ARGUMENTUM.

Cum olim annos aliquot inter Sex. Nævium præconem et C. Quintium de plebe Romana hominem societas rerum, quæ in Gallia comparabantur, fuisset, moritur C. Quintius, fratremque Publium testamento heredem facit. Dissoluta hoc modo societate, judicio primum de communi dividundo, h. e. si quæ de communis prædii divisione lites inter socios ortæ essent; dein, si quid ab alterutro deberetur, pro socio judicio vel arbitrio, h. e. judicio societatis, si quis scil. socium fraudasset, disceptandum erat. Hoc cum sumtis intra parietes domesticos arbitris transigi non potuisset, resque aliquandiu in vadimonium fuisset, quod permittente prætore alter alterum vadatus erat, h. e. fidejussores s. vades postularat, qui alterum vadimonium obiturum suo periculo præstarent, idque vadimonium sæpenumero dilatum esset; tandem Sex. Nævius, L. Scipione C. Norbano Coss. cum P. Quintius in Galliam profectus esset, testes complures sumsit, se vadimonium stitisse, P. Quintium deseruisse. Eam testationem cum ad P. Burrienum Prætorem edidisset, postulavit ex edicto Prætoris, ut sibi Quintii bona, quasi latitantis debitoris, possidere liceret. Prætor, qui deserti vadimonii tabulas testimoniumque audiret, neminem porro, qui absentem Quintium defenderet, adesse videret, ei possessionem decernit. Ita Nævius dies triginta possedit: quibus exactis, eadem bona proscribit, auctionemque in diem certam constituit. Cum ecce tibi Sext. Alphenus Quintii se procuratorem esse denuntiat, statimque et libellos dejicit, et puerum, quem Nævius abducebat, eripit; seque paratum esse judicio Quintium defendere, profitetur. Hunc Nævius in jus ad P. Burrienum vocat: petit, ut si velit Pro socio judicio P. Quintium defendere, judicatum solvi satisdet, h. e. sponsores det locupletes, qui præstarent, tantum solutum iri suo periculo, quantum judicio facto solvi oporteret, si Quintius damnaretur. Alphenus satisdare non recusat, dum idem vicissim Nævius faciat. Solos enim eos tantum satisdare, quorum bona ex edicto possessa essent: hæc autem non fuisse ex edicto possessa, paratum se defendere. Prætor qui possessionem decreverat, et possessa fuisse bona intelligebat, decernit, ut solus Alphenus satisdet: qui tum, quasi injustum Prætoris decretum esset, tribunos pleb. appellat. L. Brutus e decem unus ostendit se intercessurum, nisi quid inter eos

a.

conveniret. Convenit igitur ut idibus Septemb. id est, sex septemve post mensibus P. Quintius judicio se sisteret. Venit Quintius, rebus sæpe dilatis, tandem, in jus ad P. Dolabellam Prætorem urbis, M. Tullio, Cn. Dolabella Coss. itur. Ibi Nævius, judicium communi dividundo postulat, cum eo, ut Quintius satisdet, quippe cujus bona ex edicto possessa sint. Quintius satisdare recusat, quasi sua bona ex edicto possessa non sint. Dolabella decernit, ut aut satisdet, aut sponsionem faciat, i. e. certam pecuniam constituat, quam perdat, si sua bona ex edicto possessa sint. Sponsionem facere Quintius maluit. Judicium ergo constituitur: daturque hoc negotium C. Aquilio Gallo, tum juris civilis scientia inprimis claro: qui tres secum in consilium Juris consultos adhibuit, M. Marcellum, P. Quintilium et L. Lucullum, coram quibus ea res acta est.

p. 1. QUÆ res in civitate duæ plurimum possunt, hæ contra nos ambæ faciunt in hoc tempore, summa gratia, et 1 eloquentia: quarum alterum, C. Áquilli, vereor; alteram 1 metuo. Eloquentia Q. Hortensii ne me 1 in dicendo impediat, nonnihil commoveor: gratia Sex. Nævii 2 ne P. 2 Quintio noceat, id vero non mediocriter pertimesco. Neque 3 hoc tantopere querendum videretur, hæc summa in illis esse, si in nobis essent saltem mediocria. verum ita se res habet, ut ego, qui 4 neque usu satis, et ingenio parum possum, cum patrono disertissimo comparer: P. Quintius, cui tenues opes, nullæ facultates, exigua amicorum copiæ sunt, 3 cum adversario gratiosissimo contendat. Illud quoque nobis accedit incommoduin, quod M. Junius, qui hanc causam, Aquilli, 5 aliquoties apud te egit, homo et in aliis causis exercitatus, et in hac multum, et sæpe versatus, hoc tempore abest, nova legatione impeditus: et ad me ventum est, qui, ut summa haberem cetera, 6 temporis quidem certe vix satis habui, ut rem tantam, tot controversiis implicatam, 4 possem cognoscere. Ita, quod mihi consuevit in ceteris

1 in dicendo] Sic edd. R. B. Ven. 1480. Mediol. Junt. &c. item Mss. quidam. restituitque Grævius. Vulgo in abest: quod est durius.

2 ne P. Q.] Ed. Wald. ne potius Quintio. quam corruptionem hujus prænominis et in aliis libris reperi.

3 hoc-hac] Durior mihi videtur hæc pronominis ejusdem, talis tam exiguo intervallo repetitio; et hanc formam, hoc querendum, sequitur legitime, quod hæc s. in illis sunt. Forte aut hoc delendum, aut pro co hæc scribendum, et alterum hæc delendum: aut sic: neque t. q. videretur, hae; aut sic: neque hæc, tantopere q. videretur, summa in

illis esse.

4 neque usu s. et ing.] Ne quem impediat hæc paullo durior ratio neque

et: non semper Cicero et alii Latinitatis auctores dicunt neque neque sed etiam, ut semel tantum neque sit, altero loco alia particula, ut h. 1. Sæpe notatum hoc Criticis. vid. v. c. Cortius ad Sall. Jug. 74. pr.

5 aliquoties apud te egit] Nec tamen peroravit, ut diserte dicit c. 10. male Manutius ad ampliationem judicum refert.

6 temporis quidem certe] Sic iterum c. 15. Grævius ibi certe delet: hie non: quanquam ibi etiam durius est, quam h. 1. Potest utique abesse certe; nec quisquam desideraret, si abesset. sed respondet Græco pì dà, quod ad tempus attinet, ejus certe &c. pluribus locis reperitur sic apud nostrum.

Et

causis esse adjumento, id quoque in hac causa deficit. nam, quo minus ingenio possum, subsidio mihi diligentiam comparavi: quæ quanta sit, nisi tempus et spatium datum sit, intelligi non potest. Quæ quo plura sunt, C. Aquilli, eo te, et hos, qui tibi in consilio adsunt, 9 meliori mente nostra verba audire oportebit: ut multis incommodis veri-b. tas debilitata, tandem æquitate talium virorum recreetur. Quodsi tu judex nullo præsidio fuisse videbere contra vim 5 et gratiam, solitudini, atque inopiæ; si apud hoc consilium ex opibus, non ex veritate causa pendetur: profecto nihil est jam sanctum atque sincerum in civitate: nihil, quod humilitatem cujusquam, gravitas et virtus judicis consoletur. Certe aut apud te, et eos, qui tibi adsunt, veritas valebit: aut ex hoc loco repulsa vi et gratia, locum, ubi consistat, reperire non poterit. 10 Non eo dico, C. Aquilli, quo mihi 2 veniat in dubium tua fides et constantia, aut quo non in his,

quos tibi advocasti, viris electissimis civitatis, spem summam habere P. Quintius debeat. Quid ergo est? Primum 6 magnitudo periculi summo timore hominem afficit, quod uno judicio de fortunis omnibus decernit; idque dum cogitat, non minus sæpe ei venit in mentem 12 potestatis, quam æquitatis tuæ; propterea quod omnes, quorum in alterius manu vita posita est, sæpius illud cogitant, quid possit is, cujus in ditione ac potestate sunt, quam, quid debeat facere. Deinde habet adversarium P. Quintius verbo Sex. Nævi-7 um; re vera, hujusce ætatis homines disertissimos, 13 fortissimos, ornatissimos nostræ civitatis; qui communi studio, summis opibus Sex. Nævium defendunt; si id est defendere, cupiditati alterius obtemperare, quo is facilius, quem velit, iniquo judicio opprimere possit. Nam quid hoc iniquius, 8 aut indignius, C. Aquilli, dici, aut commemorari potest, quam me, qui caput alterius, famam, fortunasque defendam, priore loco causam dicere: cum præsertim Q. Hortensius, qui hoc judicio partes accusatoris obtinet, contra me p. 2. sit dicturus; cui summam copiam facultatemque dicendi a. natura largita est? Ita fit, ut ego, qui tela depellere et vulneribus mederi debeam, tum id facere cogar, cum etiam

7 id quoque in h. c.] Lambinus addit me. Mox pro quo minus legendum esse, quod minus i. p. etiam alii monuere alias avazóλDos oratio est.

9 meliori mente] pro æquiori. Ceterum bonam mentem sic dici, nondum observavi.

10 Non eo dico] Sic absolute alias non dicitur, sed additur quod vel hoc, aut simile quid. Fortasse fuit: Id non eo dico: absorpsitque id finis verbi præcedentis. Ursinus in Ms. reperit

nec; in Ms. Falkenb. fuit neque.

11 quos tibi advocasti] v. Clav. in advocare.

12 potestatis] Ed. W. vis potestatis. 13 fortissimos] Hotomannus corrigit florentissimos: nam fortissimos non sane aptos huic loco esse: sed id nihil differt ab ornatissimos, pro quo tamen ed. W. habet honorandissimos. voluit dare honoratissimos: quod sane bene patronis Nævii convenit.

14 telum adversarius nullum jecerit: illis autem id tempus impugnandi detur, cum et vitandi illorum impetus potestas adempta nobis erit; et, si qua in re, id quod parati sunt facere, 15 falsum crimen quasi venenatum aliquod telum je9 cerint, medicinæ faciendæ locus non erit. Id accidit prætoris iniquitate et injuria: primum quod contra omnium consuetudinem, judicium prius de probro, quam de re, maluit fieri: deinde, quod ita constituit idipsum judicium, ut reus, antequam verbum accusatoris audisset, causam dicere cogeretur; quod eorum gratia et potentia factum est, qui, quasi sua res aut honos agatur, ita diligenter Sex. Nævii studio et cupiditati morem gerunt: et in ejusmodi rebus opes suas experiuntur, in quibus, quo plus propter virtutem nobilitatemque possunt, eo minus, quantum possint, debent 10 ostendere. Cum tot tantisque difficultatibus affectus atque afflictus, in tuam, C. Aquilli, fidem, veritatem, misericordiam P. Quintius confugerit: cum adhuc ei, propter vim adversariorum, non jus par, non agendi potestas eadem, non magistratus æquus reperiri potuerit: cum ei, summam per injuriam, omnia inimica atque infesta fuerint: te, C. Aquilli, 16 vosque, qui in consilio adestis, orat atque obsecrat, ut multis injuriis jactatam atque agitatam æquitatem, 3 in hoc tandem loco consistere et confirmari patiamini. Id 11 quo facilius facere possitis, dabo operam, ut à principio, res quemadmodum gesta et contracta sit, cognoscatis.

b. C. Quintius fuit P. Quintii hujus frater; sane ceterarum rerum paterfamilias et prudens et attentus, una in re paullo minus consideratus, qui societatem cum Sex. Nævio fecerit, viro bono, verumtamen non ita instituto, ut jura societatis et officia certi patrisfamilias nosse posset: non quo ei deesset ingenium: (nam neque parum facetus scurra Sex. Nævius, neque inhumanus præco est umquam existimatus.) Quid ergo est? Cum ei natura nihil melius quam vocem dedisset, pater nihil præter libertatem reliquisset; vocem in quæstum contulit: libertate usus est, quo impunius dicax 12 esset. Quare quod socium tibi eum velles adjungere, nihil erat, nisi ut in tua pecunia condisceret, qui pecuniæ fructus esset. tamen inductus consuetudine ac familiaritate Quintius fecit, ut dixi, societatem earum rerum, quæ in

14 t. a. jecerit] Ed. R. W. B. et aliæ vett. item Mss. plures legerit. quod male nonnulli defenderunt, ut demonstrat Victorius. Ceterum consecutio orationis postulat jecit: cum adversarius nullum telum jecit-cum-potestas nobis ademta erit. Videntur librarii sic dedisse, quia post sic est.

15 falsum crimen, quasi] pro glossa

delet Lambinus: eleganter sane: nam falso crimini non respondet medicinam facere, sed venenato telo, estque locus totus allegoricus. Hic quoque legerint edd. R. W. B. &c.

16 vosque, qui in cons. ad.] Videtur judices alloqui: sed sunt advocati et consiliarii, quos sibi adsciverat Aquilius, qui post assessores dicti.

Gallia comparabantur. Erat ei pecuaria res ampla, et rustica, sane bene culta et fructuosa. Tollitur ab atriis Liciniis, atque a præconum consessu in Galliam Nævius, et trans Alpes usque transfertur. Fit magna mutatio loci, non ingenii. Nam, qui ab adolescentulo quæstum sibi instituisset sine impendio; posteaquam nescio quid impendit, et in commune contulit, mediocri quæstu contentus esse non poterat. Nec mirum, si is, qui vocem venalem habue- 13 rat, ea, 17 quæ voce quæsierat, magno sibi quæstui fore putabat. Itaque hercule haud mediocriter 18 de communi, quidquid poterat, ad se in privatam domum seyocabat. qua in re ita diligens erat, quasi ii, qui magna fide societatem gererent, 19 [arbitrium] pro socio condemnari solerent. Verum his de rebus non necesse habeo dicere ea, quæ me P. Quintius cupit commemorare: tametsi causa postulat, 20 ta- 4 men, quia postulat, non flagitat, præteribo. Cum annos jam 14 complures societas esset, et cum sæpe suspectus Quintio p. 3. Nævius fuisset, neque ita commode posset rationem red-a. dere earum rerum, quas libidine, non ratione gesserat; moritur in Gallia Quintius, cum adesset Nævius. et moritur repentino. heredem testamento reliquit hunc P. Quintium: ut, ad quem summus mæror morte sua veniebat, ad eundem summus honos quoque perveniret. Quo mortuo, nec 15 ita multo post in Galliam proficiscitur Quintius. Ibi cum isto Nævio familiariter vivit. annum fere una sunt, cum et de societate inter se multa communicarent, et de tota illa 21 ratione atque re Gallicana: neque interea verbum ullum interposuit Nævius, aut societatem sibi quidpiam debere, aut privatim Quintium debuisse. Cum æris alieni aliquantulum esset relictum, quibus nominibus pecuniam Romæ curari oporteret: auctionem in Gallia P. hic Quintius Narbone se facturum esse proscribit earum rerum, quæ ipsius erant privatæ. Ibi tum vir optimus, Sex. Nævius, homi- 16 nem multis verbis deterret, ne auctionetur: eum non ita commode posse eo tempore, quæ proscripsisset, vendere. Romæ sibi nummorum facultatem esse, quam, si, saperet, communem existimaret, pro fraterna illa necessitudine, et

17 quæ voce quæsierat] Sic ex ed. W. dedi. Vulg. quæsiverat.

18 de communi &c.] Ad h. 1. videndus Gronov. Obs. II, 19.

hoc loco.

20 tamen, quia postulat] Hoe omissum est in ed. Grævii, sire admonitione. Mihi sine his oratio non videtur satis cohærere.

21 ratione atque re Gallicana] de bonis quæ in Gallia negotiandi caussa haberent communiter. Sic re et ratione conjuncti dicuntur, qui merces et pecunias inter se communicant.

19 arbitrium pro socio] Assentior Grævio, qui arbitrium insititium putat, e margine translatum in textum : nam alias simpliciter dicitur pro socio, non addito arbitrii aut judicii, etiam actionis verbo. Itaque non opus argutationibus virorum doctorum super