(§ 41-61.) VI. de usucapionibus et i. temp. praescr.
VII. de donationibus.

(§ 62–64. 80-85.) VIII. quibus alienare licet vel non.
(§ 86-96.) IX. per quas personas nobis acquiritur.

§ 97. de reb. p. universitatem adquirendis. (IX. § 6.) $ 99. 100. de hereditatibus.

$ 101-122. de testamentis ordinandis et qui testamenta facere pos

sunt.

$ 123-137. de exheredatione liberorum. § 138-151. quib. modis test. infirmantur.

$152-173. de heredum qual. et differentia. S 174-184. de substitutionibus.

S 185-190. de servis heredib. instituendis. § 191-223. de legatis.

S 224-228. de lege Falcidia.
$ 229-245. de inutilibus legatis.
S 246. de fideicommissis.

(IX. § 6.)

X. de testamentis ordinandis.
XI. de militari testamento.
XII. quib. nou est permissum test, facere.
XIII. de exheredatione liberorum.
XVII. quib. modis testamenta infirmantur.
XVIII. de inofficioso testamento.
XIX. de heredum qualitate et differentia.
XV. de vulgari, XVI. de pupill. substitut.
XIV. de heredibus instituendis.
XX. de legatis.

XXI. de ademptione legatorum.
XXII. de lege Falcidia.

(XX. § 25-36.)
(XXIII. pr.)

XXIII. de fideicommissariis hereditatibus. XXIV. de sing. rebus per fideic. relictis. (XXIV. § 2 )

§ 247-259. de fideic. hereditatibus.
$ 260-62. de singulis reb. per fideic. relict.
§ 263-267. de libertate per fideic. data.
$ 268-289. de fideicommissorum et eo-
rum quae directo relinquntur differentia. XXV. de codicillis.

COMMENT. III.

LIBER III.

§ 1-24. de hereditatibus quae ab inte- I. de hereditatibus quae ab intestato defer.

stato deferuntur.

II. de legitima agnatorum successione.
III. IV. de SC. Tertulliano et Orphitiano.
(of. § 18-38.) V. de successione cognatorum.
VI. de gradibus cognationis.
IX. de bonorum possessionibus.
VII. de successione libertorum.
VIII. de assignatione libertorum,

§ 25-38. de bonorum possessionibus. $ 39. de libertorum bonis.

$40-54. de bonis civium Rom. libertorum. $ 55-73. de bonis Latinorum libertorum. $74-76. de bonis eor. qui dedicitiorum n.s. $77-87. de reliquis successionibus per

universitatem.

S 88. de obligationibus.

§ 89. de obl. quae ex contractu nascuntur. $ 90-91. de obligationibus re contractis. $ 92-96. de verborum obligationibus.

X. de acquisitione per arrogationem.
XI. de eo cui libertatis causa bona addicuntur.
XII. de bonorum vendit. et SC. Claud,
XIII. de obligationibus.

(XIII. § 2.)

XIV. quib. modis re contrahitur obligatio.
XV. de verborum obligatione.

XVI. de duobus reis stipulandi et promitt.
XVII. de stipulatione servorum.
XVIII. de divisione stipulationum.

§ 97-109. de inutilibus stipulationibus. XIX. de inutilibus stipulationibus.

$ 110-114. de adstipulatoribus.

§ 115-27. de sponsoribus, fideprom. fidei. XX. de fideiussoribus.

S 128-134. de litterarum obligatione. XXI. de litterarum obligatione.
$ 135–162. de obligationibus ex consensu. XXII, de consensu obligatione.

(§ 139–141.) XXIII. de emptione et venditione.
(8 142-147.) XXIV. de locatione et conductioue.
(§ 148-154.) XXV. de societate.
(§ 155-162.) XXVI. de mandato.

$ 163-167. per qu. pers. nobis obl. adquir.
$168-181. quib. mod. obligatio tollitur.
S 182. de obl. quae ex delicto oriuntur.
§ 183-208. de furtis.
$209. de bonis vi raptis.
S210-219. de lege Aquilia.
$ 220-225. de iniuriis.

COMMENT. IV.

1-10. de actionum divisione.

$ 11-31. de legis actionibus.

$ 32-38. de fictionum usu in actionibus.
$ 39-60. de formulis.
$61-68. de bonae fidei iudiciis et de
compensatione et deductione.
$ 69-74. quod cum eo contractum est
qui in aliena potestate est.
$75-79. de noxalibus actionibus.

$ 80. de obligationum ab his personis qu. in manu mancipiove sunt contractarum effectu.

§ 81-87. de his per quos agere possumus. $ 88-102. de satisdationibus.

S 103-109. de legitimis iudiciis et quae imperio continentur.

$ 110-113. de perpetuis et temporalibus actionibus, et quae ad heredes transeunt.

S 114-125. de exceptionibus.

XXVII. de obligationib. quasi ex contractu.
XXVIII. p. quas personas nob. obl. acquir.
XXIX. quibus modis obligatio tollitur.
liber IV. I. de obligationibus quae ex de-
licto nascuntur.

II. de vi bonorum raptorum.
III. de lege Aquilia.

IV. de iniuriis.

V. de obl. quae quasi ex delicto nascuntur.
LIBER IV. contin.

VI. de actionibus.

(VI. § 39. 40.)

VII. quod cum eo qui in aliena potestate
est negotium gestum esse dicetur.
VIII. de noxalibus actionibus.
IX. si quadrupes pauperiem fecisse dicetur.

X. de his per quos agere possumus.
XI. de satisdationibus.

XII. de perpetuis et temporalibus actionibus, et quae ad heredes transeunt. XIII. de exceptionibus.

$126-129. de replicationibus, duplic. etc. XIV. de replicationibus. $130-137. de praescriptionibus.

$ 138-170. de interdictis.

S 171-182. de poena temere litigantium. § 183-187. de in ius vocando et de vadım.

XV. de interdictis.

XVI. de poena temere litigantium.
(XVI. § 3.)

XVII. de officio iudicis.
XVIII. de publicis iudiciis.

II.

Tabula systematis Institutionum Gai et Iustiniani in singulos articulos

redacti comparationem exhibens.

Praecognita.

1. De iustitia et iure (Inst. I. tit. I.)
Justitia, Iurisprudentia. luris praecepta,

Huius studii sunt duae positiones: publicum et
privatum.

lus privatum tripertitum est:

1. De iure gentium et civili. II. de iure naturali et gentium et civili (II.) lus naturale est quod nat. omnia animalia docuit.

(II. pr.) lus autem civile vel gentium ita dividitur:

Omnes populi partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utuntur (§1.) et populus itaque Rom. partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utitur.

Constant autem iura ex legibus, Constat autem ius nostrum aut ex scripto plebiscitis, senatusconsultis, consti- aut ex non scripto. 1. scriptum ius lex, pletutionibus Princ., magistratuum edi- biscita, senatusconsulta, Principum placita, mactis, resp. prudentium (G. § 2-7.) gistratuum edicta, responsa prudentium (§ 8-8.) 2. ex non scripto ius venit quod usus comprobavit (§ 9.)

de origine et natura harum divisionum (§ 10. 11.)

II. Omne autem ius quo utimur II. vel ad personas pertinet, vel ad vel res, vel ad actiones (§ 8.)

Ac prius videamus de personis.

Omne autem ius quo utimur ad personas pertinet, vel ad vel ad actiones (II. 18.) Ac prius de personis videamus.

res,

I. IUS QUOD AD PERSONAS PERTINET. (Comm. I.)

Et quidem summa divisio de iure personarum haec est, quod

1. Omnes homines aut liberi sunt aut servi (Gai § 9. Inst. tit. III. pr. 1—4.) rursus liberorum hominum alii ingenui sunt, alii libertini (Gai § 10. Inst. III. 5.)

1. ingenui sunt qui libere nati sunt (G. § 11. lust. IV.)

2. libertini sunt qui ex iusta servitute manumissi sunt. (G. § 11. Inst. V )

Libertinorum autem statum, antea tripertitum, const. emendavimus, et omnes libertos civitate R. donavi

Rursus libertinorum tria sunt genera: nam aut cives Romani,
aut Latini, aut dediticiorum numero sunt (§ 12-17. 22.)
Quod de aetate servi requiritur L. Aelia S. introductum (8 18-21.)
Latini nec test. facere nec ex testamento capere poss. (§ 23-24.)
Pessima libertas eorum est qui dediticiorum num. s. (§ 25-27.)
Latini multis modis ad civitatem Roman. perveniunt (§ 28-35.) | mus (V. 3.)
Non tamen cuicumque volenti manumittere licet (G. § 36. Inst. VI. pr.); nam
1. Lex Aelia Sentia impedit libertatem (G. 37–41. 47. Inst. VI.)

2. Lege Fufia certus modus in servis testamento manumittendis est constitutus (§ 42-46.) quem tollendum esse censuimus (tft. VII.) Sequitur de iure personarum alia divisio (G. 48. Inst. VIII. pr.); nam II. Quaedam personae sui iuris sunt, quaedam alieno iuri subiectae. Rursus earum person. quae alieno iuri Rursus earum person. qu. alieno iuri subi. subiectae s. aliae in potestate, al. in sunt aliae in potestate parentum, manu, aliae in mancipio sunt (§ 49.) aliae in pot. dominorum sunt (VIII. pr.) Videamus nunc de iis personis quae alieno iuri subiectae sunt (§ 50. VIII. pr.) 1. in potestate sunt a) servi dominor. (§ 52. 54.), 1. in pot. dominorum s.servi (§ 1.) (in quos tamen non licet supra modum saevire § 53. VIII 2.)

b. item liberi nostri quos

2. in pot. parentum s. liberi quos

(1) ex iustis nuptiis procreavimus (§ 55. IX. pr.)

iustae nuptiae vero contrahuntur inter cives Romanos

et cum quibus conubium est (§ 56. 57) | secundum praecepta legum (X. pr.)

non omnes autem nobis uxores ducere licet (§ 58-64. X. 1—12.)

(2) aliquando evenit, ut liberi non statim ut nati s., sed postea in pot. redigantur. causae probatione etc. (§ 65—96.) legitimatione (x. 13.)

(3) in potestate sunt et hi quos adoptamus (§ 97–107. XI.), quod duobus modis fit: aut populi auctoritate, aut imp. mag. | aut principali rescripto aut imperio mag.

2. in manu nostra sunt feminae tantum (§ 108-109.)

in m. conveniebant usu, farreo, coemtione (§ 110–114.) coemtio etiam fiduciae causa fit (§ 114-115 b.)

3. in mancipio sunt liberorum personae mancipatae, et

quomodo ea res agatur (§ 116-122.)

Videamus nunc quibus modis ii qui al. iur. subiecti sunt eo iure liberentur (§ 124. XII. pr.) (et quidem servi quemadmodum potestate liberentur, superius exposuimus.)

Hi vero qui in potestate parentis sunt sui iuris fiunt aut mortuo eo, aut ab hostibus capto; aut emancipatione, aut in adoptionem datione (§ 127-135 a. XII. pr. § 1-10.) Quae in manu sunt, remancipatione (§ 137.)

qui in causa mancipii sunt, manumissione (§ 138—41.)

III. Transeamus nunc ad aliam divisionem. nam ex his personis quae in potestate (manu mancipio) non sunt, quaedam vel in tutela sunt vel in curatione, quaedam neutro iure tenentur. Ac prius dispiciamus de his (A.) qui in tutela sunt (§ 142. XIII. pr.)

tutelae et tutorum definitio XIII. § 1. 2.

1. permissum est itaque parentibus testamento dare tutores liberis masculis impuberibus, feminis etiam nubilibus (§ 144-49) | impuberibus (XIII. § 3—5.) uxori in manu etiam tutoris optio dari potest (§ 148-54.) |

qúi dari tutores testamento possunt (XIV.) 2. quibus test. t. datus non est, iis ex L. XII. agnati sunt legitimi tutores (§. 155. 161. XV. pr. § 2.)

sunt autem agnati per virilis sexus personas cognatione iuncti (§ 156. XV. 1.)

Sed agnationis quidem ius capitis deminutione perimitur (§ 158. XV. 3.)

Est autem capitis deminutio prioris status permutatio (§ 159. XVI. pr.)
eaque tribus modis accidit: aut maxima est, aut minor, aut minima (§ 159–163. XVI.)
Ex eadem L. XII. tab. libertorum tutela ad patronos pertinet (§ 165. XVII.)
Jef. § 166] De legitima parentum tutela (XVIII.)

Exemplo patronorum etiam fiduciariae tutelae receptae sunt (§ 166. 167. XIX.)
Eegitimi tutores feminarum tut, in iure cedere p. (§ 168––72.)

Ex certis causis legibus permittitur in

tutoris locum alium petere (§ 173–184.)

3. Si nullus omnino tut. sit, datur ex L. Atilia, Iulia et Titja (§ 185–87. XX.) Ex his apparet, quot sint species tutorum (§ 188.)

Inter impuberum et mul. tutelam sane multum interest (§ 189–193.) |

de auctoritate tutorum (XXI.)
Pupilli pupillaeque tutela liberantur,
cum puberes esse coeperunt, et aliis com-
pluribus modis (XXI.)

Tutela autem liberantur, mulieres quidem iure III liberorum etc. (§ 194. 195.) masculi quando puberes esse coeperunt (§ 196.) B. Curatores accipiunt masculi puberes usque ad XXV. annum (§ 197. XXIII.) item furiosi, prodigi et al. (XXIII. 3—6.)

De satisdationc tutoruin vel curatorum (§ 199. 200. XXIV.)

De excusationibus tutorum vel curatorum (XXV.)
De suspectis tutoribus vel curatoribus (XXVI.)

II. IUS QUOD AD RES PERTINET. (Commn. II. III:)

A. De rerum divisione, et quomodo sing. res acquirantur. Modo videamus de rebus, quae vel in nostro patrimonio sunt, vel extra nostrum patrimonium habentur (G. 11. § 1. Iust. II. tit. 1 pr.) I Summa itaque rerum divisio est: quod aliae sunt divini iuris, aliae Fumani iuris (§ 2.)

I. quaedam enim naturali iure s. communia
omnium, quaedam publica, qu. universita-
tis, qu. nullius, pleraeque singulorum (1. pr.)
1.communia, publica, universitatis (§ 1—6.)
2. nullius: sacrae, religiosae,

1. divini iuris: sacrae et religiosae (§ 3-7.) sanctae quoque quodammodo (§ 8.)

2 humani iur. plerumque alicuius in bonis s. (§ 9.) et sunt aut publicae aut privatae (§ 10. 11.)

sanctae (§ 7-10.)

Singulorum autem hominum multis modis res fiunt:

(a) aut iure naturali (b) aut i. civili (I. § 11.), et naturali quidem iure: [8 66-69.] 1. occupatione, ab hostibus cap., inventione, partu animal. (§ 12—19.) [70-72.] 2. alluvione, insula in flumine nata, alveo derelicto (§ 20–24.)

[ 79.13. nova specie facta, intextione, confusione, tigno iuncto (§ 25-89.) [73-78.] 4. solo cedit`superficies, planta; item et scriptura, pictura (§ 30—34.) 5. et fructus percepti (§ 25-38.)

6. et thesaurus '§ 39.)

[§ 19-65.] 7. traditione (§ 40-45.)

8. jactu missilium etc. (8 46-48.)

II. Quaedam praeterea res corporales sunt, quaedam incorporales

(G § 12-14. Inst. tit. II.)

Incorporalium numero sunt et iura praediorum urbanorum et rusticorum (§ 14. II. 3.):