155 cuius res legi non sufficit, et sedeant hic
lenonum pueri quocumque e fornice nati,
hic plaudat nitidi praeconis filius inter
pinnirapi cultos iuvenes iuvenesque lanistae;
sic libitum vano, qui nos distinxit, Othoni."
160 quis gener hic placuit censu minor atque puellae
sarcinulis impar? quis pauper scribitur heres?
quando in consilio est aedilibus? agmine facto
debuerant olim tenues migrasse Quirites.
haut facile emergunt, quorum virtutibus opstat
165 res angusta domi, sed Romae durior illis
conatus, magno hospitium miserabile, magno
servorum ventres et frugi cenula magno.
fictilibus cenare pudet, quod turpe negabis
translatus subito ad Marsos mensamque Sabellam
170 contentusque illic veneto duroque cucullo.

pars magna Italiae est, si verum admittimus, in qua nemo togam sumit nisi mortuus. ipsa dierum festorum herboso colitur si quando theatro maiestas tandemque redit ad pulpita notum 175 exodium, cum personae pallentis hiatum in gremio matris formidat rusticus infans, aequales habitus illic similesque videbis orchestram et populum, clari velamen honoris sufficiunt tunicae summis aedilibus albae. 180 hic ultra vires habitus nitor, hic aliquid plus quam satis est interdum aliena sumitur arca. commune id vitium est, hic vivimus ambitiosa paupertate omnes. quid te moror? omnia Romae cum pretio. quid das, ut Cossum aliquando salutes, 185 ut te respiciat clauso Veiento labello?

ille metit barbam, crinem hic deponit amati,
plena domus libis venalibus. accipe et istud
fermentum tibi habe: praestare tributa clientes

cogimur et cultis augere peculia servis.

Quis timet aut timuit gelida Praeneste ruinam, aut positis nemorosa inter iuga Volsiniis, aut simplicibus Gabiis, aut proni Tiburis arce? nos urbem colimus tenui tibicine fultam magna parte sui: nam sic labentibus obstat vilicus et, veteris rimae cum texit hiatum, securos pendente iubet dormire ruina. vivendum est illic, ubi nulla incendia, nulli nocte metus. iam poscit aquam, iam frivola transfert Ucalegon, tabulata tibi iam tertia fumant,

tu nescis.

nam si gradibus trepidatur ab imis, ultimus ardebit, quem tegula sola tuetur a pluvia, molles ubi reddunt ova columbae. lectus erat Codro Procula minor, urceoli sex, ornamentum abaci, nec non et parvulus infra cantharus et recubans sub eodem marmore Chiron, iamque vetus Graecos servabat cista libellos,

et divina opici rodebant carmina mures.

nil habuit Codrus, quis enim negat? et tamen illud perdidit infelix totum nihil; ultimus autem

190

195

200

205

aerumnae est cumulus, quod nudum et frusta rogantem 210 nemo cibo, nemo hospitio tectoque iuvabit.

si magna Asturici cecidit domus, horrida mater,
pullati proceres, differt vadimonia praetor;
tunc gemimus casus urbis, tunc odimus ignem.
ardet adhuc, et iam accurrit qui marmora donet,
conferat impensas: hic nuda et candida signa,
hic aliquid praeclarum Euphranoris et Polycliti,
phaecasiatorum vetera ornamenta deorum,
hic libros dabit et forulos mediamque Minervam,
hic modium argenti. meliora ac plura reponit
Persicus orborum lautissimus et merito iam
suspectus, tamquam ipse suas incenderit aedes.

215

220

si potes avelli circensibus, optima Sorae

T

aut brateriae domus aut Frusinone paratur, 225 quanti nunc tenebras unum conducis in annum. hortulus hic puteusque brevis nec reste movendus in tenuis plantas facili defunditur haustu.

vive bidentis amans et culti vilicus horti, unde epulum possis centum dare Pythagoreis. 230 est aliquid, quocumque loco, quocumque recessu, unius sese dominum fecisse lacertae.

Plurimus hic aeger moritur vigilando; sed ipsum languorem peperit cibus inperfectus et haerens ardenti stomacho, nam quae meritoria somnum 235 admittunt? magnis opibus dormitur in urbe, inde caput morbi. redarum transitus arto vicorum inflexu et stantis convicia mandrae eripient somnum Druso vitulisque marinis,

Si vocat officium, turba cedente vehetur 240 dives et ingenti curret super ora liburna, atque obiter leget aut scribet vel dormiet intus, namque facit somnum clausa lectica fenestra, ante tamen veniet. nobis properantibus obstat unda prior, magno populus premit agmine lumbos 245 qui sequitur, ferit hic cubito, ferit assere duro

alter, at hic tignum capiti incutit, ille metretam ; pinguia crura luto; planta mox undique magna calcor et in digito clavus mihi militis haeret. nonne vides, quanto celebretur sportula fumo? 250 centum convivae, sequitur sua quemque culina. Corbulo vix ferret tot vasa ingentia, tot res impositas capiti, quas recto vertice portat servulus infelix et cursu ventilat ignem. scinduntur tunicae sartae modo, longa coruscat 255 serraco veniente abies, atque altera pinum plaustra vehunt, nutant alte populoque minantur.

nam si procubuit qui saxa Ligustica portat axis et eversum fudit super agmina montem,

quid superest de corporibus? quis membra, quis ossa
invenit? obtritum vulgi perit omne cadaver
more animae. domus interea secura patellas

260

iam lavat et bucca foculum excitat et sonat unctis
striglibus et pleno componit lintea guto.
haec inter pueros varie properantur, at ille
iam sedet in ripa taetrumque novicius horret
porthmea, nec sperat cenosi gurgitis alnum
infelix, nec habet quem porrigat ore trientem.

Respice nunc alia ac diversa pericula noctis,
quod spatium tectis sublimibus, unde cerebrum
testa ferit, quotiens rimosa et curta fenestris.
vasa cadant, quanto percussum pondere signent
et laedant silicem. possis ignavus haberi
et subiti casus inprovidus, ad cenam si
intestatus eas: adeo tot fata, quot illa
nocte patent vigiles te praetereunte fenestrae.
ergo optes votumque feras miserabile tecum,
ut sint contentae patulas defundere pelves.
ebrius ac petulans, qui nullum forte cecidit,
dat poenas, noctem patitur lugentis amicum
Pelidae, cubat in faciem, mox deinde supinus.
[ergo non aliter poterit dormire? quibusdam]
somnum rixa facit. sed quamvis improbus annis
atque mero fervens cavet hunc, quem coccina laena
vitari iubet et comitum longissimus ordo,
multum praeterea flammarum et aenea lampas;
me, quem luna solet deducere vel breve lumen
candelae, cuius dispenso et tempero filum,
contemnit. miserae cognosce prooemia rixae,
si rixa est, ubi tu pulsas, ego vapulo tantum.
stat contra starique iubet. parere necesse est,

265

270

275

280

285

290

295

nam quid agas, cum te furiosus cogat et idem
fortior? "unde venis?" exclamat; "cuius aceto,
cuius conche tumes? quis tecum sectile porrum
sutor et elixi vervecis labra comedit?

nil mihi respondes? aut dic, aut accipe calcem!
ede, ubi consistas! in qua te quaero proseucha?"
dicere si temptes aliquid tacitusve recedas,
tantumdem est, feriunt pariter, vadimonia deinde
irati faciunt; libertas pauperis haec est:
300 pulsatus rogat et pugnis concisus adorat,

ut liceat paucis cum dentibus inde reverti.

nec tamen haec tantum metuas, nam qui spoliet te non derit, clausis domibus postquam omnis ubique fixa catenatae siluit compago tabernae.

305 interdum et ferro subitus grassator agit rem. armato quotiens tutae custode tenentur

et Pomptina palus et Gallinaria pinus,

sic inde huc omnes tamquam ad vivaria currunt. qua fornace graves, qua non incude, catenae? 310 maximus in vinclis ferri modus, ut timeas, ne vomer deficiat, ne marrae et sarcula desint. felices proavorum atavos, felicia dicas

saecula, quae quondam sub regibus atque tribunis
viderunt uno contentam carcere Romam.

315 His alias poteram et pluris subnectere causas,
sed iumenta vocant, et sol inclinat, eundum est.
nam mihi commota iandudum mulio virga
annuit.-ergo vale nostri memor, et quotiens te
Roma tuo refici properantem reddet Aquino,

320 me quoque ad Helvinam Cererem vestramque Dianam converte a Cumis: saturarum ego, ni pudet illas, adiutor gelidos veniam caligatus in agros.'