SELECT TITLES FROM THE DIGEST OF JUSTINIAN. PART I. INTRODUCTORY TITLES. LIBER PRIMUS. TIT. I. DE IUSTITIA ET IURE. SUMMARY.- Ius' is defined (1. pr. § 1), and divided into publicum' and' priuatum;' 'ius priuatum' is subdivided into 'ius naturale, gentium, ciuile' (§ 2); 'ius naturale' is discussed as the foundation of family life (§ 3); 'ius gentium' as the foundation of government, slavery, property, and contracts (§ 4 and 2-5); the sources of 'ius ciuile' are enumerated (6-9); iustitia' and 'iurisprudentia' are defined, and the 'iuris praecepta are stated (10); the ambiguity of the term 'ius' is pointed out (11, 12). Cf. Inst. i. 1, and 2. pr.- § 3; Gai. i. 1, 2. ULPIANUS libro I institutionum. IURI operam daturum prius nosse oportet, unde nomen iuris descendat. est autem a justitia appellatum: nam, ut eleganter Celsus definit, ius est ars boni et aequi'. Cuius merito quis nos sacerdotes appellet 2: iustitiam namque colimus et boni et aequi notitiam profitemur, aequum ab iniquo separantes, licitum ab illicito discernentes, bonos non solum metu poenarum, uerum etiam praemiorum quoque exhortatione efficere cupientes, ueram nisi fallor philosophiam, non simulatam affectantes. Huius studii duae sunt positiones, publicum et priuatum. publi- 2 cum ius est quod ad statum rei Romanae spectat, priuatum quod . ad singulorum utilitatem: sunt enim quaedam publice utilia, quaedam priuatim. publicum ius in sacris, in sacerdotibus, in magistratibus constitit. priuatum ius tripertitum est: collectum etenim est ex naturalibus praeceptis aut gentium aut ciuilibus. Ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit: nam ius istud non humani generis proprium, sed omnium animalium, quae 2 D. 1. 13. 1. 5. 1 D. 1. 17. 90; C. iii. 1. 8. B 3 in terra, quae in mari nascuntur, auium quoque commune est. hinc descendit maris atque feminae coniunctio, quam nos matrimonium appellamus 1, hinc liberorum procreatio, hinc educatio2. uidemus etenim cetera quoque animalia, feras etiam istius iuris 4 peritia censeri. Ius gentium est, quo gentes humanae utuntur 3. quod a naturali recedere facile intellegere licet, quia illud omnibus animalibus, hoc solis hominibus inter se commune sit. 2. POMPONIUS libro singulari enchiridii. Ueluti erga deum religio: ut parentibus et patriae pareamus: 3. FLORENTINUS libro I institutionum. Ut uim atque iniuriam propulsemus: nam iure hoc euenit, ut quod quisque ob tutelam corporis sui fecerit, iure fecisse existimetur, et cum inter nos cognationem quandam natura constituit, consequens est hominem homini insidiari nefas esse. ULPIANUS libro I institutionum. Manumissiones quoque iuris gentium sunt. est autem manumissio de manu missio, id est datio libertatis: nam quamdiu quis in seruitute est, manui et potestati suppositus est, manumissus liberatur potestate. quae res a iure gentium originem sumpsit, utpote cum iure naturali omnes liberi nascerentur nec esset nota manumissio, cum seruitus esset incognita: sed posteaquam iure gentium seruitus inuasit, secutum est beneficium manumissionis. et cum uno naturali nomine homines appellaremur, iure gentium tria genera esse coeperunt 5: liberi et his contrarium serui et tertium genus liberti, id est hi qui desierant esse serui. 5. HERMOGENIANUS libro I iuris epitomarum. Ex hoc iure gentium introducta bella, discretae gentes, regna condita, dominia distincta, agris termini positi, aedificia collocata, commercium7, emptiones uenditiones, locationes conductiones, obligationes institutae: exceptis quibusdam quae iure ciuili introductae sunt. 6. ULPIANUS libro I institutionum. Ius ciuile est, quod neque in totum a naturali uel gentium recedit nec per omnia ei seruit: itaque cum aliquid addimus uel detrahimus iuri communi, ius proprium, id est ciuile efficimus 10. Hoc igitur ius nostrum constat aut ex scripto aut sine scripto, ut apud Graecos: τῶν νόμων οἱ μὲν ἔγγραφοι, οἱ δὲ ἄγραφοι. 7. PAPINIANUS libro II definitionum. Ius autem ciuile est, quod ex legibus, plebis scitis, senatus 1 D. xxiii. 2. I. 4 D. ix. 2. 45. 4. 2 C. v. 13. 5. 5 D. i. 5. 4; N. lxxxix. 1. 8 D. xviii. I. 1. 2; Inst. i. 2. 2. 9 D. xix. 2. I. 3 infr. 9; D. xli. 1. 1; Inst. ii. I. II. 6 D. xli. I. I. 7 D. xlviii. 22. 15. 10 Inst. i. 2. II. consultis, decretis principum, auctoritate prudentium uenit. Ius 1 praetorium est, quod praetores introduxerunt adiuuandi uel supplendi uel corrigendi iuris ciuilis gratia propter utilitatem publicam. quod et honorarium dicitur ad honorem praetorum sic nominatum 1. 8. MARCIANUS libro I institutionum. Nam et ipsum ius honorarium uiua uox est iuris ciuilis 2. 9. GAIUS libro I institutionum. Omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utuntur. nam quod quisque populus ipse sibi ius constituit, id ipsius proprium ciuitatis est uocaturque ius ciuile, quasi ius proprium ipsius ciuitatis: quod uero naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes peraeque custoditur uocaturque ius gentium, quasi quo iure omnes gentes utuntur. ULPIANUS libro I regularum. Iustitia est constans et perpetua uoluntas ius suum cuique tribuendi 3. Iuris praecepta sunt haec: honeste uiuere, alterum non 1 laedere, suum cuique tribuere. Iuris prudentia est diuinarum atque 2 humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia. PAULUS libro XIV ad Sabinum. lus pluribus modis dicitur: uno modo, cum id quod semper aequum ac bonum est ius dicitur, ut est ius naturale. altero modo, quod omnibus aut pluribus in quaque ciuitate utile est, ut est ius ciuile. nec minus ius recte appellatur in ciuitate nostra ius honorarium. praetor quoque ius reddere dicitur etiam cum inique decernit, relatione scilicet facta non ad id quod ita praetor fecit, sed ad illud quod praetorem facere conuenit. alia significatione ius dicitur locus in quo ius redditur, appellatione collata ab eo quod fit in eo ubi fit. quem locum determinare hoc modo possumus: ubicumque praetor salua maiestate imperii sui saluoque more maiorum ius dicere constituit, is locus recte ius appellatur7. 12. MARCIANUS libro I institutionum. Nonnunquam ius etiam pro necessitudine dicimus ueluti 'est mihi ius cognationis uel adfinitatis." 1 D. i. 2. 2. 12; Inst. i. 2. 7; Gai. i. 6. * Const. Deo Auct. 1. xxxvi. 1. 65. 2. 2 N. cv. 2 ad fin. 3 D. xvi. 3. 31. 6 D. ii. 12. I. I; TIT. II. DE ORIGINE IURIS ET OMNIUM MAGISTRATUUM ET SUCCESSIONE PRUDENTIUM. SUMMARY.-The extract from Pomponius, who wrote in the time of Hadrian, treats of three topics: I. Iuris origo et processus (1-12). The leges curiatae' of the Kings were summed up in the Ius Papirianum (1-3). The earliest sources of law subsequently to the Decemvirs were the XII Tables, the ius ciuile' of the prudentes,' and the legis actiones' which were made known in the Ius Ciuile Flauianum (4-7). Later sources of law were Plebiscita, Sen. Consulta, Edicta Magistr., and Const. Principum (8-12). Cf. Tac. Ann. iii. 25-28. II. Magistratuum nomina et origo (13-34). __ Reges (14), Trib. cel. (15), Consules (16), Censores (17), Dictatores (18), Mag. Equit. (19), Trib. pleb. (20), Aediles (21), Quaestores (22), Quaest. parr. (23), Xuiri (24), Trib. mil. (25), Aed. cur. (26), Praet. urb. (27), Praet. peregr. (28), Xuiri lit. iud. (29), IVuiri curand. uiar. &c. (30), Vuiri promagistr. (31), increase of praetors and aediles (32), Praef. urb. (33); which of these iura reddebant' (34). Cf. Lyd. de Magistratibus. III. Successio prudentium (35–53).-The origin of the ius respondendi' (48-50); cf. Gai. i. 7. The Proculian and Sabinian schools (46-53); cf. Tac. Ann. iii. 75. 1. GAIUS libro I ad legem XII tabularum. Facturus legum uetustarum interpretationem necessario prius ab urbis initiis repetendum existimaui, non quia uelim uerbosos commentarios facere, sed quod in omnibus rebus animaduerto id perfectum esse quod ex omnibus suis partibus constaret: et certe cuiusque rei potissima pars principium est. deinde si in foro causas dicentibus nefas ut ita dixerim uidetur esse nulla praefatione facta iudici rem exponere: quanto magis interpretationem promittentibus inconueniens erit omissis initiis atque origine non repetita atque illotis ut ita dixerim manibus protinus materiam interpretationis tractare? namque nisi fallor istae praefationes et libentius nos ad lectionem propositae materiae producunt et cum ibi uenerimus, cuidentiorem praestant intellectum. 2. POMPONIUS libro singulari enchiridii. Necessarium itaque nobis uidetur ipsius iuris originem atque I processum demonstrare. Et quidem initio ciuitatis nostrae populus sine lege certa, sine iure certo primum agere instituit omniaque 2 manu a regibus gubernabantur. Postea aucta ad aliquem modum ciuitate ipsum Romulum traditur populum in triginta partes diuisisse, quas partes curias appellauit propterea quod tunc reipublicae curam per sententias partium earum expediebat. et ita leges quasdam et ipse curiatas ad populum tulit: tulerunt et sequentes reges. quae omnes conscriptae exstant in libro Sexti1 Papirii, qui fuit illis temporibus quibus Superbus Demarati Corinthii filius, ex principalibus uiris. is liber, ut diximus, appellatur ius ciuile Papi 1 Sed vide infra § 36. rianum, non quia Papirius de suo quicquam ibi adiecit, sed quod leges sine ordine latas in unum composuit. Exactis deinde regibus lege tribunicia omnes leges hae exole- 3 uerunt iterumque coepit populus Romanus incerto magis iure et consuetudine aliqua uti quam per latam legem, idque prope uiginti annis passus est. Postea ne diutius hoc fieret, placuit publica 4 auctoritate decem constitui uiros, per quos peterentur leges a Graecis ciuitatibus et ciuitas fundaretur legibus: quas in tabulas eboreas perscriptas pro rostris composuerunt, ut possint leges. apertius percipi: datumque est eis ius eo anno in ciuitate summum, uti leges et corrigerent, si opus esset, et interpretarentur, neque prouocatio ab eis sicut a reliquis magistratibus fieret. qui ipsi animaduerterunt aliquid deesse istis primis legibus ideoque sequenti anno alias duas ad easdem tabulas adiecerunt: et ita ex accedenti appellatae sunt leges duodecim tabularum. quarum ferendarum auctorem fuisse decemuiris Hermodorum quendam Ephesium exulantem in Italia quidam rettulerunt. His legibus latis coepit (ut naturaliter euenire solet, ut inter- 5 pretatio desideraret prudentium auctoritatem) necessariam esse disputatione fori. haec disputatio, et hoc ius quod sine scripto uenit compositum a prudentibus, propria parte aliqua non appellatur, ut ceterae partes iuris suis nominibus designantur, datis propriis nominibus ceteris partibus, sed communi nomine appellatur ius ciuile. Deinde ex his legibus codem tempore fere actiones compositae 6 sunt, quibus inter se homines disceptarent: quas actiones ne populus prout uellet institueret, certas sollemnesque esse uoluerunt: et appellatur haec pars iuris legis actiones, id est legitimae actiones 2. et ita eodem paene tempore tria haec iura nata sunt: lege duodecim tabularum 3 ex his fluere coepit ius ciuile, ex isdem legis actiones compositae sunt. omnium tamen harum et interpretandi scientia et actiones apud collegium pontificum erant, ex quibus constituebatur, quis quoquo anno pracesset priuatis. et fere populus annis prope centum hac consuetudine usus est. Postea cum Ap-7 pius Claudius proposuisset et ad formam redegisset has actiones, Gnaeus Flauius scriba eius libertini filius subreptum librum populo tradidit, et adeo gratum fuit id munus populo, ut tribunus plebis fieret et senator et aedilis curulis. hic liber, qui actiones continet, appellatur ius ciuile Flauianum, sicut ille ius ciuile Papirianum: nam nec Gnaeus Flauius de suo quicquam adiecit libro. augescente ciuitate quia deerant quaedam genera agendi, non post multum temporis spatium Sextus Aelius alias actiones composuit et librum populo dedit, qui appellatur ius Aelianum. Deinde cum 8 esset in ciuitate lex duodecim tabularum et ius ciuile, essent et legis actiones, euenit, ut plebs in discordiam cum patribus perueniret et secederet sibique iura constitueret, quae iura plebi scita ' disputationem? 3 lege XII tabularum lata? 4 C. vii. 7.1. pr. 2 Gai. iv. 10-31. |