul. Val. 3, 21 (33).

ignicolor, ōris, u. ignicõlõrus, a, um (ignis u. color), feuerfarbig, Juvenc. 4, 560 u. 155.

ignicŏmans = ignicomus, Avien. Arat. 8. ignicomus, a, um (ignis u. coma), mit feurigem Schweif, mit feurigen Strahlen versehen, feuerfarbig, leo, Nemes. cyn. 214: sol, Auson. ep. 7, 8.

igniculus, i, m. (Demin. v. ignis), ein Feuerthen, kleines, schwaches Feuer, ein Flämmchen, I) eig., Plin. u. A. im weitern Sinne = das Flammende eines Edelsteins, Plin. 37, 90 u. a. - II) übtr.: 1) die Heftigkeit, desiderii, brennende, heiße Sehnsucht, Cic. ep. 15, 20, 2. — 2) der Funke, der erste Anfang, 3ündfunke, virtutum, Cic.: jacit igniculos viriles, wirft(zeigt) Funken männlicher u. entschlossener Sin nesart, Cic.

ignifactus, f. ignefacio.

ignifěr, fěra, ferum (ignis u. fero), Feuer tragend, feurig, aether, Lucr.: axis, Ov.: tauri, Val. Fl. – übtr., hortatus, Sil. 17, 294.

ignifluus, a, um (ignis u. fluo), Feuer sprühend, Claud. III. cons. Hon. 196. Auct. laud. Herc. 10, 127 u. 137.

ignigěna, ae, m. (ignis u. geno = gigno), der Feuergeborene, Beiname des Bacchus (s. Bacchus no. I), Ov. met. 4, 12.

ignīnus, a, um (ignis), im Feuer stehend, igninus iste, dieser Feuermann, Apul. met. 7, 20 zw. ignio, īvi, itum, īre (ignis), feurigs, glühend mathen, heiß machen, erhitzen, anzünden, Cypr. ad Fortun. 11. p. 339, 1 H. Augustín. ep. 149, 33 u. in psalm. 65, 16. Prud. лɛol otɛ. 10, 1078. Chalcid. Tim. 39 B. u. 351. Jul. Val. 3, 6 (3): ignito aëre (Abl. absol.), Chalcid. Tim. 318: sales igniti, Th. Prisc. 2, 15 in.: ferrum ignitum, Plin. Val. 2, 18: aqua ignita, Firm. de err. 3, 5: pelles sole ignitae, Cael. Aur. chron. 3, 8, 112. tus, Adj., s. bes.

igni

ignipes, pědis (ignis u. pes), feuerfüßig=reißend schnell, equi, Ov. met. 2, 392. Stat. Theb. 1, 27: tauri, Mart. spect. 27, 7.

ignipotens, entis (ignis u. potens), feuermächtig, lux, Avien. Arat. 710. - u. Beherrscher des Feuers, Beiname des Vulcan, Verg. Aen. 8, 710; 12, 90.

ignis, is, Abl. e u. i, m., das Feuer, I)eig.: A) im engern Sinne: 1) im Allg.: ignis aëre purior, Ov.: ignis multus, Caes.: vivus ignis, lebendiges Feuer brennende Kohlen, Vell.: e cavernis maris ignium eruptio, Sen.: versare in igne, am F., Hor.: ignem concipere od. comprehendere, Feuer fangen, Cic. u. Caes.: ignem accendere, Verg.: ignem ab igne capere, Feuer (Licht) am Feuer (Lichte) anzünden, Cic.: operibus ignem inferre, Caes.: alqm igni cremare, necare, interficere, Caes.: dare alimenta igni, Curt.: dare alqd igni, Val. Fl., ignibus, Prop.: ferro ignique, f. ferrum no. II, 2.- aestivi ignes, Prop.: illi sempiterni ignes, quae sidera et stellas vocatis, Cic.: malleoli ignesque, Feuer stoffe, Auct. b. Alex. – im Bilde, von verderbenbringenden Zuständen od. Pers., die Flamme, der Brand, quem ille obrutum ignem reliquerit, ita ut toties novum ex improviso incendium daret, eum se exstincturum, Liv.: ne parvus hic ignis incendium ingens exsuscitet, Liv.: et Syphacem et Carthaginienses, nisi orientem illum ignem oppressissent, ingenti mox incendio arsuros, Lív.

2) insbes.: a) die Feuersbrunst, pluribus simul locis, et iis diversis, ignes coorti sunt, Liv. 26, 27, 5: idem annus gravi igni urbem affecit (suchte heim), Tac. ann. 6, 45. b) das Wachtfeuer, ignes Thessali, Hor.: ignes fieri prohibuit, Caes.: ignibus exstinctis, Liv. c) der Feuerbrand, Plur., ignibus armata ingens multitudo facibusque ardentibus tota collucens, Liv.: instrumenta necis

[ocr errors]

ferrumque ignesque parantur, Ov.- d) die Flamme des Scheiterhaufens, der brennende Scheiterhaufen, in ignem ponere, Ter.: alienis ignibus ardent, Ov.: ignes supremi, Begräbnißflamme, Ov. e) der Feuerstrahl = Blitzstrahl, der Blitz, ignis coruscus, Hor.: Plur., ignes trisulci, rutili, Ov.: elisi nubibus, Ov.: saevi (v. einem Blik), Ov. — f) das Feuer, Licht der Gestirne, ignes curvati lunae, feurige Si del, Hor.: ignes minores, die kleinern Lichter des Himmels, die Sterne, Hor. B) im weitern Sinne: a) die Glut, site, ignes solis, Ov.: u. so siderei, Phoebei, Ov.: diurni, die Tagesglut, Ov.: aëris, Ov. - b) das Feuer, der Glanz, Schimmer, das Funkeln, der Gestirne, Hor.: der Edelsteine, Mart.: der Metalle, Claud.: der Augen, Cic. de univ. 14, 41. c) das Feuer der Wangen, die Röthe, Cic. de univ. 14, 41. Stat. Ach. 1, 516: dah. sacer ignis, die so genannte „Rose", das „Antoniusfeuer“, od. sonst heftige Entzündungen des Körpers, Verg: von der Hoje (erysipelas) unterschieden, Cels. II) übtr.: 1) im Allg.: quidam divinus ignis ingenii et mentis, Cic. fr.: huic ordini novum ignem subjeci, d. i. Grund zum Haffe, Cic.: igni spectatus, der die Feuer probe ausgehalten, Cic.: ebrietas ignis in igne fuit, es goß der Rausch Del in das Feuer, Ov.· 2) insbes., das leidenschaftliche Feuer, die Glut, a) die Glut der Begeisterung, aetherii ignes, Ov. fast. 1, 473: laurigeri ignes, Stat. Ach. Ĭ, 509. — b) das Feuer, die Glut der Liebe, die Liebe, Hor. u. Ov.: castissimi ignes Porciae, Val. Max.: secundus, Liebe, Ehe, Prud.: miseram tuis dicens ignibus uri, Hor. meton, die Flammedie geliebte Person selbst (vgl. Prisc. de XII vers. Aen. §. 62), Hor. epod. 14, 13: meus ignis, Verg. ecl. 3, 66. Ov. am. 2, 16, 11: tuus ignis, Ov. am. 3, 9, 50. c) die Bornesglut, Suth, exarsere ignes animo, Verg. Aen. 2, 575: saevos irarum concipit ignes, Val. Fl. 1, 748. Ueber den Abl. igni f. Bentley Hor. sat. 1, 5, 72. Reue's Forment. 1, 223 (220) f. Haase zu Rei fig's Borll. §. 67. A. 80. ignisco,. ignesco.

[ocr errors]

ignispicium, ii, n. (ignis u. specio), die Feuer jchau-Weisjagung aus dem Feuer, die Feuerdeutung, Plin. 7, 203.

ignītābālum, i, n. (ignio), das Feuerzeug, Solin. 11, 19; vgl. Paul. ex Fest. 105, 7. - übtr., Anreizungsmittel, Macr. sat. 2, 8. §. 4. ignitulus, a, um (Demin. v. ignitus), gar feurig, Tert. ad nat. 1, 10.

1. ignītus, a, um (v. ignis), feurig, glühend, liquor, Cic. bei Serv. Verg. Aen. 6, 33: aether, Apul. de mund. 1: sidus, Vopisc. Car. 8, 5: globus iste ignibus lucifer, Chalcid. Tim. 247: lapides, Mart. Cap. 1, 75: vinum natura ignitius, Gell. 17, 8, 10: draconis effigies ignitissima, Jul. Val. 3, 56 (31). -übtr., ingenium, Prud. ham. 544: istius verbi ignita vis, Paulin. bei Augustin. ep. 121, 18: ille morsus dentis igniti, Sidon. ep. 1,11: voto pennatior et spe voti ignitior, Itin. Alex. 29 (69). Cic. de domo 141 liest Halm nach Conjectur indomito furore, Rayser mit den Handschrn. inito

furore.

2. ignitus, a, um, Partic. v. ignio, m. f. 3. ignitas, Adv. (ignis), auf dem Wege des Feuers, Durch Flammen, Cassiod. var. 3, 47. ignivăgus, a, um (ignis u. vagor), nach Art des Feuers umherfahrend, lauffeuerartig, Mart. Cap. 9, 896. Coripp. Joann. 4, 24 u. 6, 371.

ignivomus, a, um (ignis u. vomo) = лvoέxßoAoc(Gloss. Labb.), Feuer speiend, Ven. Fort. carm. 3,9,3.

=

ignobilis, e (in u. gnobilis nobilis), unbekannt (Ggst. nobilis), I) dem Rufe nach unbekannt, unberühmt, ruhmlos, gemein, a) v. Perf., homo, Cic.: legati, Liv.: non ignobilis dicendi magister, Cic.: civitas, Caes.: ign. ferae, Curt.: nec ignobiles in officiis civilibus, Quint. 2, 4, 27. - Superl., ignobilissimi alioqui, Plin. 35, 28. - b) v. Tebl.: urbs, Liv.: haud ign. urbs, Liv.: argentaria non ign., Cic.: libellus, Auson.: reditus, Liv.: mors, Curt.: pax, Eutr. - Compar., innocentius jam est, quodcumque et ignobilius, Plin. 23, 34. — II) unbetannt der Geburt nach, von niederer (geringer) Herkunft (Abkunft), niedrig, gemein, virgo, Ter.: familia, Cic.: vulgus, Verg.: M. Agrippa ignobilis loco, Tac.

ignobilitas, atis, f. (ignobilis), die Unbekanntheit. I) dem Rufe nach, die Unberühmtheit, Ruhmlosigkeit, Cic. u. A.: ignobilitas aut humilitas, Cic. - Plur., Firm. math. 3, 6, 12. — II) der Geburt nach, die Niedrigkeit der Geburt, die niedere (geringe) Abkunft (Herkunft), der niedere Stand, die Gemeins heit, paterna, Liv.: generis, Cic.: uxorum, Cic.: virorum, Ov. - übtr., vini, Col. 3, 21, 10.

ignobilitěr, Adv. (ignobilis), unansehnlich, auf gemeine Art, pauxilla aedes ign. ad culmen fastigata, Solin. 56, 16: funus ign. est sepultum, Eutr. 7, 25.

ignobilito, avi, are(ignobilis), verunehren (Ggft. nobilem facere), alqm, Augustin. serm. 166, 3. Vgl. Not. Tir. 12.

ignominia, ae, f. (in u. gnomen = nomen), eig. Beraubung des guten Namens; dah. der Schimpf, die Beschimpfung, auch als Strafe, wodurch der zu Bestrafende beschimpft, dem Spotte Anderer preisgegeben wird, die Brandmarkung durch Schimpf(namentlich durch den Censor od. beim Heere durch den Feldherrn), ignominiam accipere, Caes., suscipere, Cic.: ignominiam alci injungere od. inferre, Liv., od. inurere, Cic.: ignominia alqm afficere, Cic.: ignominia notare, durch Schimpf brandmarken (v. Cenfor), Cic.: ignominiam habere, Cic.: ignominia est (es ist schimpflich), m. folg. Infin., Plin. 18, 13: per ignominiam, auf schimpfliche Art, mit Schimpf, Cic.

m. subj. Genit., senatus, Cic.: mortis, Cic.: m. obj. Genit., familiae, Nep.- Plur., Sicilia tot hominum iniquitates ignominiasque perpessa, Cic.

Verr. 3, 64.

ignominio, (avi), atum, āre (ignominia), beschim pfen, Gell. 8, 15 lemm.

ignominiōsē, Adv. mit Compar. u. Superl. (ignominiosus), mit Schimpf, schimpflich, pugnare, Eutr. 4, 24: ab hominibus magis nullis ignominiosius eos tractari, quam a vobis, Arnob. 4,30: ignominiosissime fugere, Oros. 7, 7 extr.

ignōminiōsus, a, um (ignominia), voll Schimpf u. Schande, schimpflich, dominatio, Cic.: fuga, Liv.: v. Menschen, beschimpft, bes. v. Censor durch Schimpf gebrandmartt, oft (im Sing. u. Plur.) subst., Quint. u. A.: ignominiosissimum caput, Tert.

ignōminium, ii, n., Nbf. v. ignominia (w. s.), Commodian. instr. 1, 19, 1. - Isid. 5, 27, 25 Otto ignominia.

ignorabilis, e (ignoro), unbekannt, non ignorabile, Cic. de inv. 2, 99: litterae ignorabiles, Apul. met. 11, 22: jacetis ergo prorsus ignorabiles, nec fama notos efficit, Boet. cons. phil. 2. carm. 7,21: Compar., alterum autem illud ignorabilius obscuriusque est, Gell. 9, 12, 4.

ignorabiliter, Adv. (ignorabilis), auf unbekannte Art, Apul. met. 3, 17.

ignorantěr, Adv. (ignorans v. ignoro), unwis

« PreviousContinue »