ز

[AD LUCILIUM

DE PROVIDENTIA.

I. QUAESISTI a me, Lucili, quid ita, si providentia mundus ageretur, multa bonis viris mala accidere? Hoc commodius in contextu operis redderetur, cum praeesse universis providentiam probaremus et interesse nobis deum: sed quoniam a toto particulam revelli placet et unam contradictionem manente lite integra solvere, faciam rem non difficilem, causam deorum agam. Supervacuum est in praesentia ostendere non sine aliquo custode tantum opus stare, nec hunc siderum coetum discursumque fortuiti inpetus esse, et quae casus incitat saepe turbari et cito arietare, hanc inoffensam velocitatem procedere aeternae legis imperio tantum rerum terra marique gestantem, tantum clarissimorum luminum et ex dispositore lucentium non esse materiae errantis hunc ordinem, nec quae temere coierunt, tanta arte pendere ut terrarum gravissimum pondus sedeat inmotum et circa se properantis coeli fugam spectet, ut infusa vallibus maria molliant terras nec ullum incrementum fluminum sentiant, ut ex minimis seminibus nascantur ingentia. . Ne illa quidem quae videntur confusa et incerta, pluvias dico nubesque et elisorum fulminum iactus et incendia ruptis montium

verticibus effusa, tremores labantis soli et alia quae tumultuosa pars rerum circa terras movet, sine ratione, quamvis subita sint, accidunt: sed suas et illa causas habent non minus quam quae alienis locis conspecta miraculo sunt, ut in mediis fluctibus calentes aquae et nova insularum in vasto exsilientium mari spatia.

Iam vero si quis observaverit nudari litora pelago in se recedente eademque intra exiguum tempus operiri, credet caeca quadam volutatione modo contrahi undas et introrsum agi, modo erumpere et magno cursu repetere sedem suam: cum interim illae portionibus crescunt et ad horam ac diem subeunt ampliores minoresque, prout illas lunare sidus elicuit, ad cuius arbitrium oceanus exundat. Suo ista tempori reserventur eo quidem magis, quod tu non dubitas de providentia, sed quaeris. $. In gratiam te reducam cum dis adversus optimos optimis. Neque enim rerum natura patitur ut umquam bóna bonis noceant. Inter bonos viros ac deos amicitia est conciliante virtute: amicitiam dico? immo etiam necessitudo et similitudo: quoniam quidem bonus tempore tantum a deo differt, discipulus eius aemulatorque et vera progenies, quam parens ille magnificus, virtutum non lenis exactor, sicut severi patres, durius educat. Itaque cum videris bonos viros acceptosque dis laborare, sudare, per arduum escendere, malos autem lascivire et voluptatibus fluere; cogita filiorum nos modestia delectari, vernularum licentia: illos disciplina tristiori contineri, horum ali audaciam. Idem tibi de deo liqueat bonum virum in deliciis non habet: experitur, indurat, sibi illum parat.

II. Quare multa bonis viris adversa eveniunt? Nihil accidere bono viro mali potest: non miscentur contra

*

ria. Quemadmodum tot amnes, tantum superne deiec-
torum imbrium, tanta medicatorum vis fontium non
mutant saporem maris, ne remittunt quidem: ita ad-
versarum inpetus rerum viri fortis non vertit animum.
Manet in statu et quicquid evenit, in suum colorem tra-
hit. Est enim omnibus externis potentior. Nec hoc
dico, non sentit illa, sed vincit et alioquin quietus pla-
cidusque contra incurrentia adtollitur. Omnia adversa
exercitationes putat. Quis autem, vir modo et erec-
tus ad honesta, non est laboris adpetens iusti et ad offi-
cia cum periculo promptus? cui non industrio otium
poena est? Athletas videmus, quibus virium cura est,
cum fortissimis quibusque confligere et exigere ab his
per quos certamini praeparantur, ut totis contra ipsos
viribus utantur: caedi se vexarique patiuntur et, si non
inveniunt singulos pares, pluribus simul obiciuntur.
Marcet sine adversario virtus: tunc adparet quanta sit
quantumque polleat, cum quid possit patientia ostendit.
Scias licet idem viris bonis esse faciendum, ut dura ac
difficilia non reformident nec de fato querantur: quic-
quid accidit, boni consulant, in bonum vertant.
quid, sed quemadmodum feras interest. Non vides,
quanto aliter patres, aliter matres indulgeant? illi ex-
ercitari iubent liberos ad studia obeunda mature, feri-
atis quoque diebus non patiuntur esse otiosos et sudo-
rem illis et interdum lacrimas excutiunt: at matres
fovere in sinu, continere in umbra volunt, numquam
flere, numquam contristari, numquam laborare. 4. Pa-
trium deus habet adversus bonos viros animum et illos
fortiter amat et, operibus, inquit, doloribus, damnis exa-
gitentur, ut verum colligant robur. Languent per iner-
tiam saginata nec labore tantum, sed motu et ipso sui

Non

onere deficiunt.

Non fert ullum ictum inlaesa felicitas: at ubi adsidua fuit cum incommodis suis rixa, callum per iniurias duxit nec ulli malo cedit, sed etiam si cecidit, de genu pugnat. Miraris tu, si deus ille bonorum amantissimus, qui illos quam optimos esse atque excellentissimos vult, fortunam illis cum qua exerceantur adsignat? Ego vero non miror. Si aliquando inpetum capiunt, spectant di magnos viros conluctantes cum aliqua calamitate. Nobis interdum voluptati est, si adulescens constantis animi inruentem feram venabulo excepit, si leonis incursum interritus pertulit: tantoque hoc spectaculum est gratius, quanto id honestior fecit.

Non sunt ista, quae possint deorum in se voltum convertere, puerilia et humanae oblectamenta levitatis. Ecce spectaculum dignum ad quod respiciat intentus operi suo deus; ecce par deo dignum, vir fortis cum fortuna mala conpositus, utique si et provocavit. Non video, inquam, quid habeat in terris Iupiter pulchrius, si convertere animum velit, quam ut spectet Catonem iam partibus non semel fractis stantem nihilominus inter ruinas publicas rectum. Licet, inquit, omnia in unius ditionem concesserint, custodiantur legionibus terrae, classibus maria, Caesarianus portas miles obsideat: Cato qua exeat habet. Una manu latam libertati viam faciet: ferrum istud, etiam civili bello purum et innoxium, bonas tandem ac nobiles edet operas: libertatem quam patriae non potuit, Catoni dabit. Adgredere, anime, diu meditatum opus, eripe te rebus humanis. Iam Petreius et Iuba concucurrerunt iacentque alter alterius manu caesi: fortis et egregia fati conventio, sed quae non deceat magnitudinem nostram: tam turpe est Catoni mortem ab ullo petere quam vi

ل

tam. Liquet mihi, cum magno spectasse gaudio deos,
cum ille vir, acerrimus sui vindex, alienae saluti consulit
et instruit discedentium fugam; dum studia etiam nocte
ultima tractat, dum gladium sacro pectori infigit, dum
viscera spargit et illam sanctissimam animam indig-
namque quae ferro contaminaretur, manu educit.

Inde crediderim fuisse parum certum et efficax volnus:
non fuit dis inmortalibus satis spectare Catonem semel:
retenta ac revocata virtus est, ut in difficiliore parte se
ostenderet. Non enim tam magno animo mors inicitur
quam repetitur.Quidni libenter spectarent alumnum

suum tam claro ac memorabili exitu evadentem? mors
illos consecrat, quorum exitum et qui timent laudant.

III. Sed iam procedente oratione ostendam, quam non sint quae videntur mala. Nunc illud dico, ista quae tu vocas aspera, quae adversa et abominanda, primum pro ipsis esse quibus accidunt, deinde pro universis, quorum maior dis cura quam singulorum est: post hoc volentibus accidere ac dignos malo esse, si nolint. His adiciam fato ista sic et recte eadem lege bonis evenire qua sunt boni. Persuadebo deinde tibi, ne umquam boni viri miserearis: potest enim miser dici, non potest esse. Difficillimum ex omnibus quae proposui videtur quod primum dixi, pro ipsis esse quibus eveniunt ista, quae horremus ac tremimus. Pro ipsis est, inquis, in exilium proici, in egestatem deduci liberos, coniugem ecferre, ignominia adfici, debilitari? Si miraris haec pro aliquo esse, miraberis quosdam ferro et igne curari nec minus fame ac siti. Sed si cogitaveris tecum remedii causa quibusdam et radi ossa et legi et extrahi venas et quaedam amputari membra, quae' sine totius pernicie corporis haerere non poterant hoc

༨