ad iocos devocanda. Cum puerulis Socrates ludere non erubescebat; et Cato vino laxabat animum curis publicis fatigatum. 11. Et Scipio triumphale illud ac militare corpus movet ad numeros, non molliter se infringens, ut nunc mos est etiam incessu ipso ultra muliebrem mollitiam fluentibus, sed ut antiqui illi viri solebant inter lusum ac festa tempora virilem in modum tripudiare, non facturi detrimentum, etiam si ab hostibus suis spectarentur. Danda est animis remissio: meliores acrioresque requieti surgent. Ut fertilibus agris non est imperandum (cito enim illos exhauriet numquam intermissa fecunditas), ita animorum inpetus adsiduus labor franget. Vires recipient paulum resoluti et emissi. 12. Nascitur ex adsiduitate laborum animorum hebetatio quaedam et languor: nec ad hoc tanta hominum cupiditas tenderet, nisi naturalem quamdam voluptatem haberet lusus iocusque : quorum frequens usus omne animis pondus omnemque vim eripiet. Nam et somnus refectioni necessarius est: hunc tamen si per diem noctemque continues, mors erit. Multum interest, remittas aliquid, an solvas. Legum conditores festos instituerunt dies, ut ad hilaritatem homines publice cogerentur, tamquam necessarium laboribus interponentes temperamentum. 13. Et magni, ut dixi, viri quidam sibi menstruas certis diebus ferias dabant; quidam nullum non diem inter otium et curas dividebant: qualem Pollionem Asinium, oratorem magnum, meminimus quem nulla res ultra decumam retinuit: ne epistulas quidem post eam horam legebat, ne quid novae curac nasceretur; sed totius diei lassitudinem duabus illis horis ponebat. Quidam medio die interiunxerunt et

in postmeridianas horas aliquid levioris operae distulerunt. 14. Maiores quoque nostri novam relationem post horam decimam in senatu fieri vetabant. Miles vigilias dividit et nox inmunis est ab expeditione redeuntium. Indulgendum est animo dandumque subinde otium, quod alimenti ac virium loco sit: et in ambulationibus apertis vagandum, ut coelo libero et multo spiritu augeat adtollatque se animus. Aliquando vectatio iterque et mutata regio vigorem dabunt convictusque et liberalior potio: nonnumquam et usque ad ebrietatem veniendum, non ut mergat nos, sed ut deprimat. 15. Eluit enim curas et ab imo animum movet et ut morbis quibusdam ita tristitiae medetur. Liberque non ob licentiam linguae dictus est inventor vini, sed quia liberat servitio curarum animum et adserit vegetatque et audaciorem in omnes conatus facit. Sed ut libertatis ita vini salubris moderatio est. Solonem Arcesilaumque indulsisse vino credunt. Catoni ebrietas obiecta est: facilius efficiet, quisquis obiecerit, hoc crimen honestum quam turpem Catonem. Sed nec saepe faciendum est, ne animus malam consuetudinem ducat, et aliquando tamen in exsultationem libertatemque extrahendus tristisque sobrietas removenda paulisper. 16. Nam sive Graeco poetae credimus, aliquando et insanire iucundum est; sive Platoni, frustra poeticas fores conpos sui pepulit; sive Aristoteli, nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit : non potest grande aliquid et super ceteros loqui nisi mota mens. Cum volgaria et solita contempsit instinctuque sacro surrexit excelsior, tunc demum aliquid cecinit grandius ore mortali. 17. Non potest

sublime quicquam et in arduo positum contingere, quamdiu apud se est: desciscat oportet a solito et efferatur et mordeat frenos et rectorem rapiat suum eoque ferat, quo per se timuisset escendere.

Habes, Serene carissime, quae possint tranquillitatem tueri, quae restituere, quae subrepentibus vitiis resistant. Illud tamen scito, nihil horum satis esse validum rem inbecillam servantibus, nisi intenta et adsidua cura circumit animum labentem.

British Museum.

L. ANNAEI SENECAE

AD PAULINUM

DE BREVITATE VITAE

LIBER UNUS.