Cernit tabe jecur madidum: venafque minaces
Hoftili de parte videt. pulmonis anheli
Fibra latet, parvufque fecat vitalia limes.
Cor jacet: & faniem per hiantes vifcera rimas
Emittunt: produntque fuas omenta latebras.
Quodque (nefas) nullis impune apparuit extis,
Ecce videt capiti fibrarum increfcere molem
Alterius capitis, pars ægra & marcida pendet:
Pars micat, & celeri venas movet improba pulfu.
His ubi concepit magnorum fata malorum,
Exclamat: Vix fas fuperi quæcumque monetis
Prodere me populis: neque enim tibi fumme litavi
Jupiter hoc facrum: cæfique in vifcera tauri
Inferni venere Dei, non fanda timemus;
Sed venient majora metu. Dii vifa fecundent,
Et fibris fit nulla fides, fed conditor artis
Finxerit ifta Tages. flexu fic omnia Tufcus
Involvens, multaque tegens ambage canebat.

At Figulus, cui cura deos, fecretaque cæli
Noffe fuit, quem non ftellarum Egyptia Memphis
Equaret vilu numerifque moventibus aftra,
Aut hic errat (ait) nulla cum lege per ævum
Mundus, & incerto difcurrunt fidera motu:
Aut, fi fata movent, orbi, generique paratur
Humano matura lues. terræne dehiscent?
Subfidentque urbes? an tollet fervidus aer
Temperiem? fegetes tellus infida negabit?
Omnis an infufis mifcebitur unda venenis?
Quod cladis. genus, o Superi? qua peste paratis
Sævitiam? extremi multorum tempus in unum
Convenere dies. fummo fi frigida calo
Stella nocens nigros Saturni accenderet ignes;
Deucalioneos fudiffet Aquarius imbres,
Totaque diffufo latuiffet in æquore tellus.
Si fævum radiis Nemerum, Phoebe, Leonem
Nunc premeres, toto fluerent incendia mundo,
Succenfufque fuis flagraffet curribus æther.
Hi ceffant ignes. tu qui flagrante`minacem
Scorpion incendis cauda, chelafque peruris,
Quid tantum, Gradive, paras? nam mitis in alto
Jupiter Occafu premitur, Venerifque falubre
Sidus hebet, motuque celer Cyllenius hæret,
Et cælum Mars folus habet. cur figna meatus
Deferuere fuos, mundoque obfcura feruntur:
Enfiferi nimium fulget latus Orionis?
Imminet armorum rabies: ferrique poteftas
Confundet jus omne manu: fcelerique nefando
Nomen erit virtus: multofque exibit in annos
Hic furor. & Superos quid prodeft pofcere finem?
Cum domino pax ifta venit. duc Roma malorum
Continuam feriem: clademque in tempora, multa
Extrahe, civili tantum jam libera bello.

Terruerant fatis hæc pavidam præfagia plebem:
Sed majora premunt. nam qualis vertice Pindi
Edonis Ogygio decurrit plena Lyxo:

Talis & attonitam rapitur matrona per urbem,
Vocibus his prodens urgentem pectora Phoebum.
Quo feror, o Paan? qua me fuper æthera raptam
Conftituis terra? video Pangaa nivofis

Cana jugis, latofque Emi fub rupe Philippos.
Quis furor hic, o Phoebe, doce: quæ tela, manufque.
Romanæ mifcent acies, bellumque fine hofte eft?
Qua diverfa feror? primos me ducis in ortus,
Qua mare Lagei mutatur gurgite Nili..
Hunc ego, fluminea deformis truncus arena
Qui jacet, agnofco: dubiam fuper æquora Syrtim,

Arentemque feror Libyen, quo triftis Erinnys
Tranftulit Emathias acies. nunc defuper Alpis
Nubiferæ colles, atque aeriam Pyrenen
Arripimur. patriæ fedes remeamus in urbis :
Impiaque in medio peraguntur bella fenatu.
Confurgunt partes iterum, totumque per orbem
Rurfus eo. nova da mihi cernere litora ponti,
Telluremque novam: vidi jam, Phoebe, Philippos.
Hæc ait: & lasso jacuit defecta furore.

J

Amque iræ patuere deum, manifestaque belli Signa dedit mundus: legefque & fœdera rerum Præfcia monftrifero vertit natura tumultu, Indixitque nefas. cur hanc tibi rector Olympi Sollicitis vifum mortalibus addere curam, Noscant venturas ut dira per omina clades? Sive parens rerum cum primum informia regna, Materiamque rudem flamma cedente recepit, Fixit in æternum caufas, qua cuncta coercet, Se quoque lege tenens, & fæcula caufa ferentem Fatorum immoto divifit limite mundum: Sive nihil pofitum eft, fed fors incerta vagatur, Fertque, refertque vices, & habent mortalia casum : Sit fubitum, quodcumque paras; fit cæca futuri Mens hominum fati: liceat fperare timenti.

Ergo ubi concipiunt, quantis fit cladibus Urbi Conftatura fides Superum, ferale per urbem Juftitium latuit plebejo tectus amictu Omnis honos: nullos comitata eft purpura fafces: Tum queftus tenuere fuos, magnufque per omnes Erravit fine voce dolor. fic funere primo Attonitæ tacuere domus, cum corpora nondum Conclamata jacent, nec mater crine foluto. Exigit ad fævos famularum brachia planctus: Sed cum membra premit fugiente rigentia vita, Vultufque, exanimes, oculofque in morte jacentes; Necdum eft ille dolor, fed jam metus: incubat amens, Miraturque malum. cultus matrona priores Depofuit: mæftæque tenent delubra caterve. Hæ lacrimis fparfere deos, ha pectora duro Afflixere folo lacerafque in limine facro Attonita fudere comas: votifque vocari Affuetas crebris feriunt ululatibus aures. Nec cuncta fummi templo jacuere Tonantis : Divifere deos: & nullis defuit aris Invidiam factura parens. quarum una madentes Sciffa genas, planetu liventes atra lacertos, Nunc, ait, o mifere contundite pectora matres, Nunc laniate comas, neve hunc differte dolorem Et fummis fervate malis; nunc flere poteftas, Dum pendet fortuna ducum cum vicerit alter, Gaudendum eft: his fe ftimulis dolor ipfe laceffit.

Nec non bella, viri, diverfaque caftra petentes Effundunt juftas in numina fæva querelas. O miferæ fortis, quod non in Punica nati Tempora Cannarum fuimus, Trebiæque, juventus. Non pacem petimus Superi: date gentibus. iras; Nunc urbes excite feras: conjuret in arma Mundus: Achæmeniis decurrant Medica Sufis Agmina: Maffagetas Scythicus non alliget Ifter: Fundat ab extremo flavos Aquilone Suevos

Albis, & indomitum Rheni caput: omnibus hoftes

Reddite nos populis: civile avertite bellum:
Hinc Dacus premat, inde Getes: occurrat Iberis
Alter: ad Eoas hic vertat figna pharetras.

Nulla vacet tibi, Roma, manus. vel perdere nomen
Si placet Hefperium, Superi, collapsus in ignes
Plurimus ad terram per fulmina decidat æther.
Sæve parens utrafque fimul partesque ducefque,
Dum nondum meruere, feri. tantone novorum
Proventu fcelerum quærunt, uter imperet Urbi?
Vix tanti fuerat civilia bella moveri,
Ut neuter. tales pietas peritura querelas
Egerit: at miferes angit fua cura parentes,
Oderuntque gravis vivacia fata fenectæ,
Servatofqne iterum bellis civilibus annos.
Atque aliquis magno quærens exempla timori,
Non alios, inquit, motus tunc fata parabant,
Cum poft Teutonicos victor, Libycofque triumphos
Exul limofa Marius caput abdidit ulva.
Stagna avidi texere foli, laxæque paludes
Depofitum, Fortuna, tuum: mox vincula ferri
Exedere fenem, longufque in carcere pædor.
Conful, & everfa felix moriturus in urbe
Pœnas ante dabat fcelerum. mors ipfa refugit
Sæpe virum, fruftraque hofti eft conceffa poteftas
Sanguinis invifi. primo qui cædis in ictu
Diriguit, ferrumque manu torpente remifit;
Viderat immenfam tenebrofo in carcere lucem,
Terribilefque Deos fcelerum: Mariumque futurum:
Audieratque pavens: Non hæe contingere fas eft
Colla zibi: debet multas hic legibus ævi,
Ante fuam, mortes: vanum depone furorem.
Si libet ulcifci deleta funera gentis,
Hanc Cimbri fervate senem. non ille favore
Numinis, ingenti Superum protectus ab ira,
Vir ferus, & Romam cupienti perdere fato
Sufficiens. idem pelago delatus iniquo
Hoftilem in terram, vacuifque mapalibus actus,
Nuda triumphati jacuit per regna Jugurthæ,
Et Panos preffit cineres, folatia fati
Carthago, Mariufque tulit: pariterque jacentes
1gnovere deis. Libycas ibi colligit iras.
Ut primum fortuna redit: fervilia folvit
Agmina: conflato fævas ergaftula ferro
Exeruere manus: nulli geftanda dabantur
Signa ducis, nifi qui fcelerum jam fecerat ufum,
Artuleratque in caftra nefas. pro fata! quis ille,
Quis fuit ille dies, Marius quo monia victor
Corripuit? quantoque gradu mors fæva cucurrit?
Nobilitas cum plebe perit: lateque_vagatur
Enfis: & a nullo revocatum eft pectore ferrum.
Stat cruor in templis: multaque rubentia cæde
Lubrica faxa madent. nulli fua profuit ætas.
Non fenis extremum piguit vergentibus annis
Præcipitaffe diem: nec primo in limine vitæ
Infantis miferi nafcentia rumpere fata.
Crimine quo parvi cædem potuere mereri?
Sed fatis eft jam poffe mori. trahit ipfe furoris
Impetus ; &, vifum eft lenti, quæfiffe nocentem.
In numerum Pars magna perit: rapuitque cruentus
Victor ab ignota vultus cervice recífos,
Dum vacua pudet ire manu. fpes una falutis
Ofcula pollute fixiffe trementia dextræ:
Mille licet gladii mortis nova figna fequantur,
Degener o populus, vix fæcula longa decorum
Sic meruiffe viris, nedum breve dedecus ævi,
Et vitam, dum Sylla redit. cui funera vulgi

Flere vacet vix te fparfum per vifcera Babi
Innumeras inter carpentis membra coronæ
Difceffiffe manus: aut te præfage malorum
Antoni, cujus laceris pendentia canis
Ora ferens miles feftæ rorantia menfæ
Impofuit, truncos laceravit Fimbria Craffos.
Sæva Tribunitio maduerunt robora tabo.
Te quoque neglectum violatæ Scævola dextræ
Ante ipfum penetrale deæ, femperque calentes
Mactavere focos: parvum fed fella fenectus
Sanguinis effudit jugulo, flammifque pepercit.
Septimus hæc fequitur, repetitis fascibus, annus;
Ille fuit vitæ Mario modus, omnia paffo,
Quæ pejor fortuna poteft, atque omnibus ufo,
Que melior: menfoque homini quid fata pararent.
Jam quot apud Sacri cecidere cadavera portum?
Aut Collina tulit ftratas quot porta catervas,
Tunc cum pene caput mundi, rerumque poteflas
Mutavit tralata locum, Romanaque Samnis
Ultra Caudinas fperavit vulnera Furcas ?
Sylla quoque immenfis acceffit cladibus ultor.
Ille quod exiguum reftabat fanguinis Urbi,
Haufit; dumque nimis jam putrida membra recidit,
Exceffit medicina modum, nimiumque fecuta eft,
Qua morbi duxere, manus. periere nocentes;
Sed cum jam foli poffent fupereffe nocentes.
Tunc data libertas odiis, refolutaque legum
Frænis ira ruit. non uni cuncta dabantur
Sed fecit fibi quifque nefas. femel omnia victor
Jufferat. infandum domini per viscera ferrum
Exegit famulus: nati maduere paterno
Sanguine certatum eft, cui cervix cæfa parentis
Cederet: in fratrum ceciderunt præmia fratres.
Bufta repleta fuga, permiftaque viva fepultis
Corpora: nec populum latebræ cepere ferarum.
Hic laqueo fauces, elifaque guttura fregit:
Hic fe præcipiti jaculatus pondere dura
Diffiluit percuffus humo: mortefque cruento
Victori rapuere fuas: hic robora busti
Extruit ipfe fui, nec dum omni fanguine fufo
Defilit in flammas, &, dum licet, occupat ignes.
Colla ducum pilo trepidam geftata per urbem,
Et medio congefta foro: cognofcitur illic
Quidquid ubique latet fcelerum. non Thracia tantum
Vidit Biftonii ftabulis pendere tyranni;
Poftibus Antei Libye; nec Græcia morens
Tot laceros artus Pifæa flevit in aula.
Cum jam tabe fluunt, confufaque tempore multo
Amifere notas, miferorum dextra parentum
Colligit, & pavido fubducit cognita furto.
Meque ipfum memini cæfi deformia fratris
Ora rogo cupidum, vetitifque imponere flammis,
Omnia Syllanæ luftraffe cadavera pacis:
Perque omnes truncos, cum qua cervice recifum
Conveniat, quæfiffe caput. quid fanguine manes
Placatos Catuli referam? cui victima triftes
Inferias Marius, forfan nolentibus umbris,
Pendit, inexpleto non fanda piacula bufto:
Cum laceros artus, æquataque vulnera membris
Vidimus, & toto quamvis in corpore cafo
Nil animæ letale datum, moremque nefandæ.
Dirum fævitiæ, pereuntis parcere morti.
Avulfeæ cecidere manus, exectaque lingua
Palpitat, & muto vacuum ferit aera motu.
Hic aures, alius fpiramina naris adunce
Amputat ille cavis evolvit fedibus orbes,

Ulti

Ultimaque effodit fpectatis lumina membris.
Vix erit ulla fides tam fævi criminis unum
Tot pœnas cepiffe caput. fic mole ruine
Fracta fub ingenti mifcentur pondere membra:
Nec magis informes veniunt ad litora trunci,
Qui medio periere freto. quid perdere fructum
Juvit, &, ut vilem, Marii confundere vultum ?
Ut fcelus hoc Syllæ cædefque oftenfa placeret,
Agnofcendus erat. vidit Fortuna colonos
Præneftina fuos cunctos fimul enfe recifos,
Unius populum pereuntem tempore mortis.
Tunc flos Hefperia, Latii jam fola juventus,
Concidit, & miferæ maculavit ovilia Roma.
Tot fimul infefto juvenes occumbere leto,
Sæpe fames, pelagique furor, fubitæque ruinæ,
Aut cæli, terræque lues, aut bellica clades.
Numquam pœna fuit. denfi vix agmina vulgi
Inter & exangues immiffa morte catervas
Victores movere manus. vix cæde peracta
Procumbunt, dubiaque labant cervice: fed illos
Magna premit ftrages: peraguntque cadavera partem
Cadis viva graves elidunt corpora trunci.
Intrepidus tanti fedit fecurus ab alto
Spectator fceleris. miferi tot millia vulgi
Non piguit juffiffe mori. congefta recepit
Omnia Tyrrhenus Syllana cadavera gurges.
In fluvium primi cecidere, in corpora fummi.
Præcipites hæfere rates, & ftrage cruenta
Interruptus aquis fluxit prior amnis in æquor.
Ad molem ftetit unda fequens. nam fanguini alti
Vis fibi fecit iter, campumque effufa per omnem,
Præcipitique ruens Tyberina ad flumina rivo
Hærentes adjuvit aquas: nec jam alveus amnem,
Nec retinent ripe, redeuntque cadavera campo.
Tandem Tyrrhenas vix eluctatus in undas
Sanguine cæruleum torrenti dividit æquor.
His ne, Salus rerum Felix his Sylla vocari,
His meruit tumulum medio fibi tollere Campo?
Hæc rurfus patienda manent: hoc ordine belli
Ibitur: hic ftabit civilibus exitus armis.
Quamquam agitant graviora metus, multoque coitur
Humani generis majore in prælia damno.
Exulibus Mariis bellorum maxima merces
Roma recepta fuit: nec plus victoria Sylla
Præftitit, invifas penitus quam tollere partes.
Hos alio fortuna vocas: olimque potentes
Concurrunt. neuter civilia bella moveret,
Contentus, quo Sylla fuit. fic mofta fenectus
Præteritique memor flebat, metuenfque futuri.
At non magnanimi percuffit pectora Bruti
Terror. & in tanta pavidi formidine motus
Pars populi Ingentis erat: fed nocte sopora,
Parrhalis obliquos Helice cum verteret axes,
Atria cognati pulfat non ampla Catonis.
Invenit infomni volventem publica cura

Fata virum, cafufque urbis, cun&tifque timentem, Securumque fui; farique his vocibus orfus.

Omnibus expulfæ terris, olimque fugatæ Virtutis jam fola fides, quam turbine nullo Excutiet fortuna tibi; tumente labantem Dirige me, dubium certo tu robore firma. Namque alii Magnum, vel Cæfaris arma fequantur: Dux Bruto Cato folus erit. pacemne tueris, Inconcuffa tenens dubio veftigia mundo? An placuit, ducibus fcelerum, populique furentis Cladibus immistum civile abfolvere bellum?

Quemque fuæ rapiunt fcelerata in prælia caufæ:
Hos polluta domus, legefque in pace timenda:
Hos ferro fugienda fames, mundique ruine
Permifcenda fides. nullum furor egit in arma.
Caftra petunt magna victi mercede: tibi uni
Per fe bella placent? quid tot duraffe per annos
Profuit immunem corrupti moribus ævi?
Hoc folum longæ pretium virtutis habebis?
Accipient alios, facient te bella nocentem.
Ne tantum, o fuperi, liceat feralibus armis,
Has etiam moviffe manus: nec pila lacertis
Missa tuis cæca telorum in nube ferantur:
Nec tanta incaffum virtus eat. ingeret omnis
Se belli fortuna tibi. quis nolit ab ifto
Enfe mori, quamvis alieno vulnere labens,
Et fcelus effe tuum? melius tranquilla fine armais
Otia folus ages: ficut cæleftia femper
Inconcuffa fuo volvuntur fidera lapfu.
Fulminibus propior terræ fuccenditur aer,
Imaque telluris ventos, tractufque corufcos
Flammarum accipiunt: nubes excedit Olympus-
Lege deum. minimas rerum difcordia turbat:
Pacem fumma tenent. quam læte Cæfaris aures
Accipient tantum veniffe in prælia civem!
Nam prælata fuis numquam diverfa dolebit
Caftra ducis magni. nimium placet ipfe, Catoni
Si bellum civile placet. pars magna Senatus,
Et duce privato gefturus prælia Conful
Sollicitant, procerefque alii: quibus adde Catonem
Sub juga Pompeii; toto jam liber in orbe
Solus Cæfar erit. quod fi pro legibus arma
Ferre juvat patriis, libertatemque tueri :
Nunc neque Pompeii Brutum, neque Cæfaris hoftem,
Poft bellum victoris habe. Sic fatur. at illi
Arcano facras reddit Cato pectore voces.

Summum, Brute, nefas civilia bella fatemur:
Sed quo fata trahunt, virtus fecura fequetur.
Crimen erit fuperis & me feciffe nocentem.
Sidera quis, mundumque velit fpectare cadentem
Expers ipfe metus? quis, cum ruat arduus æther,
Terra labet, mifto coeuntis pondere mundi,
Complofas tenuiffe manus? gentefne furorem
Hefperium ignotæ, Romanaque figna fequentur,
Deductique fretis alio fub fidere reges?

Otia folus agam? procul hunc arcete furorem,
O Superi, motura Dacas ut clade Getafque
Securo me Roma cadat. ceu morte parentem
Natorum orbatum, longum producere funus
Ad tumulum jubet ipfe dolor: juvat ignibus atris
Inferuiffe manus, conftructoque aggere busti
Ipfum atras tenuiffe faces: non ante revellar,
Exanimem quam te complectar, Roma, tuumque
Nomen, Libertas, & inanem profequariumbram
Sic eat immites Romana piacula divi
Plena ferant: nullo fraudemus fanguine bellum.
O utinam, cælique deis, Erebique liberet
Hoc caput in cunetas damnatum exponere pœnas!
Devotum hoftiles Decium preffere catervæ?
Me gemina figant acies, me barbara telis
Rheni turba, petat: cunétis ego pervius haftis
Excipiam medius totius vulnera belli.
Hic redimat fanguis populos: hac cæde luatur,
Quidquid Romani meruerunt pendere mores.
Ad juga cur faciles populi, cur fæva volentes
Regna pati pereunt? me folum invadite ferro,
Me fruftra leges & inania jura tuentem:

Hic dabit, hic pacem jugulus, finemque laboran Gentibus Hefperiis: poft me regnare volenti Non opus eft bello. quin publica figna, ducemque Pompejum fequimur? nec, fi fortuna favebit, Hunc quoque totius fibi jus promittere mundi Non bene compertum eft: ideo me milite vincat, Ne fibi fe viciffe putet. Sic fatur: & acres Irarum movit ftimulos: juvenifque calorem Excitat in nimios belli civilis amores. Interea, Phœbo gelidas pellente tenebras, Pullatz fonuere fores, quas fancta relicto Hortenfi mærens irrupit Marcia busto. Quondam virgo toris melioris juncta mariti : Mox ubi connubii pretium, mercefque foluta eft, Tertia jam foboles, alios fœcunda penates Impletura datur, geminas e fanguine matris Permiftura domes. fed poftquam condidit urna Supremos cineres, miserando concita vultu, Effufas laniata comas, concuffaque pectus Verberibus crebris, cinerefque ingefta fepulchri, Non aliter placitura viro, fic maefta profatur: Dum fanguis inerat, dum vis materna, peregi Juffa, Caro, & geminos excepi fata maritos. Vifceribus laffis, partuque exhausta, revertor Jam nulli tradenda viro: da foedera prifci Illibata tori: da tantum nomen inane Connubii liceat tumulo fcripfiffe, Catonis Marcia, nec dubium longo quæratur in ævo, Mutarim primas expulfa, an tradita, tedas. Non me fatorum fociam, rebufque fecundis Accipis: in curas venio, partemque laborum. Da mihi caftra fequi: cur tuta in pace relinquar, Et fit civili propior Cornelia bello?

Hæ flexere virum voces, & tempora quamquam Sunt aliena toris, jam fato in bella vocante: Fœdera fola tamen, vanaque carentia pompa Jura placent, facrifque deos admittere teftes. Fefta coronato non pendent limine ferta; Infulaque in geminos difcurrit candida poftes, Legitimæque faces, gradibufque acclivis eburnis Stat torus, & picto veftes discriminat auro: Turritaque premens frontem matrona corona, Tralata vetuit contingere limina planta. Non timidum nuptæ leviter tectura pudorem Lutea demiffos velarunt flammea vultus: Balteus haud fluxos gemmis aftrinxit amictus, Colla monile decens; humerifque hærentia primis Suppara nudatos cingunt angufta lacertos. Sic, ut erat, mæfti fervans lugubria cultus, Quoque modo natos, hoc eft amplexa maritum. Obfita funerea celatur purpura lana. Non foliti lufere fales: nec more Sabino Excepit triftis convicia fefta maritus.. Pignora nulla domus, nulli coiere propinqui, Junguntur taciti, contentique aufpice Bruto. Ille nec horrificam fanéto dimovit ab ore Cafariem, duroque admifit gaudia vultu: (Ut primum tolli feralia viderat arma, Intonfos rigidam in frontem defcendere canos Paffus erat, mæftamque genis increfcere barbam. Uni quippe vacat ftudiifque odiifque carenti, Humanum lugere genus) nec fœdera prifci Sunt tentata tori; jufto quoque robur amori Reftitit. hi mores, hæc duri immota Catonis Secta fuit, fervare modum, finemque tenere, Naturamque fequi, patriæque impendere vitam;

Nec fibi, fed toti genitum fe credere mundo.
Huic epulæ, viciffe famem: magnique penates,
Submoviffe hiemem tecto: pretiofaque veftis,
Hirram membra fuper Romani more Quiritis
Induxiffe togam: Venerifque huic maximus ufus,
Progenies; Urbi pater eft, Urbique maritus:
Juftitiæ cultor, rigidi fervator honefti:

In commune bonus: nullofque Catonis in actus
Subrepfit, partemque tulit fibi nata voluptas.
Interea trepido difcedens agmine Magnus,
Mœnia Dardanii tenuit Campana coloni.
Hæc placuit belli fedes, hinc fumma moventis
Hoftis in eccurfum fparfas extendere partes,
Umbrofis mediam qua collibus Apenninus
Erigit Italiam, nullo qua vertice tellus
Altius intumuit, propiufque acceffit Olympo.
Mons inter geminas medius fe porrigit undas
Inferni Superique maris: collesque coercent
Hinc Tyrrhena vado frangentes æquora Pifa,
Illinc Dalmaticis obnoxia fluctibus Ancon ..
Fontibus hic vaftis immenfos concipit amnes,
Fluminaque in gemini fpargit divortia ponti.
In lævum cecidere latus, veloxque Metaurus,
Cruftumiumque rapax, & junctus Ifapis Ifauro,
Sennaque, & Adriacas qui verberat Aufidus undas:
Quoque magis nullum tellus fe folvit in amnem,
Eridanus, fractafque evolvit: in æquora filvas,
Hefperiamque exhaurit aquis. hunc fabula primum
Populea fluvium ripas umbraffe corona:
Cumque diem pronum tranfverfo limite ducens,
Succendit Phaethon flagrantibus æthera loris,
Gurgitibus raptis penitus tellure perusta,
Hunc habuiffe pares Phœbeis ignibus undas.
Non minor hic Nilo, fi non per plana jacentis
Ægypti Libycas Nilus ftagnaret arenas.

Non minor hic Iftro, nifi quod, dum permeat orbem
Ifter, cafuros in quælibet æquora fontes
Accipit, & Scythicas exit non folus in undas.
Dexteriora petens montis declivia Tybrim
Unda facit, Rutubamque cavum. delabitur inde
Vulturnufque celer, nocturnæque editor auræ
Sarnus, & umbrofa Lyris per regna Marice
Veftinis impulfus aquis, radenfque Salerni
Culta Siler, nullafque vado quí Macra moratus
Alnos, vicina procurrit in æquora Lunæ.
Longior educto qua furgit in aera dorfo,
Gallica rura videt, devexafque afpicit Alpes.
Tunc Umbris Marfifque ferax, domitusque Sabello
Vomere piniferis amplexus rupibus omnes
Indigenas Latii populos, non deferit ante
Hefperiam, quam cum Scyllæis clauditur antris,
Extenditque fuas in templa Lacinia rupes:
Longior Italia, donec confinia pontus
Solveret incumbens, terrafque repelleret æquor.
At poftquam gemino tellus elifa profunde eft,
Extremi colles Siculo ceffere Peloro.

Cæfar in arma furens nullas, nifi fanguine fufo,
Gaudet habere vias, quod non terat hoste vacantes
Hefperiæ fines, vacuofque irrumpat in agros,
Atque ipfum non perdat iter, confertaque bellis
Bella gerat; non tam portas intrare patentes,
Quam fregiffe juvat: nec tam patiente colone
Arva premi, quam fi ferro populetur, & igni.
Conceffa pudet ire via, civemque videri.
Tunc urbes Latii dubiæ, varioque favore.
Ancipites, quamquam primo terrore ruentis
B

Ceffure

Ceffuræ belli, denfo tamen aggere firmant
Mania, & abrupto circumdant undique vallo:
Saxorumque orbes, & quæ fuper eminus hoftem
Tela petant, altis murorum turribus aptant.
Pronior in Magnum populus, pugnatque minaci
Cum terrore fides: ut cum mare poffidet Aufter
Flatibus horrifonis, hunc æquora tota fequuntur;
Si rurfus tellus pulfu laxata tridentis
Eolii, tumidis immittat fluctibus Eurum,
Quamvis icta novo, ventum tenuere priorem

quora, nubiferoque polus cum cefferit Euro,
Vindicar unda Notum. facilis fed vertere mentes
Terror erat, dubiamque fidem fortuna ferebat.
Gens Hetrufca fuga trepidi nudata Libonis,
Jufque fui pulfo jam perdidit Umbria Thermo.
Nec gerit aufpiciis civilia bella paternis
Cæfaris audito converfus nomine Sylla.
Varus, ut admota pulfarunt Auximon alz,
Per diverfa ruens neglecto monia tergo,
Qua filvæ, qua faxa, fugit. depellitur arce
Lentulus Afculea, victor cedentibus inftat,
Devertitque acies; folufque ex agmine tanto
Dux fugit, & nullas ducentia figna cohortes.
Tu quoque nudatum commiffa deferis arcem
Scipio Luceria: quamquam fortiffima pubes
His fedeat caftris, jampridem Cæfaris armis
Parthorum fubducta metu: qua Gallica damna
Supplevit Magnus, dumque ipfe ad bella vocaret,
Donavit focero Romani fanguinis ufum.

At te Corfini validis circumdata muris
Tecta tenent, pugnax Domiti: tua claffica fervat
Oppofitus quondam pollute tiro Miloni.
Ut procul immenfam campo confurgere nubem,
Ardentefque acies percuffis fole corufco.
Confpexit telis, Socii decurrite, dixit,
Fluminis ad ripas, undæque immergite pontem.
Et tu montanis totus nunc fontibus exi,
Atque omnes trahe gurges aquas, ut fpumeus alnos
Difcuffa compage feras. hoc limite bellum
Hæreat, hac hoftis lentus terat otia ripa..
Præcipitem cohibete ducem: victoria nobis
Hic primum ftans Cæfar erit. nec plura locutus,
Devolvit rapidum nequidquam manibus agmen.
Nam prior e campis, ut confpicit amne soluto
Rumpi Cæfar iter, calida prolatus ab ira,
Non fatis eft muris latebras quæfisse pavori?
Obftruitis campos, fluviis arcere paratis,
Ignavi; non fi tumido me gurgite Ganges
Summoveat, ftabit jam flumine Cæfar in ullo,
Poft Rubiconis aquas. equitum properate catervæ :
Ite fimul pedites: ruiturum afcendite pontem.
Hæc ubi dicta, levis totas accepit habenas
In campum fenipes: crebroque fimillima nimbo
Trans ripam validi torferunt tela lacerti.
Ingreditur pulfa Auvium ftatione vacantem
Caefar, & ad tutas hoftis compellitur arces.
Et jam moturas ingentia pondera turres
Erigit, & mediis fubrepfit vinea muris.

Ecce, nefas belli, referatis agmine portis
Captivum traxere ducem, civifque fuperbi
Conftitit ante pedes, vultus tamen asta minaci
Nobilitas recta ferrum cervice popofcit.
Scit Cæfar pœnamque peti, veniamque timeri.
Vive, licet nolis, & noftro munere, dixit,
Cerne diem. victis jam fpes bona partibus efto,
Exemplumque mei: vel, fi liber, arma retenta;

Et pikit nac venia, fi viceris ipfe, pacifcor Facur: & aftrictis laxari vincula palmis Imperat. heu quanto melius vel cæde peracta Parcere Romano potuit fortuna pudori! Pœnarum extremum civi, quod caftra fecutus Sit patriæ, Magnumque ducem, totumque Senatum, Ignofci. premit ille graves interritus iras: Et fecum Romamne petes, pacifque receffus Degener? in medios belli non ire furores Jamdudum moriture paras? rue certus, & omnes Lucis rumpe moras, & Cæfaris effuge munus. Nefcius interea capti ducis arma parabat Magnus, ut admixto firmaret robore partes. Jamque fecuturo juffurus claffica Phobo, Tentandafque ratus moturi militis iras, Alloquitur tacitas veneranda voce cohortes: O fcelerum ultores, melioraque figna fecuti? O vere Romana manus: quibus arma Senatus Non privata dedit, votis depofcite pugnam. Ardent Hefperii fævis populatibus agri: Gallica per gelidas rabies effunditur Alpes: Jam tetigit fanguis pollutos Cæfaris enfes. Dii melius, belli tulimus quod damna priores. Cœperit inde nefas, jam jam me præfide Roma Supplicium, pœnamque petat. neque enim ifta vocari Pralia jufta decet, patriæ fed vindicis iram. Nec magis hoc bellum eft, quam cum Catilina paravit Arfuras in tecta faces, fociufque furoris Lentulus; exertique manus velana Cethegi. O rabies miferanda ducis! cum fata Camillis Te, Cæfar, magnifque velint mifcere Metellis, Ad Cinnas, Mariofque venis. fternere profecto, Ut Catulo jacuit Lepidus, noftrafque fecures Paffus, Sicanio tegitur qui Carbo fepulcro, Quique feros movit Sertorius exul Iberos. Quamquam, fi qua fides, his te quoque jungere, Cafar, Invideo, noftraique manus quod Roma furenti Oppofuit. Parthorum utinam poft prælia fofpes, Et Scythicis Craffus victor remeaffet ab oris, Ut fimili cauffa caderes, qua Spartacus hoftis. Te quoque fi Superi titulis accedere noftris Jufferunt, valet in torquendo dextera pilo: Fervidus hæc iterum circa præcordia fanguis Incaluit difces non effe ad bella fugaces, Qui pacem potuere pati. licet ille folutum, Defectumque vocet, ne vos mea terreat atas. Dux fit in his caftris fenior, dum miles in illis. Quo potuit civem populus perducere liber, Afcendi, fupraque nihil nifi regna reliqui. Non privata cupit, Romana quifquis in urbe Pompejum tranfire parat. hinc Conful uterque, Hinc acies ftatura ducum . Cæfarne Senatus Victor erit? non tam cæco trahis omnia curfu, Teque nihil, Fortuna, pudet. multifne rebellis Gallia jam luftris, ætafque impenfa labori Dant animos? Rheni gelidis quod fugit ab undis Oceanumque vocans incerti ftagna profundi, Territa quæfitis oftendit terga Britannis? An vanæ tumuere mine, quod fama furoris Expulit armatam patriis e fedibus urbem? Heu demens, non te fugiunt, me cuncta fequuntur : Qui cum figna tuli toto fulgentia ponto, Ante bis exactum quam Cynthia conderet orbem, Omne fretum metuens pelagi pirata reliquit, Anguftaque domum terrarum in fede popofcit. Idem per Scythici profugum divertia Ponti